واکنش والدین درمورد تعامل کودکان ۹ تا ۱۱ سال با گوشی چگونه باید باشد؟

به گزارش مجله خبری نگار،در شرایط همه گیری کووید ۱۹ به دلیل اولویت آموزش مجازی، گوشی هوشمند به بخش مهمی از دنیای کودکان تبدیل شد و نگرانی‌های والدین افزایش یافت. بسیاری از والدین، نقش و جایگاه خود را در تعامل کودک-گوشی هوشمند نمی‌شناسند. از طرفی، اغلب متونی که به تحلیل رابطه رسانه و کودکان پرداخته اند، بیشتر بر قدرت رسانه و کاری که رسانه با کودک می‌کند، تأکید دارند و کمتر به کودک و شیوه او در ایجاد رابطه با رسانه توجه کرده اند.

محققان در یک مطالعه با اهمیت در حوزه اجتماعی، ماهیت تعامل کودکان ۹ تا ۱۱ سال با گوشی‌های هوشمند را که اغلب به نگرانی والدین دامن می‌زند، مورد واکاوی پژوهشی قرار داده اند.

بنابر نظر محققان، غفلت از کودک به عنوان یک عامل اثرگذار در این رابطه، درخصوص رسانه‌های نوین جدی‌تر است. به طور مشخص، نوع ارتباط و چگونگی تعامل کودکان با رسانه‌های نوین، کمتر مطالعه شده است و شناختی درباره این که کودک به چه دلیل و با چه اهدافی به استفاده از گوشی هوشمند روی می‌آورد، وجود ندارد. به خصوص مطالعات محدودی انجام شده است که مشخص کند در زمانی که کودکان، والدین و رسانه همگی با هم حضور دارند، چه رخ می‌دهد. پیچیدگی مطالعات مصرف رسانه‌ای به این دلیل بیشتر است که کودکان در دوره‌های سنی مختلف تغییر می‌کنند و انتظار متفاوتی از گوشی هوشمند دارند. آن‌ها از بدو تولد تا ورود به نوجوانی خصوصیات فیزیکی و غیرفیزیکی متفاوتی دارند و تمایلات و نیاز‌های آن‌ها در دوره‌های مختلف سنی فرق می‌کند. دوره سنی ۹ تا ۱۱ سال، دورانی بین کودکی و بلوغ است که به عنوان دوره سنی واسطه‌ای رشد انسان و به اصطلاح پیش از نوجوانی پذیرفته شده که به نوعی، ماهیت انتقالی دارد.

محققانی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در رابطه با این موضوع، به انجام یک مطالعه تحقیقاتی پرداخته اند و ماهیت تعامل کودکان ۹ تا ۱۱ ساله با گوشی هوشمند را تجزیه و تحلیل نموده اند.

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد: در تعاملات کودک با گوشی هوشمند، موضوع شبکه، دارای محوریت است و ماهیتی سیال و پیش‌بینی‌ناپذیر دارد. ارتباطات پی‌درپی اجزا در شبکه، هویت‌های متغیری به کودک می‌بخشند. از این‌رو سبک والدگری، کنترلی و سختگیرانه در این خصوص کارایی ندارد. کودک، نیازمند بروز کنش مستقلانه است و سبک والدگری انعطاف‌پذیر، واجد کارایی بیشتری در این زمینه است.

به گفته سیده زهرا اجاق، استادیار و محقق گروه ارتباطات علم و فناوری پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و همکارش، بر اساس یافته‌های ما، کنشگران کودک، سبک والدگری والدین و گوشی هوشمند، فارغ از نوع ارزش گذاری، دارای نقش پذیری‌های مؤثر در شبکه تعاملی کودک-رسانه هستند. تأثیر و تأثرات آن‌ها بر یکدیگر مجموعه‌ای بدون برنامه ریزی و پیش بینی ناپذیر به وجود می‌آورد که رخ دادن هر موضوع جدید در آن، در هر لحظه از برقراری روابط، گام بعدی را تعیین می‌کند.

آن‌ها می‌گویند: به نظر می‌رسد یکی از جذابیت‌های استفاده از گوشی هوشمند برای کودکان، همین پیش بینی ناپذیر بودن رابطه با آن است. براساس این مطالعه، کودک حس می‌کند در شروع به استفاده از گوشی هوشمند هیچ انتظاری از او وجود ندارد و او بدون احساس تهدید یا تعهد یا ارزش گذاری در رفتار، وارد پیوند با آن می‌شود؛ بنابراین قرارگرفتن کودک در موقعیت‌های متغیر و رو به رو شدن والدین با این شرایط، نیازمند انعطاف پذیری است.

بر این اساس، در تحقیق فوق پیشنهاد شده است در مدیریت یا نظارت بر تعامل کودک-رسانه، والدین با جلب اعتماد کودک، با او درباره تجاربش در فضای مجازی گفتگو کنند و فرصت‌ها و چالش‌های گوشی هوشمند را با هم در میان بگذارند.

به اعتقاد اجاق و همکارش، محیط تعاملی و شبکه ارتباطی حین مصرف رسانه ای، تعیین کننده ماهیت کاربرد رسانه است. بدین ترتیب پیشنهاد می‌شود سیاستگذاری و آموزش در حوزه سواد رسانه ای، با عنایت به تجارب کودکان، بازنگری شود و فراتر از نظریه‌های معمول را دربرگیرند.

این یافته‌های علمی پژوهشی در فصل نامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران متعلق به موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی کشور منتشر شده اند.