«مراغه» دخترانه‌تر از جهان

به گزارش مجله خبری نگار، صحبت از نخستین مدرسه دخترانه کشور که می‌شود، یاد بی‌بی‌خانم استرآبادی می‌افتیم که با چه خون دل و تلاش بی‌وقفه‌ای جلوی مخالفت‌ها سینه سپر کرد و توانست مدرسه دوشیزگان را ۱۲۱ سال پیش در تهران روزگار قاجار راه‌اندازی کند؛ اما هیچ‌وقت ذهن‌مان به سمت مراغه نمی‌رود که در دوره ایلخانی نخستین مدرسه دخترانه جهان را داشت! مراغه با رصدخانه مراغه که از سوی خواجه نصیرالدین طوسی در قرن هفتم پایه‌گذاری شد به‌عنوان پایتخت نجوم کشور شهره شده؛ اما آوازه علم و دانش در این کهن‌شهر سابقه طولانی دارد. به بهانه دهه بزرگداشت مراغه که از ۱۴ تا ۲۴ اردیبهشت برگزار می‌شود، سراغی از این مدارس دخترانه در مراغه گرفتیم.

نخستین مدرسه دخترانه جهان

در شهری که سابقه علم‌آموزی تخصصی در آن به عهد ایلخانی بازمی‌گردد، سهمی هم برای آموزش دختران بود؛ اما اینکه چه رویدادی سبب علم‌آموزی در مراغه شده، به روزگار خواجه نصیرالدین و احداث رصدخانه برمی‌گردد. در آن برهه مدارس مختلف علمی همپای رصدخانه رشد می‌کنند، ازجمله مدرسه ریاضی ابن مغربی. در مراغه مدارس دیگری ازجمله مدرسه رومی، مدرسه ایجی، مدرسه خلیفه و مدرسه سیاره فعال بودند. محمد مشتری، کارشناس مسئول متوسطه آموزش و پرورش مراغه و دبیر انجمن تاریخ مراغه، به همشهری می‌گوید: «۷ مدرسه مهم درست مثل دانشکده‌های مختلف بودند و تمام شهر دانشگاه بود.»

مدرسه‌ای هم در دوره ایلخانی برای دختران راه‌اندازی می‌شود. اصغر محمدزاده، تاریخ‌پژوه و مولف کتاب تاریخ دارالملک مراغه نیز به همشهری می‌گوید: «مدرسه دخترانه سرقویتی بیگی از دیگر مدارس فعال دوره ایلخانی در مراغه بود. پروفسور فرنس بروین اهل لبنان، این موضوع را مطرح کرده است که نخستین مدرسه دخترانه جهان در مراغه تاسیس شد و نامش سرقویتی بیگی بود. سرقویتی مادر هلاکوخان مغول بود و ازآنجاکه موفق به راه‌اندازی مدرسه دخترانه در بخارا نشده بود، آن را در جامعه علمی مراغه تاسیس کرد.»

تولد یک مدرسه مدرن

محمدزاده می‌گوید که در سلسله‌های بعدی، برخی از مدارس که مالکیت خصوصی هم داشتند از ادامه فعالیت دست کشیدند، اما شعله علم‌اندوزی خاموش نشد. سال ۱۲۹۶ نخستین مدرسه مدرن دخترانه در مراغه با حمایت میرزاحسن شکوهی و پیوستن میرآقاصدرالسادات، امام‌جمعه مراغه، راه‌اندازی شد. مشتری می‌گوید: «دختر آقاصدرالسادات نیز در این مدرسه ثبت‌نام و مدرسه با ۵ دانش‌آموز کار خودش را آغاز کرد.»

تداوم فعالیت‌های علمی

همین نگاه کوتاه به تاریخچه علمی شهر مراغه نشان می‌دهد مسیر آموزش که در طول تاریخ در این شهر آغاز شده، همچنان با قوت ادامه دارد. مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک مراغه تنها مرکز آموزش و تحقیقات در زمینه نجوم، اخترفیزیک و کیهان‌شناسی در کشور است. پژوهش‌سرای مراغه به‌عنوان پایلوت کارگاه نجوم آذربایجان‌شرقی، مؤسسه نجوم آماتور و کانون فرهنگی شهید متذکر پاتوق دخترانی شده‌اند که به نجوم علاقه دارند. مشتری می‌گوید: «امروز نیز بار پیشرفت دانش در این شهر بر دوش بانوان و دختران است. آمار ۳ سال اخیر نشان می‌دهد افزایش ۳ برابری قبولی در رشته‌های پزشکی را داشته‌ایم که بیش از ۵۰ درصد پذیرفته‌شدگان از دختران‌اند. مراغه در تولید محتوای علوم اجتماعی نیز حائز رتبه سوم کشوری شده است و این هم حاصل تلاش ۲ بانوی معلم است.»