چگونه به درک درستی از علت گریه کودک برسیم؟

به گزارش مجله خبری نگار/حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلیرضا تراشیون، کارشناس و مشاوره خانواده به پرسش و پاسخی در موضوع «راهکار کنترل رفتار انفجاری کودکان» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می‌شود.

* سؤال:

دختری دارم یک سال و نه ماهه. او به‌خوبی صحبت می‌کند و حتی جملات کامل می‌سازد. با این حال، گاهی جیغ می‌زند. مثلاً اگر چیزی مطابق میلش نباشد، سرش را روی زمین می‌گذارد یا به این‌طرف و آن‌طرف می‌کوبد. علت این رفتار چیست؟

* پاسخ:

اینکه کودکی در یک سال و نه ماهگی بتواند به‌خوبی صحبت کند، نشان‌دهنده توانایی کلامی اوست، اما به این معنا نیست که بتواند جملات و مفاهیم والدین را کاملاً درک کند.

بسیاری از مواقع والدین تصور می‌کنند اگر کودک بتواند جمله‌بندی کند، پس می‌تواند فضای اجتماعی، خانوادگی و فردی اطراف خود را نیز تحلیل کند؛ در حالی که چنین نیست.

برای نمونه، کودکی در این سن ممکن است بگوید «من گرسنه‌ام». مادر در پاسخ می‌گوید: «غذا هنوز دم نکشیده، نیم ساعت دیگر آماده می‌شود.»

این جملات برای یک بزرگسال بسیار ساده و روشن است، اما کودک یک سال و نه ماهه معنای «دم کشیدن» یا «نیم ساعت دیگر» را درک نمی‌کند.

بنابراین، هرچند او صحبت می‌کند، اما به سطح درک انتزاعی برای فهم این مفاهیم نرسیده است. همین شکاف بین توانایی گفتار و سطح فهم می‌تواند یکی از ریشه‌های پرخاشگری او باشد.

برای توضیح بیشتر، مثالی دیگر می‌آورم: مادری می‌خواست فرزند یک سال و سه یا چهار ماهه‌اش را از پوشک بگیرد.

او کودک را مقابل خود نشانده بود و می‌گفت: «هر وقت احساس کردی نیاز به دستشویی داری، به من بگو تا تو را ببرم.».

اما طبیعی بود که کودک همچنان خود را خیس می‌کرد. دلیل این امر روشن است: کودک در این سن هنوز توانایی درک چنین مفاهیم انتزاعی را ندارد.

در واقع، کلمات مادر برای او همچون حرکات لب بی‌معنا تلقی می‌شود.

این توضیح نشان می‌دهد که صرفِ توانایی در سخن گفتن، به معنای درک کامل سخنان والدین نیست. بنابراین، یکی از علل پرخاشگری چنین کودکانی همین شکاف شناختی است.

نکته دوم این است که عوامل دیگری نیز در پرخاشگری کودکان نقش دارند. اگر کودک صبحانه نخورده باشد، یا زمان زیادی پای تلویزیون نشسته باشد، یا بیکار و بدون برنامه باشد، پرخاشگر می‌شود.

همچنین امر و نهی‌های مکرر والدین یکی دیگر از علل پرخاشگری است.

گاهی والدین از کودک یک سال و نه ماهه انتظار دارند مانند یک بزرگسال از دستورات پیروی کند؛ مثلاً به او می‌گویند «اینجا ننشین، جلو کولر سرما می‌خوری، جلو بخاری گرما می‌خوری».

کودک در این سن توانایی درک چنین دستورات پیچیده‌ای را ندارد و تکرار این دستورات بیشتر موجب عصبانیت او می‌شود.

نکته سوم این است که کودکانی که بیش از حد با بزرگسالان ارتباط دارند، معمولاً حالات عصبی بیشتری پیدا می‌کنند.

کودکان نیاز به هم‌بازی هم‌سن دارند. هرچند ممکن است در یک سال و نه ماهگی هنوز نتوانند ارتباطی کامل با همسالان برقرار کنند و در ابتدا دعوا کنند، همدیگر را بزنند یا حتی گاز بگیرند، اما این بخشی طبیعی از فرآیند یادگیری مهارت‌های اجتماعی است.

وظیفه والدین در چنین مواقعی این است که نقش «تسهیل‌گر» ایفا کنند؛ یعنی در مواقع درگیری به‌طور موقت وارد شوند، سپس کنار بایستند تا کودکان خودشان ارتباطشان را تنظیم کنند. به مرور زمان این تعاملات به شکل سالم و پایدار درمی‌آید.