کارخانه‌هایی برای تولید پروتئین‌های نوترکیب

به گزارش مجله خبری نگار، «مختار جلالی‌جواران» استاد گروه بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در جدیدترین یادادشت خود نوشت: فرآورده‏‌های حاصل از متابولیسم ثانویه گیاهان از گرانبهاترین ترکیبات شیمیایی هستند. ارزش برخی از دارو‌های گیاهی از جمله تاکسول به اندازه ‏ای است که هر گرم آن‏ قیمت چند هزار دلاری دارد. تاکسول (پاکلیتاکسل) یک دی‏ترپنوئید پرکاربرد ضدسرطان است که به واسطه متابولیسم ثانویه درختان سرخدار تولید می ‏شود.

تنها مقادیر محدودی از تاکسول و سایر متابولیت‏‌های وابسته (تاکسوئیدها) از منابع در دسترس کنونی قابل دست‏یابی است. اخیرا کروناتین و سیکلودکسترین به عنوان الیسیتور‌های بسیار موثر بر متابولیسم ثانویه در کشت سلول ‏های گیاهی شناخته شده ‏اند.

دارو‌های ارزشمندی، چون تاکسول، وین بلاستین، وین کریستین، کامپتوتسین، پودوفیلوتوکسین و آجمالیسین از مهم‏ترین دارو‌های ضدسرطان با منشا گیاهی هستند که در این میان تاکسول و ترکیبات هم ‏خانواده آن یعنی تاکسان‏ها از اهمیت ویژه‏ای برخوردارند.

ارزش این دارو‌های گیاهی به اندازه‏ای است که هر گرم از آن‏ها قیمت چند هزار دلاری دارد. بر اساس آمار‌های موجود، ارزش بازار جهانی دارو‌های مشتق شده از گیاهان در سال ۲۰۰۲ و در حالی که ایالات متحده آمریکا بیش از ۵۰ درصد این بازار را به خود اختصاص داده است. روند رو به رشد این بازار هم‏چنان ادامه دارد.

فرآورده‏‌های حاصل از متابولیسم ثانویه گیاهان جزو گرانبهاترین ترکیبات شیمیایی هستند. امروزه با استفاده از سیستم‏‌های کشت سلولی می‏توان متابولیت‏‌های ثانویه را در شرایط آزمایشگاهی تولید کرد. بیش از ۱۵ سال است که در آزمایشگاه زیست‌فناوری کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، سلول‌های گیاهی به عنوان کارخانه‌های پروتئین‌های نوترکیب مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

مهم‌ترین پروتئین‌های تولید (مانند پروانسولین، اینترفرون گاما، آنتی بادی منوکلونال، tPA و ...) در گیاهانی مانند کاهو، توتون، کدو، توتوت فرنگی و ... است. کار‌های تحقیقاتی خوبی در زمینه تولید پروتئین‌های نوترکبیب در این آزمایشگاه در حال اجراست و نتایج مطلوبی حاصل شده و هم‌چنان ادامه دارد.