مرگ در یک آن! علل بالا بودن آمار تصادفات در کلانشهر‌ها

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-مهسا قوی‌قلب: به گزارش پزشکی قانونی در هفت ماهه امسال، ۸۹۴ نفر در اثر تصادفات فوت و ۲۷ هزار و ۵۳۶ نفر مصدوم شده‌اند. این آمار نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۱/۵ و ۸/۸ درصد رشد داشته است. در آماری دیگر هم آمده است که ماهانه ۴۶ نفر در تصادفات تهران کشته می‌شوند، این در حالی است که در شهر تهران روزانه ۲۱۰۰ تصادف اتفاق می‌افتد. تصادف به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد، اما به گفته کارشناسان، سهم عوامل انسانی بیشتر از سایر عوامل است.

به عنوان مثال، از جمله مواردی که نقش پررنگی در وقوع تصادفات پایتخت دارد، به اعتقاد رئیس اداره تصادفات پلیس راهور تهران بزرگ، خواب‌آلودگی است؛ فرد در این شرایط هیچ‌گونه توانایی در کنترل رفتار خود ندارد و این امر تصادفات سنگینی را رقم می‌زند.۲۶ درصد از تصادفات منجر به مرگ در شهر تهران در ساعت ۲۰ تا ۲۴ اتفاق می‌افتد، یعنی همان ساعاتی که فرد خسته از کار روزانه برمی‌گردد.

رتبه دوم این آمار هم مربوط به ساعات ۲۴ تا چهار صبح است که دقیقاً ساعت بیولوژیکی خواب است؛ اوج تصادفات فوتی را در این زمان‌ها که خواب بر افراد چیره می‌شود، شاهد هستیم.

عوامل انسانی، عنصری مهم در بروز تصادفات

دکتر علیرضا اسماعیلی، مدرس دانشگاه تهران و رئیس سابق پلیس راه کشور، عوامل انسانی را از مهم‌ترین دلایل بروز تصادفات در پایتخت می‌داند و می‌گوید: نادیده گرفتن قوانین و مقررات رانندگی، نگرش‌های ترافیکی نادرست مانند بی‌توجهی به ایمنی، احساس برتری نسبت به دیگران و نداشتن احساس مسئولیت، خستگی و خواب‌آلودگی، مصرف مواد مخدر و الکل، رانندگی جوانان بویژه در آخر شب‌ها و تعطیلات آخر هفته و با حضور همسالان که معمولاً پرخطرتر از رانندگی افراد مسن‌تر است، از جمله عوامل انسانی مؤثر در تصادفات تهران به شمار می‌رود.

راهکار‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای کاهش ترافیک و تصادفات

به گفته این کارشناس حوزه راهنمایی و رانندگی، برای کاهش ترافیک و تصادفات در تهران، باید اقدامات ویژه‌ای انجام شود؛ کنترل مهاجرت با اتخاذ سیاست‌های مناسب، از جمله اقدامات مهم در این حوزه است و باید از مهاجرت بی‌رویه به تهران جلوگیری شود. طراحی خیابان‌ها و معابر شهری نیز می‌تواند نقش مهمی در کاهش تصادفات داشته باشد.

اسماعیلی در ادامه می‌افزاید: راهکار‌های مختلفی برای کنترل و مهار ترافیک در شهر‌های دنیا انجام می‌شود که می‌توان آن‌ها را به دو دسته کلی راهکار‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تقسیم کرد. راهکار‌های سخت‌افزاری شامل اقداماتی مانند ساخت و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی، احداث بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها، استفاده از سیستم‌های کنترل ترافیک و نصب دوربین‌های نظارتی است. راهکار‌های نرم‌افزاری شامل اقداماتی مانند مدیریت پارکینگ، تنظیم زمان کار ادارات و سازمان‌ها، فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان در زمینه استفاده از حمل و نقل عمومی و کاهش استفاده از خودرو شخصی است. البته این کشور‌ها برای کنترل تصادفات و ترافیک، اقداماتی را در زمینه‌های دیگر نیز انجام می‌دهند.

از جمله اینکه زیرساخت‌های حمل و نقل را توسعه می‌دهند؛ تقریباً می‌توان گفت، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که کشور‌های توسعه‌یافته برای کنترل تصادفات و ترافیک انجام می‌دهند، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل است. این زیرساخت‌ها عواملی، چون جاده‌ها، بزرگراه‌ها، خیابان‌ها و سیستم‌های حمل و نقل عمومی را شامل می‌شود.

به اعتقاد او، کشور‌های توسعه‌یافته با طراحی و ساخت زیرساخت‌های ایمن و کارآمد، خطر وقوع تصادفات را کاهش می‌دهند. به عنوان مثال، این کشور‌ها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند چراغ‌های ترافیک هوشمند و دوربین‌های نظارتی، جریان ترافیک را مدیریت می‌کنند و خطر تصادفات را کاهش می‌دهند. اعمال قوانین و مقررات سختگیرانه برای کنترل تصادفات و ترافیک نیز یکی دیگر از اقدامات مهمی است که کشور‌های توسعه‌یافته انجام می‌دهند. این کشور‌ها با اعمال قوانین و مقررات سختگیرانه، مانند جریمه‌های سنگین (نقدی یا اجتماعی) برای تخلفات ترافیکی، از وقوع تصادفات جلوگیری می‌کنند.

اسماعیلی با ذکر مثال موضوع را روشن‌تر می‌کند: به عنوان نمونه، این کشور‌ها با افزایش جریمه سرعت، از سرعت بیش از حد مجاز جلوگیری می‌کنند و این روش یکی از عوامل اصلی پیشگیری از وقوع تصادفات است. در کنار مواردی که گفته شد، ترویج استفاده از وسایل نقلیه غیر موتوری مانند دوچرخه و پیاده‌روی، یکی دیگر از اقداماتی است که کشور‌های توسعه یافته برای کنترل تصادفات و ترافیک انجام می‌دهند. این کشور‌ها با ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای دوچرخه‌سواران و پیاده‌ها، از استفاده از خودرو‌ها در مسافت‌های کوتاه جلوگیری می‌کنند و خطر وقوع تصادفات را کاهش می‌دهند. به عنوان مثال، این کشور‌ها با احداث مسیر‌های ویژه دوچرخه‌سواری و پیاده‌رو‌های عریض، استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی را برای مردم آسان می‌کنند. در نهایت هم با انجام کلیه این اقدامات، توانسته‌اند تا حد زیادی تصادفات و ترافیک را در کشور خود کنترل کنند.

خطوط ترافیکی لغزنده!

خطوط عابر پیاده نقش مهمی در ایمنی عابران پیاده ایفا می‌کنند. این خطوط به رانندگان و عابران پیاده کمک می‌کنند محل عبور عابر پیاده را تشخیص دهند تا از تصادفات جلوگیری شود. با این حال، در هنگام بارندگی، خطوط عابر پیاده می‌توانند خطرناک باشند.

دلیل این امر را اسماعیلی این‌گونه توضیح می‌دهد: رنگ خطوط عابر پیاده در هنگام خیس شدن می‌تواند لغزنده شده و باعث لیز خوردن عابران پیاده شود. این امر می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی، از جمله شکستگی استخوان و ضربه به سر شود. برای کاهش خطر لیز خوردن عابران پیاده در هنگام بارندگی، از موادی برای خط‌کشی خطوط عابر پیاده استفاده می‌شود که دارای اصطکاک بیشتری هستند. این مواد می‌تواند شامل پلیمر‌های خاص، ذرات ریز یا ترکیبی از این دو باشد. علاوه بر استفاده از مواد با اصطکاک بالا، می‌توان اقدامات دیگری نیز برای کاهش خطر لیز خوردن عابران پیاده در هنگام بارندگی انجام داد. این اقدامات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

استفاده از خطوط عابر پیاده با عرض بیشتر، سطح بیشتری را برای عابران پیاده فراهم می‌کند و خطر لیز خوردن را کاهش می‌دهد.

استفاده از خطوط عابر پیاده با شیب ملایم

نصب علائم هشداردهنده در نزدیکی خطوط عابر پیاده، عابران پیاده را از خطر لیز خوردن آگاه می‌کند و می‌تواند از وقوع تصادفات جلوگیری کند.

با انجام اقدامات یادشده می‌توان خطر لیز خوردن عابران پیاده در هنگام بارندگی را کاهش و ایمنی آن‌ها را افزایش داد.

رئیس سابق پلیس راه کشور می‌افزاید: در ایران نیز در برخی از شهر‌ها اقداماتی برای کاهش خطر لیز خوردن عابران پیاده در هنگام بارندگی انجام شده است. به عنوان مثال، در شهر تهران از رنگ‌هایی با اصطکاک بالا برای خط‌کشی خطوط عابر پیاده استفاده می‌شود. همچنین در برخی از خیابان‌های تهران، خطوط عابر پیاده با شیب ملایم طراحی شده است.

او در ادامه به موارد خطرزای دیگری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: علاوه بر خطوط عابر پیاده که هنگام بارندگی لغزنده می‌شوند، خطوط ترافیکی هم در شرایط خاصی می‌توانند باعث لغزندگی شوند. این امر بویژه در شرایط آب و هوایی مرطوب یا بارانی بیشتر اتفاق می‌افتد.

دلیل این امر این است که خطوط ترافیکی معمولاً از رنگ‌هایی ساخته می‌شوند که بر پایه آب هستند. این رنگ‌ها به راحتی با آب خیس می‌شوند و سطحی صاف و لغزنده ایجاد می‌کنند. علاوه بر این موضوع، خطوط ترافیکی معمولاً از موادی ساخته می‌شوند که دارای سطح مقطع کم هستند. این امر باعث می‌شود که آب به راحتی روی آن‌ها جمع شود و لغزندگی را افزایش دهد.

اما برای این معضلات هم کارشناس حوزه راهنمایی و رانندگی راه‌حل‌هایی را پیشنهاد می‌دهد: برای کاهش خطر، می‌توان از رنگ‌های ترافیکی ضد لغزندگی استفاده کرد. این رنگ‌ها حاوی موادی هستند که سطح مقطع آن‌ها را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند که آب کمتری روی آن‌ها جمع شود. همچنین می‌توان از موادی مانند ماسه یا سنگریزه برای افزایش سطح مقطع خطوط ترافیکی استفاده کرد.

راهکار‌های عبور از وضعیت ناهنجار ترافیکی

اسماعیلی با بیان این نکته که اصلاح قوانین ترافیکی یکی از راه‌های مهم برای کاهش حوادث در حوزه ترافیک است، می‌گوید: قوانین ترافیکی باید به گونه‌ای به روز و اصلاح شوند که رفتار‌های پرخطر رانندگان را کاهش و ایمنی را افزایش دهند. از اصلاحات قوانین ترافیکی که می‌تواند در کاهش حوادث ترافیکی مؤثر باشد می‌توان به افزایش جریمه‌های تخلفات ترافیکی اشاره کرد. البته می‌توان از مجازات‌های جایگزین جریمه نقدی هم استفاده کرد. برای مثال به موازات مجازات‌های ریالی، مجازات‌های اجتماعی نیز می‌تواند رانندگان را از ارتکاب تخلفات پرخطر مانند رانندگی با سرعت غیرمجاز، ویراژ بین لاین‌ها، عبور از چراغ قرمز و صحبت کردن با تلفن همراه در حین رانندگی بازدارد.

این استاد دانشگاه توصیه دیگری نیز برای کاهش تصادفات و حوادث ترافیکی دارد: اصلاح قوانین مربوط به گواهینامه رانندگی نیز می‌تواند در این موضوع کارآمد باشد. قوانین مربوط به گواهینامه رانندگی باید به گونه‌ای اصلاح شوند که اطمینان حاصل شود، رانندگان دارای دانش و مهارت کافی برای رانندگی ایمن هستند. این اصلاحات می‌تواند شامل افزایش مدت زمان دوره آموزش رانندگی و سختگیرانه‌تر کردن آزمون‌های رانندگی باشد. البته، اصلاح قوانین ترافیکی تنها راه کاهش حوادث ترافیکی نیست. عوامل دیگری مانند بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای، ترویج فرهنگ ترافیکی و آموزش رانندگان نیز در کاهش حوادث ترافیکی مؤثر است. با این حال، اصلاح قوانین ترافیکی می‌تواند نقش مهمی در کاهش حوادث ترافیکی و حفظ جان و سلامت مردم ایفا کند.

آموزش و فرهنگ‌سازی

آموزش و فرهنگ‌سازی یکی از راهکار‌های مهم در ایجاد نظم عبور و مرور شهری و کاهش سوانح ترافیکی است. اسماعیلی معتقد است که این امر باید از سنین کودکی آغاز شود.

او می‌گوید: آموزش قوانین و مقررات ترافیکی به شهروندان، آموزش نحوه صحیح رانندگی و استفاده از وسایل نقلیه، افزایش فرهنگ رعایت حقوق دیگران در ترافیک و افزایش نظارت و برخورد با تخلفات همگی از جمله مواردی هستند که می‌توانند به روان‌سازی ترافیک کمک شایانی کنند. البته موردی مانند افزایش نظارت و برخورد با تخلفات باید زیرساخت‌های لازم را نیز داشته باشد. افزایش تعداد دوربین‌های نظارتی در سطح شهر، تشدید مجازات‌های تخلفات ترافیک و اعمال قوانین سختگیرانه‌تر برای رانندگان متخلف از جمله این زیرساخت‌هاست.