مگر در مرز‌های بدون ممیزی اثر هنری خارق العاده‌ای خلق شد؟

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-محمد حمیدی: هفته گذشته دومین شب از سلسله نشست‌های تخصصی حقوق تئاتر پیرامون یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات نه‌تن‌ها تئاتر کشور که اساساً هنر، آن هم از قدیم‌الایام تا کنون برگزار شد. موضوعی یا بهتر بگوییم چالشی که سالیان سال است نقل محافل هنری و ادبی کشور بوده که در ادوار سابق نیز همواره با فرازوفرود‌های بسیاری روبه‌رو شده است در یک دوره سخت‌گیری‌های بسیار و در دوره دیگر آزادی‌های بی‌حدومرز عملاً وجه ناخوشایندی را در بین تمامی طیف‌ها و عقیده‌ها در حوزه تئاتر کشور پیرامون موضوع نظارت برجاگذاشته است.

اما آنچه مسلم است اینکه هر کشوری برای تولید آثار هنری از قواعد و قوانینی خاص و منحصربه‌فرد برخوردار است که عدول از آن حتی به‌اندازه سر سوزنی مستلزم جرایم سنگین است؛ امری که بسیاری از نفرات حاضر در دو نشست تخصصی حقوق تئاتر کاملاً بدان واقف هستند؛ زیرا خودشان به‌کرات در آن‌سوی مرز‌ها آثار هنریشان را به روی صحنه بردند و شرایط و قوانین هر کشور را کاملاً می‌دانند؛ بنابراین سخن از حذف نظارت در تئاتر کشور عملاً بیهوده‌ترین و شیطنت‌آمیزترین گزاره ممکن است که در یک‌سال گذشته به‌کرات مطرح شده تا جایی که برخی از هنرمندان جوان تصمیم‌گرفتند که با وجود نظارت در تئاتر هرگز در آن فعالیت نکنند حال اینکه تا چه میزان هنرمندان روی تصمیماتشان فارغ از درست و غلط بودن ایستادگی خواهند کرد یا چرایی این تصمیم بحث مبسوط و مفصلی را می‌طلبد که می‌بایست در مجال خود انجام شود.

اما آنچه باعث نگارش این یادداشت شد نفس برپایی و نشستی بود که شامگاه سه‌شنبه ۲۴ مرداد در خانه تئاتر با حضور بزرگان تئاتر کشور و یک مقام بلندپایه وزارت فرهنگ و ارشاد دولت سیزدهم صورت گرفت. محمود سالاری به‌عنوان معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور در این نشست علی‌رغم اینکه باتجربه شب نخست که متأسفانه برخی‌ها با استفاده از الفاظ بسیار ناپسند و صحبت‌های سخیف مطرح شده شأنیت جلسه و افراد حاضر در آن را نگه نداشتند اساساً یک جسارت خاص را می‌طلبید و این در حالی بود که طی سالیان گذشته نشست‌هایی به‌مراتب کم‌رمق‌تر از این سلسله‌نشست‌ها برپا شده بود که هیچ خبری ولو از حضور یک مسئول رده میانی اداره کل هنر‌های نمایشی هم نبود چه برسد به معاون هنری. بی‌شک یکی از دستاورد‌های نشست هفته گذشته نیز بر پایه جسارت و صدالبته صداقت شخص معاون هنری رقم خورد که هنرمندان بدون رو دربایستی چهره‌به‌چهره و بی‌پروا و در صریح‌ترین حالت ممکن با معاون هنری وزارت ارشاد به گفتگو نشستند.

البته این نکته را نیز نباید از یاد ببریم که محمود سالاری در ابتدای سخن هدف از برپایی این جلسات را نه رسیدن به نتیجه و اصلاح امور بلکه امری سیاسی عنوان کرد؛ اما با اعتقاد و توجه به مقوله کرسی‌های آزاداندیشی موردنظر رهبر انقلاب در این جلسه حاضر شده است. اما به هر دلیل و با هر نیتی پشت پرده و فرامتنی این سلسله جلسات برپا شده است؛ اما برقراری گفت‌و‌گوی صریح و بی‌پروا بین هنرمندان و یک مقام مسئول می‌تواند مثبت‌ترین دستاورد این جلسه باشد. البته که پس از برپایی جلسه به دلیل عدم پوشش رسانه حداقلی از سوی متولیان حوزه رسانه و روابط عمومی معاونت هنری آنچه در خروجی‌ها مشاهده شد حاوی شیطنت‌های خاص بود؛ اما با مرور نشست که بسیار طولانی هم بود می‌توان گفتگو‌های مناسبی را هم ملاحظه کرد که خود نشان از باز شدن جریان گفتگو ولو بسیار صریح و رک با جریان مخالف است.

بی شک تعامل سازنده، روبه‌جلو و برقراری باب گفت‌و‌گوی صریح و شفاف از شعار‌های فرهنگی دولت سیزدهم به شمار می‌رود که نشست هفته گذشته یکی از متقن‌ترین، مستندترین و مهم‌ترین مستندات پیرامون تحقق این شعائر بود. در اهمیت این نشست و حضور معاون هنری همین کافی است که هرگز نه‌تن‌ها در تاریخ تئاتر ایران طی چهار دهه گذشته که حتی در دوران قبل از انقلاب نیز سابقه نداشته است که در سطح معاون وزیر در نهاد متولی حوزه فرهنگ و هنر چنین نشست‌هایی برپا شود و این حضور و گفتگو را فارغ از هر نیت و هدف پشت پرده‌ای باید به فال نیک گرفت. باز شدن این تعامل و اینکه هنرمندان به‌دور از احترامات مرسوم و بوروکراسی‌های اداری صریح و بی‌پروا با مقام مسئول به گفتگو بنشینند اگر بر فرض مثال هیچ خروجی نداشته باشد که قطعاً و حتماً دارد با وام‌گرفتن از سخنان شهرام گیل‌آبادی باید اذعان کرد که حداقل در تاریخ هنر این سرزمین ضبط و ثبت خواهد شد.

شاید به دلیل عدم اطلاع‌رسانی صحیح آن‌چنان که باید وشاید سخنان سخنرانان جلسه بدرستی منعکس نشده باشد؛ اما باید اشاره داشت که در نشست حقوقی تئاتر سخنان بسیار مهمی نیز ایراد شد که لابه‌لای اظهارنظر‌های خاص به چشم نیامد، از سرگذشت عباس معروفی نویسنده معترض به سانسور که به آلمان مهاجرت کرد و هرگز هیچ اثر هنری خلق نکرد گرفته تا عدم یکپارچگی هنرمندان تئاتری و اشاره به ریشه و اصل سانسور در دوران پهلوی اول همگی مباحثی بود که متأسفانه در انتشار و انعکاس آن‌ها توجه نشد.

درهرصورت آنچه مشخص است برپایی نشست هفته گذشته هر چه بود و هر چه شد یک گام روبه‌جلو برای تعامل سازنده دولت سیزدهم با هنرمندان بود؛ امری که هرگز نمونه مشابه آن در هیچ یک از دولت‌های گذشته رخ نداده است.