آشنایی با اختلالات اضطرابی، علائم و درمان آن‌ها

مجله خبری-سبک زندگی نگار: اضطرابی که گاه‌به‌گاه در زندگی‌مان نمایان می‌شود بخشی از زندگی ماست و حتی قابل پیش‌بینی است. ممکن است ما هنگام مواجهه با مشکلی در محل کار، قبل از انجام آزمایش‌های خاص یا قبل از اتخاذ تصمیم‌های مهم، احساس اضطراب را تجربه کنیم. اما اختلالات اضطرابی فراتر از نگرانی‌ها یا ترس‌های موقتی هستند. درواقع فردی که دارای اختلال اضطرابی است، اضطرابش از بین نمی‌رود و با گذشت زمان هم می‌تواند بدتر شود. این علائم می‌تواند در انجام فعالیت‌های روزانه مانند عملکرد شغلی، فعالیت‌های مدرسه و در روابط و تعاملات اجتماعی تداخل ایجاد کند.

انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی وجود دارد، از جمله اختلال اضطراب فراگیر، اختلال پانیک یا وحشت‌زدگی و اختلالات مختلف مربوط به فوبیا.

علائم و نشانه‌های اختلالات اضطرابی

اختلال اضطراب فراگیر

افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD مخفف generalized anxiety disorder) در اکثر روز‌ها و در بازه زمانی حداقل ۶ ماه، اضطراب یا نگرانی بیش‌ازحدی را به تعدادی از موارد مانند سلامت شخصی، کار، تعاملات اجتماعی و شرایط روزمره زندگی نشان می‌دهند. ترس و اضطراب می‌تواند باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی در زمینه‌های مختلف زندگی آن‌ها شود، مانند تعاملات اجتماعی، مدرسه و کار.

علائم اختلال اضطراب فراگیر عبارتند از:

• احساس بی‌قراری، نگرانی، یا پریشانی
• به راحتی خسته می‌شوند
• مشکل در تمرکز؛ فراموشی
• تحریک‌پذیر بودن
• داشتن تنش عضلانی
• مشکل در کنترل احساس نگرانی
• داشتن مشکلات خواب، مانند مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب، بی‌تابی، یا خواب نامطلوب

اختلال وحشت‌زدگی (پانیک)

افراد مبتلا به اختلال پانیک، حملات پانیک غیرمنتظره و مکرر دارند. حملات پانیک درواقع دوره‌های ناگهانی ترس شدید هستند که به سرعت ایجاد شده و در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسند. این حملات هم می‌توانند به طور غیرمنتظره رخ دهند و هم توسط یک تحریک، مانند یک شی یا موقعیت ترسناک ایجاد شوند.

در طول حمله پانیک، ممکن است افراد چنین تجربیاتی داشته باشند:

• تپش قلب، کوبش ضربان قلب، یا تند شدن ضربان قلب
• تعریق
• لرزش
• احساس تنگی نفس، خفگی یا گیرکردن چیزی در گلو
• احساس بدبختی قریب‌الوقوع
• احساس خارج از کنترل بودن

افراد مبتلا به اختلال وحشت‌زدگی اغلب نگران زمان وقوع حمله بعدی هستند و فعالانه سعی می‌کنند با اجتناب از مکان‌ها، موقعیت‌ها یا رفتار‌هایی که با این حملات پانیک مرتبط هستند از حملات بعدی جلوگیری کنند. نگرانی درمورد حملات پانیک، و تلاش برای جلوگیری از آنها، باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی در زمینه‌های مختلف زندگی افراد می‌شود، از جمله ایجاد آگورافوبیا. 

اختلالات مربوط به فوبیا

فوبیا ترس شدید یا بیزاری از اشیا یا موقعیت‌های خاص است. اگرچه در برخی از شرایط، مضطرب بودن می‌تواند واقع‌بینانه باشد، اما ترسی که افراد مبتلا به فوبیا احساس می‌کنند با خطر واقعی ناشی از آن موقعیت یا شیء تناسبی ندارد.

افراد مبتلا به فوبیا چنین مواردی را تجربه می‌کنند:

• ممکن است درمورد مواجهه با شی یا موقعیت ترسناک نگرانی غیرمنطقی یا بیش‌ازحد داشته باشد
• برای اجتناب از شی یا موقعیت ترسناک اقدام‌ها جدی انجام می‌دهند
• بلافاصله پس از مواجهه با شی یا موقعیت ترسناک، اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند
• اشیاء و موقعیت‌هایی که اجتناب‌ناپذیر هستند را همراه با اضطراب‌های شدیدی تحمل می‌کنند

انواع مختلفی از فوبیا و اختلالات مرتبط با فوبیا وجود دارد:

فوبیای خاص (گاهی اوقات فوبیای ساده نیز نامیده می‌شود): همانطور که از نام آن پیداست، افرادی که فوبیای خاص دارند، ترس شدیدی نسبت به انواع خاصی از اشیا یا موقعیت‌ها دارند یا در مواجهه با آن‌ها احساس اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. برخی از نمونه‌های فوبیای خاص مانند ترس از:

• پرواز
• ارتفاعات
• حیوانات خاص مانند عنکبوت، سگ یا مار
• تزریقات
• خون

اختلال اضطراب اجتماعی (که قبلاً فوبیای اجتماعی نامیده می‌شد): افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی یک ترس شدید یا اضطراب نسبت به موقعیت‌های اجتماعی یا نقش‌های خود دارند. آن‌ها نگران هستند که اعمال یا رفتار‌های همراه با اضطراب آن‌ها توسط دیگران ارزیابی منفی شود و باعث شود احساس خجالت داشته باشند. این نگرانی اغلب باعث می‌شود افراد دارای اضطراب اجتماعی از موقعیت‌های اجتماعی دوری کنند. اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند در موقعیت‌های مختلفی مانند محیط کار یا محیط مدرسه ظاهر شود.

آگورافوبیا (agoraphobia): افراد مبتلا به آگورافوبیا ترس شدیدی از دو یا چند موقعیت زیر دارند:

• استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی
• بودن در فضا‌های باز
• قرار گرفتن در فضا‌های بسته
• در صف ایستادن یا در جمع بودن
• بیرون از خانه تنها بودن

افراد مبتلا به آگورافوبیا اغلب تا حدودی از این موقعیت‌ها اجتناب می‌کنند، زیرا فکر می‌کنند در صورت داشتن واکنش‌های وحشت‌مانند یا سایر علائم شرم‌آور، ترک کردن آن موقعیت ممکن است دشوار یا غیرممکن باشد. در شدیدترین شکل آگورافوبیا، فرد می‌تواند خانه‌نشین شود.

اختلال اضطراب جدایی: اغلب تصور می‌شود که اضطراب جدایی چیزی است که تنها کودکان با آن سروکار دارند. با این حال، بزرگسالان نیز می‌توانند دچار اختلال اضطراب جدایی شوند. افرادی که به اختلال اضطراب جدایی مبتلا هستند، از جدا شدن از افرادی که به آن‌ها وابسته هستند می‌ترسند. آن‌ها اغلب نگران این هستند که در حین جدایی، برای افراد مورد دلبستگی آن‌ها آسیب یا اتفاقی ناخوشایند بیفتد. این ترس باعث می‌شود از جدا شدن از افراد مورد دلبستگی خود و از تنها ماندن خودداری کنند. افراد مبتلا به اضطراب جدایی ممکن است درمورد جدا شدن از دلبستگان کابوس ببینند و زمانی که جدایی رخ می‌دهد یا پیش‌بینی می‌شود که جدایی رخ خواهد داد، علائمی فیزیکی را تجربه می‌کنند.

موتیسم (mutism) یا سکوت انتخابی: یک اختلال نادر مربوط به اضطراب، سکوت انتخابی است. سکوت انتخابی زمانی اتفاق می‌افتد که افراد با وجود داشتن مهارت‌های زبانی عادی در موقعیت‌های اجتماعی خاص صحبت نمی‌کنند. سکوت انتخابی معمولاً قبل از ۵ سالگی رخ می‌دهد و اغلب با کمرویی شدید، ترس از خجالت در موقعیت‌های اجتماعی، وسواسی جبری، گوشه‌گیری، رفتار چسبنده و کج‌خلقی همراه است. افراد مبتلا به سکوت انتخابی اغلب با سایر اختلالات اضطرابی نیز تشخیص داده می‌شوند.

ریسک فاکتور‌های اختلالات اضطرابی

محققان دریافته‌اند که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی در خطر ابتلا به اختلال اضطراب نقش دارند. اگرچه عوامل خطر برای هر نوع اختلال اضطرابی می‌تواند متفاوت باشد، برخی از عوامل خطر عمومی برای همه انواع اختلالات اضطرابی عبارتند از:

• ویژگی‌های سرشتی خجالتی یا بازداری رفتاری در دوران کودکی
• قرار گرفتن در معرض زندگی یا رویداد‌های محیطی استرس‌زا و منفی در اوایل کودکی یا بزرگسالی
• سابقه اضطراب یا سایر بیماری‌های روانی در بستگان بیولوژیکی

برخی از بیماری‌های جسمانی، مانند مشکلات تیروئید و آریتمی قلبی یا کافئین یا سایر مواد/دارو‌ها می‌توانند علائم اضطرابی را ایجاد یا تشدید کنند. معاینه سلامت جسمانی در ارزیابی یک اختلال اضطرابی احتمالی مفید است.

روش‌های درمانی اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی معمولاً با روان‌درمانی، دارودرمانی یا هر دو درمان می‌شوند. راه‌های زیادی برای درمان اضطراب وجود دارد و افراد باید برای انتخاب بهترین روش درمانی با پزشک خود همکاری کنند.

روان‌درمانی

روان‌درمانی یا “گفتگودرمانی” می‌تواند به افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی کمک کند. برای مؤثر بودن، روان‌درمانی باید در جهت اضطراب‌های خاص فرد و متناسب با نیاز‌های او باشد.

رفتاردرمانی شناختی

رفتاردرمانی شناختی (CBT مخفف Cognitive Behavioral Therapy) یکی از انواع روان‌درمانی است که می‌تواند به افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی کمک کند. این درمان روش‌های مختلف تفکر، رفتار و واکنش نسبت به اشیاء و موقعیت‌های اضطراب‌آور و ترسناک را به افراد می‌آموزد. CBT همچنین می‌تواند در یادگیری و تمرین مهارت‌های اجتماعی، که برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی حیاتی است، به افراد کمک کند.

شناخت‌درمانی و مواجهه‌درمانی دو روش CBT هستند که اغلب با هم یا به تنهایی برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی استفاده می‌شوند. شناخت‌درمانی بر شناسایی، به چالش کشیدن و سپس خنثی کردن افکار غیر مفید یا مخرب زمینه‌ساز اختلالات اضطرابی تمرکز دارد. مواجهه‌درمانی بر رویارویی با ترس‌های زمینه‌ساز اختلال اضطراب تمرکز دارد و به افراد کمک می‌کند تا در فعالیت‌هایی که از آن‌ها اجتناب می‌کنند شرکت کنند. مواجهه‌درمانی گاهی همراه با تمرینات تمدد اعصاب و/یا تصویرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

CBT می‌تواند به صورت فردی یا با گروهی از افرادی که مشکلات مشابهی دارند انجام شود. اغلب «تکالیفی» برای شرکت‌کنندگان تعیین می‌شود تا بین جلسات آن‌ها را تکمیل کنند.

دارو‌های اختلالات اضطرابی

داروها، اختلالات اضطرابی را درمان نمی‌کنند، اما می‌توانند به تسکین علائم آن کمک کنند. دارو‌های مورد استفاده برای اضطراب توسط روان‌پزشکان تجویز می‌شود. برخی از ایالات در آمریکا به روانشناسانی که آموزش‌های تخصصی دیده‌اند اجازه می‌دهند دارو‌های روانپزشکی را تجویز کنند. رایج‌ترین گروه‌های دارویی که برای مبارزه با اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند، دارو‌های ضد اضطراب (مانند بنزودیازپین‌ها benzodiazepines)، دارو‌های ضد افسردگی و مسدودکننده‌های بتا (beta-blockers) هستند.

دارو‌های ضد اضطراب

دارو‌های ضد اضطراب می‌توانند به کاهش علائم اضطراب، حملات پانیک یا ترس و نگرانی شدید کمک کنند. رایج‌ترین دارو‌های ضد اضطراب، بنزودیازپین نامیده می‌شوند. اگرچه گاهی اوقات از بنزودیازپین‌ها به عنوان درمان‌های خط اول برای اختلال اضطراب فراگیر استفاده می‌شود، اما این دارو‌ها هم مزایا و هم معایبی دارند.

برخی از فواید بنزودیازپین‌ها این است که در تسکین اضطراب موثر هستند و سریع‌تر از دارو‌های ضد افسردگی که اغلب برای اضطراب تجویز می‌شوند تأثیر می‌گذارند. برخی از معایب‌شان نیز این است که ممکن است در صورت مصرف طولانی‌مدت افراد نسبت به آن‌ها مقاوم شوند و برای دریافت همان اثر به دوز‌های بالاتر و بالاتر نیاز داشته باشند. برخی افراد حتی ممکن است به آن‌ها وابسته شوند.

برای جلوگیری از این مشکلات، پزشکان معمولا بنزودیازپین‌ها را برای دوره‌های زمانی کوتاه تجویز می‌کنند، رویکردی که به‌ویژه برای افراد مسن، افرادی که مشکلات سوء مصرف مواد دارند و افرادی که به‌راحتی به دارو وابسته می‌شوند مفید است.

اگر افراد به طور ناگهانی مصرف بنزودیازپین‌ها را قطع کنند، ممکن است دچار عوارض قطع دارو شوند یا اضطرابشان بازگردد. بنابراین، بنزودیازپین‌ها باید به‌آرامی کاهش یابند. وقتی شما و پزشکتان تصمیم گرفتید که زمان قطع دارو فرا رسیده است، پزشک به شما کمک می‌کند تا به‌آرامی و ایمن دوز مصرفی خود را کاهش دهید.

بنزودیازپین‌ها برای استفاده طولانی‌مدت، اغلب به عنوان درمان خط دوم برای اضطراب (با دارو‌های ضد افسردگی که به‌عنوان درمان خط اول در نظر گرفته می‌شوند) و همچنین یک درمان “در صورت نیاز” برای شعله‌ور شدن علائم در نظر گرفته می‌شوند.

نوع متفاوتی از دارو‌های ضد اضطراب بوسپیرون (buspirone) نام دارد. بوسپیرون یک داروی غیر بنزودیازپینی است که به‌طور خاص برای درمان اضطراب مزمن است، اگرچه به همه کمک نمی‌کند.

دارو‌های ضد افسردگی

دارو‌های ضد افسردگی برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، اما می‌توانند برای درمان اختلالات اضطرابی نیز مفید باشند. این دارو‌ها می‌توانند به بهبود نحوه استفاده مغز از مواد شیمیایی خاصی که خلق‌وخو یا استرس را کنترل می‌کنند، کمک کنند. ممکن است لازم باشد قبل از یافتن دارویی که علائم شما را بهبود می‌بخشد و عوارض جانبی قابل کنترلی دارد، چند داروی مختلف ضد افسردگی را امتحان کنید. اغلب، دارویی که در گذشته به شما یا یکی از اعضای نزدیک خانواده‌تان کمک کرده است، به عنوان اولین انتخاب در نظر گرفته می‌شود.

ممکن است اثربخشی دارو‌های ضد افسردگی زمان ببرد، بنابراین مهم است که قبل از نتیجه‌گیری درمورد اثربخشی دارو، فرصت مناسبی به آن داده شود. اگر شروع به مصرف دارو‌های ضد افسردگی کرده‌اید، مصرف آن‌ها را بدون کمک پزشک قطع نکنید. در صورتی‌که شما و پزشکتان تصمیم گرفته اید که دارو را قطع کنید، پزشک به شما کمک می‌کند تا به‌آرامی و با ایمنی دوز مصرفی خود را کاهش دهید. قطع ناگهانی این دارو‌ها می‌تواند باعث ایجاد علائمی مانند ترک مواد مخدر شود.

دارو‌های ضد افسردگی که با نام‌های مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین– نوراپی نفرین (SNRIs) معمولاً به عنوان درمان‌های خط اول برای اضطراب استفاده می‌شوند. درمان‌های کمتر مورد استفاده –، اما مؤثر – برای اختلالات اضطرابی، کلاس‌های قدیمی‌تری از دارو‌های ضد افسردگی، مانند دارو‌های ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) هستند.

لطفاً توجه داشته باشید: در برخی موارد، کودکان، نوجوانان و جوانان زیر ۲۵ سال ممکن است هنگام مصرف دارو‌های ضد افسردگی، به‌ویژه در چند هفته اول پس از شروع یا تغییر دوز، افکار یا عمل خودکشی را افزایش دهند. به همین دلیل، بیمارانی که که دارو‌های ضد افسردگی مصرف می‌کنند در هر سنی که هستند باید به دقت تحت نظر باشند، به‌خصوص در چند هفته اول درمان.

مسدودکننده‌های بتا

اگرچه مسدودکننده‌های بتا اغلب برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، اما می‌توان از آن‌ها برای کاهش علائم فیزیکی اضطراب مانند ضربان قلب سریع، لرزش و سرخ شدگی صورت استفاده کرد. این داروها، اگر برای مدت کوتاهی مصرف شوند، می‌توانند به افراد کمک کنند تا علائم فیزیکی را تحت کنترل خود داشته باشند. این دارو‌ها همچنین می‌توانند “در صورت نیاز” برای کاهش اضطراب حاد، از جمله به عنوان یک مداخله پیشگیرانه برای برخی از اشکال قابل پیش‌بینی اضطراب عملکرد، استفاده شوند.

انتخاب داروی مناسب

برخی از انواع دارو‌ها ممکن است برای انواع خاصی از اختلالات اضطرابی بهتر عمل کنند، بنابراین افراد باید با پزشک خود همکاری کنند تا بفهمند کدام دارو برای آن‌ها بهترین است. برخی از مواد مانند کافئین، برخی از دارو‌های سرماخوردگی که بدون نسخه ارائه می‌شوند، دارو‌های غیرقانونی و مکمل‌های گیاهی ممکن است علائم اختلالات اضطرابی را تشدید کنند یا با دارو‌های تجویزشده تداخل داشته باشند. بیماران باید با پزشک خود صحبت کنند، تا بتوانند یاد بگیرند که در دوره درمان دارویی کدام مواد بی‌خطر هستند و از کدام مواد باید اجتناب کنند.

انتخاب دارو، دوز دارو و برنامه درمانی مناسب باید تحت نظر متخصص و بر اساس نیاز فرد و وضعیت پزشکی او باشد. پزشک ممکن است قبل از یافتن داروی مناسب، چند دارو را امتحان کند.

شما و پزشکتان باید درمورد موارد زیر با هم گفتگو کنید:

• اینکه دارو‌ها چقدر خوب کار می‌کنند یا می‌توانند برای بهبود علائم شما مفید باشند
• فواید و عوارض جانبی هر دارو
• آیا خطر عوارض جانبی جدی بر اساس سابقه پزشکی شما وجود دارد؟
• دارو‌هایی که نیاز به تغییر سبک زندگی دارند
• هزینه‌های دارو‌ها
• سایر درمان‌های جایگزین، داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید و اینکه این موارد چگونه بر درمان شما تأثیر می‌گذارند. ترکیبی از دارو و روان‌درمانی بهترین رویکرد برای بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی است
• چگونه باید دارو را قطع کرد (بعضی از دارو‌ها را نمی‌توان ناگهانی قطع کرد و باید به‌آرامی تحت نظر پزشک قطع شوند).

گروه‌های پشتیبانی

برخی از افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی از پیوستن به یک گروه خودیاری یا حمایتی و به اشتراک گذاشتن مشکلات و دستاورد‌های خود با دیگران سود می‌برند. اتاق‌های گفتگوی اینترنتی نیز ممکن است مفید باشند، اما هر توصیه‌ای که از طریق اینترنت دریافت می‌شود باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد، زیرا آنچه به یک فرد کمک کرده لزوماً برای دیگری بهترین نیست. همیشه باید قبل از پیروی از هر توصیه درمانی موجود در اینترنت با پزشک خود مشورت کنید. صحبت با یک دوست معتمد نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما لزوماً جایگزین کافی برای مراجعه به پزشک یا سایر متخصصان نیست.

تکنیک‌های مدیریت استرس

تکنیک‌های مدیریت استرس و مدیتیشن می‌تواند به افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی کمک کند تا خود را آرام کنند و ممکن است اثرات درمانی را افزایش دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که ورزش هوازی می‌تواند به برخی افراد کمک کند تا اضطراب خود را مدیریت کنند. با این حال، ورزش نباید جای مراقبت‌های استاندارد را بگیرد و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

منبع: مجله قرمز