وابستگی ترسناک؛ ۹۴ درصد برق تولیدی از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار/فرهیختگان: افزایش معنادار مصرف گاز در بخش‌های خانگی وتجاری طی سالیان اخیر موجب محدود شدن عرضه گاز در نیروگاه‌ها شده، این محدودیت موجب روی آوردن و وابستگی نیروگاه‌های برق کشور به مصرف سوخت‌های مایع جایگزین مازوت و گازوئیل شده است. سهم سوخت‌های فسیلی در سبد سوختی نیروگاه‌ها ۹۴ درصد بوده یا به عبارت دیگر می‌توان گفت در حال حاضر حدود ۹۴ درصد از تولید برق کشور از طریق نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود. روند کلی تولید گاز در کشور نشان می‌دهد که سهم گاز طبیعی از کل تولید سوخت‌های فسیلی کشور تا سال ۱۳۷۵ کمتر از ۱۶ درصد بوده است؛ با شروع فرآیند توسعه میدان پارس جنوبی، تولید گاز ظرف دو دهه اخیر با رشد بیش از پنج برابری به بیش از یک میلیارد مترمکعب در روز رسیده و سهم خود را به حدود ۷۰ درصد از سبد تولید انرژی رسانده است.

این موضوع زمانی اهمیت خواهد یافت که بدانیم میدان پارس جنوبی بعد از سال‌ها تولید به نیمه دوم عمر خود رسیده است و به‌طور طبیعی نرخ تولید از این میدان کاهشی خواهد بود. از سوی دیگر این میدان که در دوره جوانی خود قادر بود گاز را از اعماق زمین به سکو و از دریا به خشکی هدایت کند به‌تدریج با افت فشار مخزن، ضعیف خواهد شد و گاز کمتری به خشکی می‌رسد. از طرفی با توجه به پیری سایر میادین گازی کشور، تولید گاز طبیعی در آن میادین نیز کاهشی است که این موضوع سبب شکل‌گیری ناترازی در تولید برق شده و علاوه‌بر افزایش مصرف سوخت‌های مایع در نیروگاه‌های کشور طی سال‌های آتی، تراز تولید برق کشور را نیز به‌طور جدی تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

ابرچالش سوخت گازوئیل در نیروگاه‌ها

هرساله با فرا رسیدن فصول سرد سال و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و کمبود آن، بخش قابل توجهی از نیروگا‌های حرارتی کشور سوخت مایع را جایگزین استفاده از گاز می‌کنند. براساس گزارش وضعیت آماری صنعت برق کشور در شش ماه ابتدایی سال جاری و تا تاریخ ۱۰ شهریور ماه که تراز تولید و مصرف گاز مثبت بوده و همچنین مصرف گاز بخش خانگی در این مدت از سال نسبت به فصول سرد تعدیل یافته است، نیروگاه‌های کشور دو میلیارد و ۳۵۴ میلیون لیتر سوخت مایع شامل گازوئیل و نفت کوره مصرف کرده‌اند.

در همین راستا حسین‌زاده، نماینده کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به ناترازی تولید و مصرف گاز در فصول سرد سال گفت: «پیش‌بینی می‌شود که در پیک زمستان ۲۵۰ میلیون مترمکعب کمبود گاز داشته باشیم.» این بدان معنی است که اگر فرض کنیم که طی شش ماه دوم سال نیز دولت بخواهد با خاموش کردن بخشی از صنایع، مطابق سال گذشته سوخت مایع به نیروگاه‌های کشور تحویل دهد (هشت میلیارد لیتر مازوت و ۱۰ میلیارد لیتر گازوئیل طی سال)، باید روزانه ۸۵ میلیون لیتر سوخت مایع طی نیمه دوم سال به نیروگاه‌های کشور اختصاص یابد.

عدم‌النفع ۴۰ میلیارد دلاری دولتاز سوزاندن گازوئیل در نیروگاه‌ها

استفاده از سوخت مایع همواره یکی از مهم‌ترین محل مناقشات کارشناسان حوزه انرژی و فعالان محیط‌زیست به حساب می‌آید و طرفداران محیط‌زیست به دلیل ایجاد آلودگی و کارشناسان حوزه انرژی به دلیل عدم‌النفع مصرف سوخت مایع از مصرف این نوع انرژی در نیروگاه‌ها گلایه دارند. از سوی دیگر، فعالان صنعت نیروگاهی نیز معتقدند با مصرف سوخت مایع، زمینه افزایش قابل توجه هزینه تولید برق و آسیب به واحد‌های تولید برق مهیا می‌شود. با وجود ناترازی گاز، مصرف سوخت مایع در نیروگاه مطابق نمودار زیر طی چهار سال اخیر روند افزایشی داشته است.

براساس گزارش‌های آماری و مطابق جدول زیر طی چهارسال گذشته مجموعا ۲۶۸۴۲ میلیون لیتر مازوت و ۴۱۲۲۳ میلیون لیتر گازوئیل در نیروگاه‌های کشور سوزانده شده است درصورتی‌که این میزان از فرآورده نفتی می‌توانست در صورت صادرات در مجموع طی ۴ سال، ۴۰ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد. بررسی این روند نشان می‌دهد اگر برای حل این بحران چاره‌ای اندیشیده نشود میزان سوزاندن این فرآورده‌های باارزش در نیروگاه‌ها هرسال افزایش خواهد داشت.

قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق برای پاسخ‌گویی به مشکلات صنعت برق در سال گذشته به تصویب مجلس رسید. مطابق ماده ۱۰ قانون مانع‌زدایی از صنعت برق یارانه در کل زنجیره تولید تا مصرف برق، تدریجا حذف و به انتهای زنجیره (مصرف‌کننده نهایی) منتقل گردد و متناسب با مصرف‌کنندگان مختلف ساماندهی شود. برای این کار باید قیمت سوخت نیروگاه‌ها به قدری افزایش پیدا کند که انگیزه اقتصادی برای بهبود راندمان و کاهش تلفات در زنجیره ایجاد شود. اجرایی شدن این ماده قانونی با ایجاد انگیزه اقتصادی، افزایش راندمان نیروگاهی و رقابت‌پذیر شدن سایر روش‌های تولید برق که به سوخت نیاز ندارند در مقابل نیروگاه‌های حرارتی، می‌تواند از افزایش مصرف فرآورده‌های نفتی در نیروگاه‌ها جلوگیری کند.