کنترل استرس و لرزش دست، بررسی دلایل + ۷ راهکار

به گزارش مجله خبری نگار، کنترل استرس و لرزش دست نیاز به شناسایی دلایل احتمالی دارد. لرزش دست و بدن می‌تواند به دلیل بیماری یا مشکلات مختلفی باشد. مهم‌ترین آنها شامل این موارد می‌شود:

• سندرم لرزش اساسی (ET)
• پارکینسون
• استرس
• اوردوز کافئین
• مسمومیت
• اخلال در کارکرد کبد، کلیه یا تیروئید
• ضایعه مغزی

لرزش دست‌ها در مواجهه با استرس می‌تواند ناشی از موارد زیر باشند:

1. عوارض دارو یا مواد مخدر
2. کمبود ویتامین B۱۲
3. سطح کافئین بالا
4. افت قندخون
5. آسیب در بافت سیستم عصبی
6. دلایل لرزش دست و بدن
7. دلایل لرزش دست

لرزش دست‌ها و اعضای مختلف بدن نشانه رایجی نیستند و در برخی شرایط ممکن است علائمی از بیماری‌های خطرناکی باشند. اکثر بیماری‌هایی که ممکن است به لرزش دست‌ها منجر شوند به اعصاب مغزی مرتبط هستند. رایج‌ترین بیماری‌هایی که با لرزش بدن بروز پیدا می‌کنند شامل این موارد می‌شوند:

1. سندرم لرزش اساسی (ET)
2. پارکینسون
3. استرس
4. اوردوز کافئین
5. مسمومیت
6. اخلال در کارکرد کبد، کلیه یا تیروئید
7. ضایعه مغزی

نحوه و شرایط بروز لرزش در دست‌ها یا اعضای دیگر نکته مهمی در تشخیص‌گذاری هستند. برای مثال در صورت وجود ضایعه مغزی علائم دیگری به همراه لرزش وجود خواهند داشت، لرزش ناشی از پارکینسون معمولا از یک طرف بدن شروع شده و به مرور زمان شدت و گسترش می‌یابد و لرزش ناشی از کافئین یا مسمومیت طی چند ساعت تشدید می‌شود.

به طور کلی لرزش دست‌ها با سیستم عصبی مرتبط است و عوامل مختلفی می‌تواند به صورت موقت، مزمن یا مرضی باعث این لرزش‌ها شوند.

لرزش دست و بدن در اثر استرس

لرزش دست و بدن همیشه در اثر یک بیماری عصبی نیست. در برخی شرایط یک عامل جسمی منجر به لرزش بدن می‌شود که همزمان با آن ممکن است فرد تشدید استرس را نیز تجربه کند. لرزش مخصوصا در صورتی که طی چند ساعت یا چند روز بروز و شدت پیدا کرده باشد، می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

عوارض دارو یا مواد مخدر: برخی دارو‌ها و بسیاری از مواد مخدر باعث توقف جذب دوپامین در مغز می‌شود. توقف جذب دوپامین در مغز اتفاقی است که برای بیماران پارکینسون می‌افتد و اولین نشانه آن لرزش دست‌ها و بدن است. در این شرایط با تجزیه دارو نشانه‌ها کمرنگ خواهند شد، اما مصرف منظم این دارو‌ها می‌تواند خطرناک باشد.

کمبود ویتامین B۱۲: ویتامین B۱۲ یکی از مواد اولیه ضروری برای عملکرد سیستم عصبی است. در صورت کاهش سطح آن در بدن، سیستم عصبی دچار مشکل می‌شود و یکی از نشانه‌های آن لرزش دست و بدن است. این موضوع مشابه اتفاقی است که برای بیماران مبتلا به ام اس می‌افتد.

اوردوز کافئین: کافئین به عنوان نوعی روان‌کننده سرعت انتقال نورون‌های مغز را افزایش می‌دهد. همین کارکرد است که باعث می‌شود بعد از نوشیدن قهوه یا چایی پررنگ احساس شادابی و حواس جمعی بیشتری داشته باشیم. در صورتی که سطح کافئین در بدن بسیار زیاد شود، پرتاب نورون‌های مغزی تا حدودی از کنترل سیستم عصبی خارج می‌شوند و علائمی مثل لرزش دست قابل انتظار است.

افت قند خون: افت قند خون و ضعف جسمی باعث کاهش توانایی و قدرت عضله‌ها می‌شود و لرزش دست‌ها نتیجه قابل پیش‌بینی‌ای خواهد بود.

پرکاری تیروئید: در صورتی که عامل خارجی منجر به پرکاری تیروئید شود، سرعت متابولیسم بدن افزایش می‌یابد و منجر به افزایش ضربان قلب، ناتوانی در به خواب رفتن و لرزش دست و بدن می‌شود.

آسیب عصبی: آسیب دیدن سیستم عصبی به دلایل مختلف مثل عفونت، بیماری یا جراحت می‌تواند باعث تغییر در کارکرد سیستم عصبی شده و لرزش دست می‌تواند ناشی از آن باشد.
لرزش دست و بدن مخصوصا اگر همراه با تنش عضلانی باشد، به احتمال زیاد ناشی از استرس است. دست‌ها معمولا اولین کاندید لرزش هستند و تنش عضلانی بیشتر در ماهیچه‌هایی که بیشتر تحت فشار هستند مثل ران ها، بازو و گردن رخ می‌دهند.

معمولا هنگام بروز استرس چه اعضایی دچار لرزش می‌شوند؟

لرزش در اعضای بدن شامل دو نوع اصلی است: ۱- لرزش حین سکون و ۲- لرزش حین فعالیت. تفاوت اصلی بین این دو، شرایط لرزش است. در لرزش حین سکون، تا وقتی فرد از عضلات خود به صورت فعالانه استفاده می‌کند، لرزشی وجود ندارد، اما وقتی از عضلات خود استفاده نمی‌کند دچار لرزش می‌شود. این شرایط در لرزش حین فعالیت بالعکس است و تا قبل از تکان خوردن، لرزشی دیده نمی‌شود. لرزش ناشی از استرس تقریبا همیشه حین فعالیت است و تنش عضلانی حین سکون وجود دارد.

دست‌ها معمولا اولین اندامی هستند که فرد متوجه لرزش آنها می‌شود. این موضوع به این دلیل است که استفاده ما از دست‌هایمان بسیار بیشتر است، در دیدرس‌مان قرار دارد و در بسیاری از شرایط نیاز به دقت در حرکت آنها داریم. با این حال دست‌ها تنها اندامی که دچار لرزش می‌شوند نیستند و در برخی از شرایط لرزش در اندام دیگر شدیدتر است، اما فرد متوجه آن نمی‌شود.

با توجه به تاثیر سیستم عصبی در بروز این لرزش‌ها می‌توان گفت هر جایی که سلول‌های عصبی متراکم‌تر هستند، احتمال لرزش بیشتر است. بر این اساس، سر (ماهیچه گردن) فک، بازو، انگشت‌ها، حنجره و ماهیچه‌های اطراف لگن به احتمال خیلی بیشتری با لرزش‌ها درگیر می‌شوند.

چه عواملی لرزش بدن موقع بروز استرس را تشدید می‌کنند؟

شدت لرزش دست در مواجهه با استرس به عوامل مختلفی بستگی دارد و در برخی شرایط عواملی می‌توانند باعث تشدید آن شوند. گاهی حتی ممکن است این عوامل با ایجاد لرزش دست و علائمی دیگر از قبیل تپش قلب استرس را به فرد تلقین کنند. در ادامه این عوامل را بررسی خواهیم کرد.

کافئین: کافئین تاثیر زیاد و شدیدی بر بدن دارد و عواملی مثل تپش قلب، تعرق و لرزش دست و بدن در نتیجه مصرف آن تا حدودی طبیعی تلقی می‌شوند. حتی در صورتی که میزان کافئین مصرف شده خیلی زیاد نباشد نیز می‌تواند در مواجهه با استرس باعث تشدید علائم استرس و اضطراب شود.

الکل: مصرف الکل مخصوصا به صورت مکرر به اشکال مختلفی ممکن است شدت لرزش دست و بدن را افزایش دهد. از طرف دیگر ترک الکل برای افرادی که به آن وابسته هستند علائم مشابهی ایجاد می‌کند. به همین دلیل در صورت وجود وابستگی بهتر است پروسه ترک با مشورت پزشک انجام شود.

کمبود ویتامین و مواد مغذی: ویتامین و آنزیم‌های موجود در بدن نقش پررنگی در کارکرد سیستم‌های مختلف بدن دارند و کمبود ویتامین مخصوصا ویتامین‌های گروه B می‌توانند باعث تشدید لرزش شوند.

کمبود خواب: خواب نقش پررنگی در سلامت روان دارد و کمبود خواب می‌تواند فرد را در مقابل استرس آسیب‌پذیر کند. از طرف دیگر محرومیت از خواب می‌تواند کارکرد اعضای بدن را مختل کرده و مشکلات هورمونی یا سیستمی دیگری ایجاد کند که باعث تشدید لرزش دست و بدن شوند.

بیماری‌های پزشکی: بسیاری از بیماری‌های پزشکی مثل بیماری‌های مرتبط با سلامت کبد یا قلب و عروق می‌تواند باعث تشدید استرس و بروز علائمی مثل لرزش دست و بدن شوند.

مسمومیت: انواع مختلف مسمومیت و آلرژی‌ها می‌توانند علائمی مشابه استرس ایجاد کنند. در صورت مسمومیت با مواد شیمیایی یا آلرژی به گیاهان معمولا فرد متوجه آن نمی‌شود، چون علائم گوارشی مسمومیت وجود ندارند.

هایپویگلاسمی: هایپوگلایسمی شرایطی است که طی آن سطح قند خون در بدن به شدت کاهش پیدا می‌کند. این وضعیت می‌تواند مزمن باشد و منجر به افت قند خون به صورت مکرر شود که لرزش دست و بدن از علائم آن است.

اختلالات زمینه‌ای: وجود اختلالات اضطرابی مثل پانیک اتک و PTSD می‌تواند مواجهه با استرس را برای فرد دشوار و علائم را تشدید کند.

کنترل استرس و لرزش دست

کنترل استرس و لرزش دست نیاز به راهکار‌هایی برای آرام کردن ذهن و بدن به صورت همزمان دارد. راهکار‌هایی که برای این مشکل در این بخش ارائه می‌دهیم جنبه درمانی ندارند و بهتر است در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید.

۱- تمرین تنفس

وجود مشکل حین تنفس یکی از مشکلات رایج افراد درگیر با اختلالات اضطرابی است. ترشح هورمون کورتیزول و آدرنالین حین مواجهه با استرس باعث افزایش ضربان قلب شده و در این شرایط تنفس فرد بریده بریده می‌شود که در نتیجه باعث کاهش اکسیژن خون می‌شود. کاهش اکسیژن خون در این شرایط خطرناک و کشنده نیست، اما می‌تواند باعث تشدید علائم اختلال روانشناختی شود. افزایش فوری اکسیژن خون در این شرایط کمک زیادی به توقف واکنش‌های جسمانی شدید می‌کند.

تمرین تنفس ساده‌ترین و موثرترین راه حل برای کسب آرامش بعد از مواجهه با عامل استرس‌زا است. این تمرین نیازمند پنج دم از بینی، حبس نفس به مدت چند ثانیه و سپس بازدم از دهان است. بعد از این کار ریتم تنفس به حالت عادی برمی‌گردد و بعد از آن با نفس‌های عمیق اکسیژن خون به سطح طبیعی برخواهد گشت.

۲- تمرین آرامش پیش‌رونده عضلانی

تمرین آرامش پیش‌رونده کمک زیادی به کنترل استرس و لرزش دست کرده و می‌تواند تنش عضلانی را نیز متوقف کند. در این تمرین فرد پس از مواجهه با استرس، ابتدا باید تنفس خود را کنترل کند، سپس به نوبت و با شروع کردن از عضلات بزرگتر، آنها را منقبض کرده، این حالت را برای ۳ الی ۵ ثانیه حفظ کند و سپس عضله را رها کند. طی این پروسه همه عضلات بزرگ مثل ران، دوقلوی پا، بازو، گردن و … به نوبت باید منقبض و رها شوند.

این تمرین دو فایده اصلی دارد: ۱- تمرکز فرد از عامل استرس‌زا پرت شده و متمرکز بر خود و بدن خود می‌شود و ۲- سیستم عصبی به آرامی کنترل عضلات را به دست گرفته و از تکان و حرکت‌های ناخودآگاه جلوگیری می‌کند. این تمرین بهتر است با فاصله زمانی از مواجهه با عامل استرس‌زا و در شرایطی که بدن فرد کاملا در استراحت است (دراز کشیده) انجام شود.

۳- پیگیری و درمان اختلالات یا بیماری‌های زمینه‌ای

لرزش دست و بدن در مواجهه با استرس نشانه طبیعی‌ای نیست و نشان از شدید بودن عامل استرس‌زا و تجربه شدید فرد خبر می‌دهد. به همین دلیل معمولا و در اکثر موارد اختلال روانشناختی یا بیماری زمینه‌ای وجود دارد که بروز این نشانه را تشدید می‌کند. در بسیاری از موارد لرزش دست و بدن می‌تواند نشانه اختلالات اضطرابی یا بیماری‌های مرتبط با اعصاب باشد و پیگیری آنها اهمیت زیادی در سلامت جسمی و روانی فرد خواهد داشت.

۴- دوری از عوامل تشدید کننده

با توجه به وضعیت جسمانی و متابولیسم فرد، برخی عوامل نقش تشدید کننده دارند. با شناسایی و دوری از آنها تا میزان زیادی می‌توان به کنترل استرس و لرزش دست رسید. برای مثال الکل، مواد مخدر یا کافئین عواملی هستند که فارغ از شرایط فرد عامل تشدید کننده خواهند داشت و دوری از آنها توصیه می‌شود.

۵- یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای

مهارت‌های مقابله‌ای به توانایی‌های فرد و روش‌های منحصر به فرد خود برای مقابله یا تحمل استرس گفته می‌شود. این مهارت‌ها می‌توانند شامل گوش دادن به موسیقی، پیاده‌روی، صحبت کردن با دوستان یا مواردی از این دست شود. نکته مهم درباره مهارت‌های مقابله‌ای، تفاوت تاثیر آنها در افراد مختلف است. ممکن است فعالیتی که برای شما آرامبخش و کمک کننده است برای فرد دیگری راهکار خوبی نباشد. به همین دلیل این مهارت‌ها باید در طول زمان و با تلاش فعالانه فرد برای شناخت خود کسب شوند.

۶- فعالیت بدنی

بدن در مقابله با استرس تحت فشار زیادی قرار می‌گیرد. فشارخون و ضربان قلب افزایش پیدا می‌کنند و عملکرد بسیاری از اندام‌های حیاتی با تغییر مواجه شده و تقریبا همه سیستم‌های بدن درگیر می‌شوند. در این شرایط، هرچقدر آمادگی جسمانی فرد بیشتر باشد، توانایی مقابله با چالش ساده‌تر خواهد بود.

از طرف دیگر فعالیت بدنی و ورزش مخصوصا به صورت منظم تاثیر زیادی بر سیستم ایمنی، سیستم عصبی و همچنین کاهش استرس دارد. همه این مسائل در کنار یکدیگر باعث می‌شوند تا فعالیت بدنی مخصوصا به صورت منظم فواید زیادی برای کنترل استرس و لرزش دست داشته باشد.

نکته: در صورتی که لرزش دست به دلیل بیماری قلب و عروقی، تیروئید یا بیماری‌های عصبی باشد، بهتر است نوع فعالیت بدنی با پزشک مشورت شود.

۷- روان‌درمانی

نحوه تجربه ما در مقابله با عوامل استرس‌زا ارتباط مستقیمی با وضعیت سلامت روان ما دارد. تجربیات زندگی به نوعی برداشت ما حین مقابله با چالش‌ها را دیکته می‌کنند و به این شکل تروما‌های گذشته می‌توانند بعد از چندین سال در تشدید استرس نقش داشته باشند. روان‌درمانی با ایجاد فرصتی برای حل کردن تروما‌های قدیمی و همینطور آموزش مهارت‌های لازم برای مقابله با استرس به فرد کمک خواهد کرد.

درمان دارویی لرزش دست و بدن هنگام استرس

لرزش دست و بدن هنگام استرس می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. لرزش مزمن معمولا با استرس مرتبط نیست و نشان از وجود بیماری زمینه‌ای دارد. از طرف دیگر در صورتی که فرد دچار اختلالات روانشناختی مخصوصا اختلالات اضطرابی باشد، مصرف دارو‌های ضدافسردگی و ضداضطراب با از بین بردن علائم می‌تواند منجر به مخفی شدن بیماری‌های زمینه‌ای شود. به همین دلیل معمولا تجویز دارو‌های آرامبخش برای مقابله با استرس و اضطراب به جز شرایط خاص رایج نیست.

از طرف دیگر در صورت کشف و تشخیص بیماری زمینه‌ای، درمان آن چه با دارو یا بدون دارو منجر به کاهش علائم و کنترل لرزش دست خواهد شد. به این شکل، لرزش دست داروی مشخص یا خاصی ندارد، اما دارو‌های مختلفی با تشخیص پزشک می‌توانند موثر باشند.

برای این موضوع به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

با توجه به پیچیدگی دلایل احتمالی که ممکن است پشت لرزش دست و بدن باشد، حتی مشخص کردن بهترین پزشک برای مراجعه دشوار خواهد بود. در این شرایط علائمی که همراه لرزش دست وجود دارند می‌توانند تعیین کننده باشند. برای مثال در صورتی که لرزش در سراسر بدن وجود دارد شاید متخصص داخلی بهترین گزینه باشد، در صورتی که لرزش در سراسر بدن وجود دارد و محدود به مواجهه با استرس نمی‌شود، بهتر است به متخصص اعصاب مراجعه شود و در صورتی که عامل روانشناختی شناخته شده‌ای برای استرس وجود دارد، روانپزشک گزینه بهتری خواهد بود.

در صورتی که اطلاعات کافی برای مشخص کردن ماهیت لرزش دست‌ها ندارید، بهترین توصیه ممکن مراجعه به پزشک عمومی است. پزشک عمومی با بررسی علائم مختلف، معاینه اندام مختلف و آزمایش می‌تواند منبع مشکل را پیدا و شما را به متخصص موردنیاز ارجاع دهد.

کلام آخر

در برخی موارد، استرس شدید می‌تواند منجر به لرزش دست و بدن و تعریق شود. به دلیل اینکه لرزش دست و بدن می‌تواند نشانه انواع مختلفی از بیماری‌های مختلف باشد، پیگیری این مشکل اهمیت زیادی دارد. کنترل استرس و لرزش دست با فعالیت بدنی، توجه به رژیم غذایی و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای ممکن خواهد بود، اما این موارد منجر به درمان نخواهند شد. 

منبع: پل