«کتسبی بزرگ»، رمانی برای همه قرن‌ها

به گزارش مجله خبری نگار، اولین نشست ماهانه «هزار و یک شب رمان» با موضوع نقد و بررسی رمان‌های برتر جهان در دانشگاه فردوسی برگزار شد.

به گزارش خراسان، دکتر احمد آفتابی عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی در ابتدای این نشست ضمن خوانش سطر‌هایی از این رمان گفت: همه نویسندگان سرشناس جهان براین باورند که رمان «گتسبی بزرگ» جزو بهترین رمان‌های قرن بیستم به شمار می‌آید. سه فصل اول این رمان در حال و هوای پس از جنگ جهانی اول و دوم روایت می‌شود. در آن روزگار ویژگی‌های خاصی بر جامعه آمریکا حاکم بود. در سه فصل اول ما از راوی بی‌خبریم و راوی در کتاب وجود ندارد، بعد از ۷۰ صفحه تازه «گتسبی» که همان راوی رمان به شمار می‌آید خودش را به مخاطب نشان می‌دهد و به بیان روایت‌ها می‌پردازد. درباره راوی این رمان می‌توان یک کتاب مجزا نوشت، چون نویسنده از ترفند‌های گوناگونی برای روایت و ایجاد جذابیت بهره برده است. این راوی مرموز در برخی بخش‌های کتاب به ناگاه ناپدید می‌شود و تا مدتی ما هیچ خبری از او نداریم، اما چند صفحه آن‌طرف‌تر دوباره سروکله‌اش پیدا می‌شود و ماجرا‌های جذابی را روایت می‌کند.

دهه ۲۰ پرهیاهو

دکتر محمودرضا قربان‌صباغ، استاد زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه فردوسی مشهد، ابتدا درباره زمینه تاریخی شکل گیری رمان در دوره بعد از جنگ جهانی اول و دهه دوم قرن بیستم (عصر موسیقی جاز) توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: آمریکا بعد از جنگ جهانی اول دوران شکوفایی اقتصادی خودش را می‌گذراند که به «دهه ۲۰ پرهیاهو» در آمریکا معروف شد. رمان «گتسبی بزرگ» در دوران زندگی فیتزجرالد زیاد موردتوجه قرار نگرفت، اما در دهه ۵۰ میلادی همزمان با سرخوشی‌های آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم و تغییرات اجتماعی ایجادشده ناشی از آن، نامش دوباره بر سرزبان‌ها افتاد، اما آن زمان فیتزجرالد دیگر مرده بود.

وی در ادامه به گروهی از نویسندگان از جمله ارنست همینگوی، اف. اسکات فیتزجرالد و جان دوس پاسوس با عنوان «نسل گمشده» (Lost Generation) اشاره کرد و افزود: آثار این نویسندگان حکایت از سرخوردگی‌ها و ناکامی‌های پس از جنگ داشت. وی در بخش دیگری از صحبت هایش، نقش راوی اول‌شخص داستان «نیک کاراوی» و نماد‌های اصلی به‌کار رفته در اثر به‌ویژه «چراغ سبز» و مضامین شرق و غرب در رمان و اساطیر را با تفصیل بیشتر موردبحث و بررسی قرار داد.

پیش‌بینی آینده با گتسبی!

دکتر مهدی کرمانی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی نیز در ادامه ضمن بررسی این رمان از دیدگاه‌های مختلف جامعه‌شناسی در پاسخ به این سؤال که نویسنده رمان از چه ترفندی بهره برده که رمان او بعد از چند دهه همچنان در جهان موردتوجه است، گفت: علاوه بر روایت‌های جذاب و توصیف دقیق، اندیشه فرازمانی و فرا مکانی نویسنده درباره جامعه بشری را می‌توان دلیل این موفقیت دانست. جرالد به‌عنوان نویسنده این اثر توانسته است در مواقعی تصویری ناخوانا از آینده بشر، بیان کند. تصویر‌های ناخوانایی که امروز به واقعیت پیوسته است. درنتیجه بعد از گذشت چند دهه و تغییر طرز تفکر جامعه آمریکایی، مخاطب امروز با ولع رمان «گتسبی بزرگ» را می‌خواند، درنتیجه رمان گتسبی بزرگ به تیراژ‌های چند ده‌میلیونی در جهان می‌رسد.

حکایت ترجمه در ایران و در باز دیزی

همچنین دکتر علی خزاعی فر استاد دانشگاه و مترجم زبان و ادبیات انگلیسی گفت: وقتی رمان ترجمه‌شده «گتسبی بزرگ» را خواندم. پس از مقایسه آن با نسخه انگلیسی تفاوت‌های زیادی را مشاهده کردم به‌طوری‌که از نسخه ترجمه‌شده لذتی نبردم. البته این طبیعی است، زیرا فضای ترجمه در کشور ما، مثل دیزی در باز است که هرکسی از راه می‌رسد به سراغش می‌رود و درنتیجه ترجمه‌های ضعیف زیادی را شاهدیم.
وی افزود: به نظر من بزرگ‌ترین مانع که بر سر لذت بردن واقعی از این اثر وجود دارد، چیزی جز مسئله زبان و ترجمه نیست. البته این مشکل در ادبیات تطبیقی هم وجود دارد.

جنگ میان بازنده‌ها

سید مهدی زرقانی، استاد زبان و ادبیات فارسی نیز در این نشست گفت: مکالمات کوتاه و عبور سریع نویسنده از برخی لحظه‌ها باعث علاقه‌مندی بیشتر مخاطب به ادامه خوانش شده است. نویسنده‌هایی مثل جرالد، نوعی خساست در استفاده از کلمات دارند که این همواره به نفع اثر هنری آن‌ها تمام شده است. وی با اشاره به تنوع شخصیت، طراحی شخصیت‌های قابل‌باور متعدد و بیان شباهت‌های زندگی نویسنده اثر با شخصیت اصلی به‌عنوان برخی از نقاط قوت این رمان، خاطرنشان کرد: این رمان، جنگ میان بازنده‌هاست. هیچ‌کدام از شخصیت‌ها را نمی‌توان پیروز میدان دانست. گویا این قصه می‌خواهد به ما بگوید، اگر قرارداد‌های اجتماعی، انسانی و ارزش‌ها را کنار بگذاریم، همه بازنده هستیم.