به گزارش مجله خبری نگار/بهداشت نیوز، مراقبتهای معمول بارداری طی هشت بار مراجعه در دو نیمه اول و دوم بارداری (۲ بار در نیمه اول و ۶ بار در نیمه دوم) به مادر باردار ارایه میشود؛ زمان ملاقاتهای معمول بارداری عبارت است از: هفته ۶ تا ۱۰، هفته ۱۶ تا ۲۰، هفته ۲۴ تا ۳۰، هفته ۳۱ تا ۳۴، هفته ۳۵ تا ۳۷، هفته ۳۸، هفته ۳۹ و هفته ۴۰ بارداری؛ در اولین مراجعه مادر باردار در هر هفته بارداری، پس از گرفتن شرح حال اولیه متناسب با هفته بارداری، مراقبتهای لازم به مادر باردار ارائه میشود.
در اولین مراجعه مادر باردار، پس از ارائه مراقبتها از سوی ماما، معاینه از سوی پزشک انجام میشود؛ در این معاینه، پزشک ضمن انجام معاینه فیزیکی، پرونده مادر یا شرح حال و ارزیابی و نتیجه آزمایشها و سونوگرافی (در صورت وجود) را بررسی و نتیجه ارزیابی کامل خود را در فرم مراقبت بارداری ثبت میکند.
هر زمان که مشکلات دهان و دندان در مادر مشاهده شد، ضروری است به دندانپزشک یا بهداشتکار دهان و دندان ارجاع شود؛ بررسی و معاینات دهان و دندان در سه ماهه اول بارداری تا پایان هفته چهاردهم بارداری؛ سه ماهه دوم از هفته پانزدهم تا پایان هفته بیست و هشتم بارداری و در سه ماهه سوم از هفته بیست و نهم تا زمان زایمان، در نظر گرفته میشود.
واکسن توأم: بهترین زمان برای تزریق واکسن توأم در مادر باردار که ایمن سازی کامل ندارد، از هفته بیست و هفتم تا سی و ششم بارداری (۴ هفته قبل از تاریخ احتمالی زایمان) است؛ اگر به هر دلیل مراجعه مادر برای دریافت مراقبتها به تاخیر افتاد، بهتر است تزریق واکسن حداقل دو هفته قبل از تاریخ احتمالی زایمان باشد.
آنفلوانزا: به خانمهایی که در فصل شیوع آنفلوانزا باردار هستند، توصیه میشود واکسن غیر فعال آنفلوانزای فصلی را دریافت نمایند؛ تزریق در طول بارداری منعی ندارد.
تغذیه مناسب: آنچه در تغذیه مادر باردار اهمیت دارد، تنوع و تعادل در مصرف مواد غذایی است؛ بهترین راه، استفاده از همه گروههای اصلی غذایی یعنی گروه نان و غلات، گروه میوه ها، گروه سبزی ها، گروه شیر و لبنیات، گروه گوشت، تخم مرغ و گروه حبوبات و مغزدانه هاست.
حرکت جنین: معمولاً اولین حرکت جنین توسط مادر در هفتههای ۱۶ تا ۲۰ احساس میشود.
سونوگرافی: به طور معمول در هفته ۱۶ تا ۱۸ (از شروع هفته ۱۶ تا قبل از پایان هفته ۱۸ بارداری) و در هفتههای ۳۱ تا ۳۴ بارداری، سونوگرافی درخواست میشود.
سونوگرافی هفتههای ۱۶ تا ۱۸ بارداری به منظور بررسی تعداد جنین، محل جفت، سن بارداری، اندازههای جنینی و بررسی سلامت ظاهری جنین و سونوگرافی هفتههای ۳۱ تا ۳۴ بارداری به منظور بررسی وضعیت رشد جنین، میزان مایع آمنیوتیک، نمایش جنین، محل جفت و اختلالات جفتی درخواست میشود.
شکایتهای شایع: این شکایتها در نیمه اول شامل دردناک و حساس شدن پستان ها، تکرر ادرار، خستگی، تهوع و استفراغ صبحگاهی، افزایش بزاق دهان، افزایش ترشحات مهبلی، تغییر خُلق و خو و رفتار، سوزش سر دل و ویار و در نیمه دوم شامل پُر رنگ شدن پوست نقاطی از بدن مانند هاله سینهها و ناف، یبوست، نفخ، افزایش ترشحات مهبلی، کمر درد، سوزش سر دل و تکرر ادرار است؛ این حالات برای مادر مضر نبوده و صرفاً به علت سازگاری بدن با تغییرات بارداری است.
علائم نیازمند مراقبت ویژه در بارداری:
لکه بینی یا خونریزی، کاهش یا نداشتن حرکت جنین، آبریزش، سر درد و تاری دید، تب و لرز، درد شکم و پهلو و یا درد سر دل، سوزش یا درد هنگام ادرار، تنگی نفس و تپش قلب، ورم اندام ها، استفراغ شدید و مداوم، عفونت و درد شدید دندان و افزایش ناگهانی وزن (بیش از یک کیلوگرم در هفته)؛ مادر باردار با داشتن این علائم باید به سرعت به مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاههای سلامت، پایگاههای پزشک خانواده و خانههای بهداشت، مراجعه کند.
کلاس آمادگی برای زایمان:
به منظور ترویج زایمان طبیعی و آموزش مادران در مورد فرایند زایمان و آماده کردن وی، مادر باید از هفته ۲۰ بارداری به کلاسهای آمادگی برای زایمان معرفی شود.
این کلاسها از هفته ۲۰ بارداری به مدت ۸ جلسه به منظور آشنایی مادر با مباحث تئوری بارداری و زایمان و پس از زایمان و مباحث عملی شامل تمرینهای عصبی عضلانی، اصلاح وضعیت ها، تکنیک صحیح تنفس و آرام سازی تشکیل میشود؛ مادر باردار میتواند با یک نفر همراه به انتخاب خودش در این کلاسها شرکت کند.
مشکلات ادراری تناسلی: این مشکلات شامل سوزش ادرار، درد هنگام ادرار، درد زیر دل، ترشحات غیر طبیعی و بد بوی واژینال، خارش و سوزش واژن و زخم ناحیه تناسلی است.
بررسی و معاینات دهان و دندان:
در ملاقات اول، دوم و سوم، دهان و دندان مادر از نظر وجود جرم، پوسیدگی، التهاب لثه، عفونت دندانی و آبسه توسط دندانپزشک یا بهداشتکار دهان و دندان معاینه میشود؛ درمان بیماریهای دهان و دندان منعی در بارداری ندارد.
التهاب لثه: متورم، پُر خون و قرمز شدن لثه
جِرم دندانی: چنانچه پلاک میکروبی به وسیله مسواک زدن و یا نخ کشیدن از سطح دندانها پاک نشود و مدت طولانی روی دندان باقی بماند، به لایهای سفت به رنگ زرد یا قهوهای تبدیل میشود.
عفونت دندانی، آبسه و درد شدید: از فوریتهای شایع دندان پزشکی است؛ پیشرفت شدید پوسیدگی و عفونت دندان معمولاً با دردهای شبانه، شدید، مداوم و خود به خودی همراه است که میتواند باعث تورم صورت و لثهها (آبسه) شده و گاهی با فیستول (دهانه خروجی چرک آبسه دندان) همراه شود.
پوسیدگی دندان: تخریب ساختمان دندان به دنبال فعالیت میکروبهای پوسیدگی زای دهان که علائم آن عبارتند از تغییر رنگ مینای دندان به رنگ قهوهای یا سیاه، سوراخ شدن دندان، حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام مصرف غذاهای سرد و گرم یا ترش و شیرین، حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام فشردن دندانها بر همدیگر.
مکملهای دارویی: در هر ملاقات، مصرف منظم مکملهای دارویی را تاکید کنید؛ مکملهایی که در بارداری توصیه میشود:
اسید فولیک/ اسید فولیک همراه با یُد: از ابتدا تا پایان بارداری، روزانه ۴۰۰ میکرو گرم اسید فولیک یا اسید فولیک همراه با ۱۵۰ میکرو گرم یُد تجویز شود.
نکته: در کسانی که مبتلا به هیپر تیروییدی هستند مکمل حاوی ید توصیه نمیشود؛ مصرف آن در سایر بیماریهای تیرویید منعی ندارد.
آهن: از شروع هفته ۱۶ بارداری تا پایان بارداری، روزانه یک عدد قرص آهن حاوی ۳۰ تا ۶۰ میلیگرم آهن المنتال (با توجه به داروهای موجود در کشور) تجویز شود.
توصیه: بهتر است آهن خوراکی حداقل یک ساعت قبل از غذا و یا دو ساعت بعد از غذا و با معده خالی مصرف شود؛ جذب آهن همراه با ویتامین ث بهتر میشود؛ از مصرف همزمان آن با چای، قهوه و شیر خودداری شود؛ در صورت عدم تحمل آهن توصیه میشود که دوز مورد نیاز تقسیم شده و در طول روز مصرف شود و یا با دوز کم شروع و به تدریج افزایش یابد.
نکته: در مادران که سابقه سزارین، خونریزی پس از زایمان، چند قلویی، بارداری بیش از ۴ بار و نمایه توده بدنی بالای ۴۰ دارند، مصرف قرص آهن و تغذیه مناسب تاکید شود.
مولتی ویتامین مینرال: از شروع هفته ۱۶ بارداری تا پایان بارداری، روزانه یک عدد قرص یا کپسول مولتی ویتامین مینرال تجویز شود.
نکته: در صورتی که قرص یا کپسول مولتی ویتامین دارای ۴۰۰ میکرو گرم اسید فولیک است، نیاز به ادامه تجویز قرص اسید فولیک به صورت جداگانه از شروع هفته ۱۶ تا پایان بارداری نیست.
ویتامین D: از ابتدا تا پایان بارداری روزانه ۱۰۰۰ واحد ویتامین D تجویز شود.
توصیههای بهداشتی در بارداری:
تهوع و استفراغ صبحگاهی: مصرف یک وعده کوچک غذا مانند پنیر و بیسکوییت تُرد بلافاصله پس از بیدار شدن یا در طول شب؛ آرام خوردن غذا و در وعدههای کم؛ کاهش مصرف غذاهای بودار، تند و ادویه دار، داغ و چرب؛ پرهیز از خالی نگه داشتن معده؛ دمای ملایم و سرد غذا؛ استفاده از دم کرده زنجبیل و بابونه و یا بوییدن آن؛ پرهیز از تغییر وضعیت ناگهانی مانند سریع برخاستن از رختخواب.
سوزش سر دل: مشابه توصیههای تهوع و استفراغ و انجام تمرینهای ورزشی مخصوص.
یبوست: افزایش فعالیت بدنی، رژیم غذایی سبوس دار، فیبر دار و نوشیدن مایعات.
کرامپ پا: استفاده از کیسه آب گرم، ماساژ یخ، انجام حرکت کشش کف پا به سمت داخل (بدن) و مصرف بیشتر مایعات.
درد پشت و دردهای لگنی: پوشیدن کفش با پاشنه کوتاه، نشستن بر روی صندلیهایی که پشتی محکم و مناسب دارد، خوابیدن به پهلو با کمک گرفتن از بالش بین زانوها، استفاده از ماساژ یا کیسه آب گرم یا سرد برای ناحیه دردناک، انجام تمرینهای ورزشی تقویت عضلات کمر.
وَرَم: اگر وَرَم در اندامهای تحتانی است و علتی جز بارداری ندارد، خودداری از آویزان نگه داشتن پاها به مدت طولانی و بالاتر نگه داشتن پاها از سطح زمین در هنگام استراحت.
لوکوره (افزایش ترشحات مهبلی): تعویض روزانه لباس زیر، شستن پرینه با آب معمولی.