مرکز شرارت! کالبدشکافی فعالیت‌های «مرکز اعتدال» عربستان سعودی در اغتشاشات اخیر ایران

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-احمد فاضل زاده(پژوهشگر): عربستان سعودی سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) در جریان سفر «دونالد ترامپ» به این کشور مرکز سایبری موسوم به «مرکز اعتدال» را با حضور ملک سلمان، ترامپ و ژنرال عبدالفتاح السیسی و با هدف ادعایی «مبارزه با افراط گرایی» تأسیس کرد. امریکایی‌ها با کمک «مرکز اعتدال عربستان» ضمن راه‌اندازی صفحات متعدد در فضای مجازی بویژه در فیس بوک، صف‌آرایی تمام‌عیاری را در برابر کاربران شناخته شده فضای مجازی در عراق که عمدتاً با تکیه بر منافع ملی و خواست مردم و مرجعیت، رویکردی حمایتی نسبت به محور مقاومت دارند، سامان داده‌اند. مرکز اعتدال که مقر مرکزی آن در شهر ریاض است، بنا به ادعای مسئولان سعودی به صورت تخصصی در سه حوزه مربوط به فناوری اطلاعات، تحلیل و داده کاوی فعالیت می‌کند، اما بررسی عملکرد این مرکز تاکنون نشان می‌دهد عمده فعالیت آن در چهارچوب تولید هشتگ‌های خاص و هدفمند به منظور داغ کردن در توئیتر بوده است.

علل و شیوه شکل‌گیری مرکز اعتدال

این مجموعه یکی از مراکز طراحی و اجرای عملیات روانی به شمار می‌رود که گرچه با هدف ادعایی مقابله با افراط گرایی تأسیس شد، اما در عمل عهده‌دار عملیات روانی علیه محور مقاومت و حمایت از تروریست‌های افراطی در منطقه شده است.

بیشتر فعالیت‌های سایبری و اینترنتی حاکمیت رژیم سعودی در زمان «محمد بن‌سلمان» زیر نظر «سعود القحطانی» عنصر امنیتی نزدیک به ولیعهد صورت گرفته و مرکز اعتدال نیز از این قاعده مستثنی نیست و دست‌کم بخشی از فعالیت‌های سایبری آن با اهداف اطلاعاتی و امنیتی پیگیری می‌شود.

وب سایت «نورنیوز» از پشتیبانی گسترده اندیشکده‌ها و سرویس‌دهنده‌های بزرگی، چون فیس‌بوک، توئیتر و گوگل از این مرکز گزارش داده است، به گونه‌ای که این سرویس‌دهنده‌ها پایش و تحلیل محتوا‌های سفارش داده شده را به‌صورت انبوه یا موردی برای این مرکز انجام می‌دهند؛ بنابراین اطلاعات، از مهم‌ترین محور‌های عملکرد و نیز وضعیت پروژه‌های این مرکز که به صورت مستمر برای مقامات عالی سعودی گزارش می‌شود، می‌توان به تولید گفتمان معتدل (بخوانید: سلفی ـ وهابی) برای غلبه بر گفتمان افراط‌گرایی (بخوانید: محور مقاومت) و... اشاره کرد.

اهداف راهبردی پیش‌بینی شده در این مرکز عمدتاً بر عملیات روانی علیه گروه‌های غیر همسو و توانبخشی گروه‌های همسو در راستای ترویج افکار و عقاید مد نظر تمرکز داشته و برای ایجاد فشار تبلیغی و رسانه‌ای به نهاد‌های بین‌المللی برای وادارسازی آنان به اقدام علیه گروه‌های مخالف تنظیم شده است.

به‌دلیل سابقه سیاه رژیم سعودی در تأسیس و راهبری گروه‌های افراطی با تفکرات تکفیری، مرکز اعتدال ذیل سند راهبردی موسوم به اصلاحات بن‌سلمان، مأموریت ویژه‌ای نیز در خصوص تطهیر این رژیم دارد، لذا عموم فعالیت‌های تخریبی این مرکز با پوشش فعالیت‌های فرهنگی به ظاهر اعتدال‌گرا انجام می‌شود.

نگاهی به مهم‌ترین اهداف و فعالیت‌ها

مروری بر فعالیت‌های این مرکز در بازه زمانی ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹، مانند پذیرش ۱۰۰ هیأت بازدیدکننده خارجی از ۳۰ کشور جهان و ۴۰ نهاد بین‌المللی همسو، ایجاد همکاری و مشارکت با «سمن» ها، مؤسسات خیریه، دانشگاه‌ها و انجمن‌های دینی، ایجاد دفاتر نمایندگی در اروپا، امریکای شمالی، آسیا و آفریقا و ایجاد بانک اطلاعاتی با موضوع گروه‌های افراط گرا و مراکز تبلیغاتی و رسانه‌ای آن‌ها روند این فعالیت‌های پوششی را نشان می‌دهد.

این مرکز در همین مدت و زیر پوشش فعالیت‌های ذکر شده عملاً به جمع‌آوری اسناد، سخنرانی‌ها، بیوگرافی متعلق به افراد و شخصیت‌های هدف، بیوگرافی متعلق به سایر شخصیت‌ها، عکس، آرم سازمان‌های مختلف، فیلم‌های ویدیویی و مشخصات لهجه‌ها و گویش‌های متداول بین گروه‌های غیر همسو اقدام کرده و آن‌ها را در اختیار سرویس‌های اطلاعاتی عبری ـ غربی برای آنالیز و طراحی عملیات مختلف قرار داده است.

جالب اینکه عمده گروه‌های مورد بررسی اخوان‌المسلمین، حماس، حزب‌الله، حوثی‌ها، عصائب اهل حق، جبهة النصرة (اخوانی)، سازمان بدر، شاخه سیاسی طالبان و... بوده‌اند. از سویی با توجه به هماهنگی کامل انجمن اینترنتی امریکا (گوگل، فیس بوک، توئیتر و آمازون) با مرکز اعتدال و دسترسی‌های ویژه‌ای که برای این مرکز ایجاد شده، این مرکز به طور مداوم در حال رصد و تحلیل محتوای کاربران در شبکه‌های اجتماعی بویژه توئیتر برای کشف گرایش‌های فکری اهداف خود است.

مرکز اعتدال همچنین رصد عمده فعالیت نهاد‌های بین‌المللی مانند مرکز مشارکت جهانی (GEC)، گروه کار اجرایی ضد تروریسم (CTIF)، مرکز جهانی همکاری‌های امنیتی (Global Center)، سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) و شبکه آگاهی‌بخشی درباره تندروی (RAN) را مستمراً در دستور کار خود دارد. این فرایند البته به همین‌جا ختم نمی‌شود و بخش اجرایی مرکز اعتدال پس از رفت و برگشت اطلاعات با کارفرمایان عبری ـ غربی و تدوین سناریو‌های عملیاتی، تازه مشغول به کار شده و بر اساس دستورالعمل‌های رسیده اقدام به عملیات روانی می‌کند.

از مهم‌ترین عملیات این مرکز از ابتدای تأسیس تا کنون، راهبری مجازی اغتشاشات خیابانی و تخریب اعتماد عمومی به نظام‌های حاکم در لبنان، عراق و ایران در سال‌های ۹۷ و ۹۸ بوده که در بستر شبکه‌های اجتماعی به عنوان بازوی کمکی رسانه‌های اصلی جریان ضد مقاومت به ایفای نقش پرداخته است؛ بنابراین روشن است که این مرکز گرچه نام اعتدال را بر خود نهاده، اما عملاً به کام محور غربی ـ صهیونیستی است و کارویژه‌ای جز بسترسازی برای توسعه خشونت، تفرقه و تروریسم تکفیری ندارد.

دست آشکار مرکز اعتدال در اغتشاشات اخیر

در بخشی از بیانیه تحلیلی وزارت اطلاعات که جزئیاتی از پشت پرده حوادث روز‌های اخیر در برخی نقاط کشور توضیح داده شده، در ارتباط با تلاش برخی سرویس‌های جاسوسی غربی و رژیم صهیونیستی در برگزاری دوره‌های آموزش مربیان براندازی برای تعدادی از عناصر مرتبط و از پیش نشان‌شده نام مرکز اعتدال عربستان نیز به چشم می‌خورد؛ در جایی از این بیانیه آمده است: «شبکه توئیتر با حداقل ده برابر کردن ظرفیت انتشار پیام برای هر کاربر در یک ساعت و لغو برخی محدودیت‌های دیگر، نهایت سعی خود را در کمک به نشر اخبار مورد نظر، انجام عملیات روانی و تشدید فعالیت روبات‌های سازمان‌یافته (مشابه مرکز اعتدال عربستان و تروریست‌های آلبانی نشین) علیه ایران را اعمال کند.»

جریان‌های هشتگ ساز که در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی فعالیت می‌کنند، جهت‌دهی عبری-عربی دارند و در راستای تقویت آن‌ها مراکزی، چون مرکز اعتدال تأسیس شده است. از کار ویژه‌های این مراکز، هشتگ‌سازی و ترند کردن آن برای ایجاد جریان‌های اجتماعی در کشور‌های مختلف منطقه است.

ایران نیز قطعاً برای آن‌ها جامعه هدف ویژه محسوب می‌شود و خط سعودی در این هشتگ سازی‌ها، کارکرد و جایگاه ویژه‌ای داشته است.

سؤال اینجاست که چرا هشتگ‌سازی مهم است و چرا هشتگ‌ها می‌توانند تا این اندازه در جریان‌سازی مؤثر باشند؟ وجود «تکنیک همراهی جمعیت» می‎تواند پاسخ به این سؤال باشد. افراد به محض اینکه احساس کنند بخش بزرگی از مردم جامعه یک الگوی رفتاری را در پیش گرفته‌اند، ناخودآگاه احساس می‌کنند که آن‌ها هم باید همراهی کنند. سوء‌استفاده از حساسیت‌های بجای مردمی در خصوص وجود فساد و ناکامی در نهاد‌های دولتی و همچنین مقایسه وضعیت ایران و کشور‌های همسایه‌اش با سایر کشور‌ها از جمله کشور‌های حوزه خلیج فارس، از موضوعات دیگری است که در کانون توجه و تبلیغ این صفحات قرار دارد.

تمرکز برایجاد آشوب، تشویق به حمل سلاح و فرافکنی و همچنین داستان سرایی در خصوص فرقه‌های مذهبی از دیگر موضوعات مورد علاقه این صفحه‌هاست.

مرکز اعتدال به عنوان یک مرکز کاربری وقتی در بحث دیتاکاوی فعالیت می‌کند می‌تواند ذائقه و سلیقه مردم یک منطقه را بسنجد و متوجه تأثیرگذاری هر هشتگ در بخش‌های مختلف ایران و جهان بشود، بنابراین آن‌ها داده کاوی می‎کنند تا هشتگ‌سازی بهتری داشته باشند و اگر دیتا و محتوایی را تولید می‎کنند می‌دانند چگونه باید از آن برای همراه‌سازی افکار مختلف استفاده کنند.

نکته جالب توجه آنجا است که این مرکز که بیشتر از صفحات تقلبی و روبات‌های مجازی ساخته شده، در هر مسأله‎ ورود نمی‎کند و موضوعات مورد علاقه آن‌ها برای ورود به هشتگ سازی، موضوعاتی، چون اغتشاشات در عراق، انفجار در لبنان، یا جریان‌های شکل گرفته در آبان ماه ۹۸ یا اغتشاشات روز‌های اخیر ایران است که بر اساس داده‌کاوی‎های استخراج شده از کاربران فضای مجازی صورت می‎گیرد.