کتاب‌ها در بند، نگاهی به کتابخانه‌های قرون وسطی

کتاب‌ها در بند، نگاهی به کتابخانه‌های قرون وسطی

مجله خبری-سبک زندگی نگار: در قرون وسطی و پیش از اینکه تکنولوژی نشر کتاب امکان استفاده آسان و ارزان کتاب‌ها را فراهم آورد، کتاب‌ها بسیار کمیاب و ارزشمند بودند. در نبود تکنولوژی تکثیر انبوه کتاب، هر نسخه می‌بایست با دقت بسیار و بصورت دستی کپی شود. این کار هم هزاران ساعت کار ماهرانه را می‌طلبید. در دوره‌های بعدی قرون وسطی و زمانی که کتابخانه‌های عمومی پدیدار شدند، کتاب‌ها معمولاً به قفسه‌ها زنجیر می‌شدند. با این روش هم امکان استفاده عمومی از آن‌ها فراهم می‌شد و هم از دزدیده شدن این منابع ارزشمند جلوگیری کند. 

زنجیر‌ها از طریق حلقه‌هایی باریک به گوشه و یا جلد کتاب‌ها متصل می‌شدند، بلندی آن‌ها به اندازه‌ای بود که بتوان کتاب‌ها را برای استفاده راحت‌تر از قفسه‌ها برداشت، اما نتوان آن‌ها را از کتابخانه بیرون برد. تنها کتابدار‌ها بودند که می‌توانستند با استفاده از کلید‌های مخصوص کتاب‌ها را از زنجیر جدا کنند. کتاب‌ها معمولاً از لبه جلویی در قفسه‌ها قرار می‌گرفتند؛ چرا که با این روش بدون نیاز به چرخاندن و در هم پیچیده شدن زنجیر امکان مطالعه آن‌ها فراهم بود.

کتابی زنجیر شده در کتابخانه پیشین زنجیری شهرداری لندن

با ورود صنعت چاپ به عرصه نشر و تکثیر کتاب، دسترسی به کتاب آسان شد و قیمت آن هم کاهش یافت؛ تا اواخر دهه ۱۸۰۰ روش به زنجیر کشیدن کتاب‌ها منسوخ شد. امروزه تنها تعداد انگشت شماری از کتابخانه‌های زنجیری باقی مانده اند که هدف آن‌ها نیز تنها حفظ این سنت دیرینه است. در ادامه نگاهی خواهیم دشت به اعضای باقی مانده از این نسل عجیب.

کتابخانه کلیسای جامع هرفورد

این کتابخانه یکی از مشهورترین کتابخانه‌های قرون وسطی است که در لندن واقع شده است. همچنین بزرگترین کتابخانه زنجیری جهان است که زنجیرها، میله‌ها و قفل هایش سالم باقی مانده اند. کتابخانه کلیسای جامع هرفورد که در سال ۱۶۱۱ احداث شد، عمدتا شامل نسخه‌های دست نویسی است که به قفسه هایشان زنجیر شده اند و شامل نمونه‌هایی خوبی از دست نوشته‌های باستانی با تصاویر زیبای مزین به طلا و رنگ‌های طبیعی است.

دو نمونه از ارزشمندترین و منحصربفردترین این کتاب ها، کپی باستانی هرفورد از مجموعه سرود‌های (مناجات نامه) متعلق به قرن سیزدهم است که وضعیت خوبی دارد و دیگری انجیل هرفورد است که قدمت آن به سال ۷۸۰ باز می‌گردد و با حروف آنگلوساکسونی تحریر شده است. این انجیل قدیمی‌ترین کتاب این کتابخانه است. از جمله کتاب‌های ارزشمند این کتابخانه باید به انجیل وایکلیف و Hereford Breviary که متعلق به قرن سیزدهم می‌باشد و تنها نسخه باقی مانده است نیز اشاره کرد.

دیگر گنجینه ارزشمند این کتابخانه شناخته شده، جعبه اشیاء متبرکه‌ای از جنس بلوط است. جعبه از کانن راسل به یادگار مانده، او این اثر زیبا را از خانواده‌ای کاتولیک که سال‌ها آن را حفظ کرده بودند، بدست آورده است. در این جعبه با استفاده از صفحات مسی و لعاب لیموژ، مرگ و مراسم خاکسپاری توماس بکت، اسقف اعظم کلیسای جامع کانتربری را به تصویر کشیده شده است.

کتابخانه زنجیری زوتفن Librije

این کتابخانه، در کلیسای سنت والبرجیس در شهر زوتفن ایالت خلدرلاند در کشور هلند قرار گرفته است. قدمت کلیسا به قرن یازدهم باز می‌گردد، اما کتابخانه در قرن شانزدهم احداث شده است. فضای داخلی و خارجی کتابخانه در طی قرون متمادی تقریبا دست نخورده باقی مانده است؛ کتاب‌ها همچنان به میز‌های چوبی زنجیر شده‌اند.

کتابخانه زنجیری فرانسیس تریگ

این کتابخانه که در شهر گرانتام کشور انگلستان واقع شده، در سال ۱۵۹۸ تاسیس شد و اولین کتابخانه مرجع عمومی انگلستان به شمار می‌رود. این کتابخانه دارای ۳۶۵ مدخل مجزا و فهرست بندی شده است که هشتاد عدد آن‌ها همچنان زنجیر‌هایی سالم دارند. البته برخی از الحاقات این کتابخانه مدرن هستند و به سال ۱۸۸۴ و بازسازی رواق در حال تخریب کتابخانه باز می‌گردند. این کتابخانه دارای گنجینه‌ای ارزشمند از کتاب‌های نایاب است که قدمت آن‌ها به پیش از دهه ۱۵۰۰ باز می‌گردد.

کتابخانه زنجیری مدرسه گرامر سلطنتی

این کتابخانه زنجیری که در شهر گیلفورد انگلستان واقع شده، در میان لژ ساختمان قدیمی قرار گرفته است. قدمت قفسه‌های آن به سال ۱۸۹۷ باز می‌گردد و جزو قدیمی‌ترین کتابخانه‌های قرون وسطی است. کتابخانه در اواخر قرن شانزدهم تاسیس شده و از زمان احداث آن تا سال ۱۸۰۰ بسیاری از مجموعه‌های ارزشمند به آن اضافه شده است. قدیمی‌ترین کتاب این کتابخانه متعلق به سال ۱۴۸۰ است که درشهر ونیز به نگارش در آمده است. از دیگر کتاب‌های قدیمی این کتابخانه باید به قدیمی‌ترین کتاب انگلیسی چاپ شده توسط Wynkyn de Worde اشاره کرد که متعلق به سال ۱۵۰۰ است. این کتابخانه در حال حاضر از معدود کتابخانه‌های زنجیری است که در یک مدرسه واقع شده‌اند.

کتابخانه زنجیری ویمبورن مینستر

این کتابخانه انگلیسی، دومین کتابخانه زنجیری بزرگ جهان پس از کتابخانه کلیسای جامع هرفورد است. همین طور یکی از معروف‌ترین کتابخانه‌های قرون وسطی است. کتابخانه زنجیری ویمبورن مینستر در سال ۱۶۸۶ بنا شد و حدود ۱۵۰ جلد کتاب دارد که همه آن‌ها به قفسه هایشان زنجیر شده‌اند.

کتابخانه Biblioteca Malatestiana

این کتابخانه که در سال ۱۴۵۴ بنا شد، در شهر چزنا ایتالیا و در صومعه سابق فرقه فرانسیسکن واقع شده است. برخی از کتاب‌های این کتابخانه همچنان با زنجیر‌های فرفوژه به میز‌هایی شیب دار متصل شده‌اند.

کتابخانه زنجیری کلیسای جامع ولز

این کتابخانه که در شهر ولز انگلستان واقع شده و کتاب‌های منتشر شده قبل از سال ۱۸۰۰ را در خود جای داده است. کتابخانه زنجیری کلیسای جامع ولز دارای ۲۸۰۰ نسخه کتاب با موضوعات مختلف از جمله الهیات و تاریخ، علم و طبابت، اکتشاف و زبان می‌باشد. قدیمی‌ترین مجموعه کتاب این کتابخانه Pliny Naturalis Historiae است که در سال ۱۳۴۷ در شهر ونیز به نگارش در آمده است.

از دیگر کتاب‌های قدیمی این کتابخانه باید به Vesalius De Humanis Corporis Fabrica اشاره کرد که متعلق به سال ۱۵۵۵ است و موضوع آن آناتومی بدن انسان است که می‌توان آن را کتابی پیشرو در مطرح ساختن علم زیست شناسی به عنوان یکی از مهمترین علوم جهان به شمار آورد. ز مجموعه کتاب‌های ارزشمند و قدیمی این کتابخانه باید به اولین اطلس کامل جهان نوشته آبراهام اورتلیوس نیز اشاره کرد. این کتاب برای اولین بار در سال ۱۶۰۶ به زبان انگلیسی به چاپ رسید.