با گستردگی کشت چغندرقند، کشور در آستانه خودکفایی مجدد در تولید شکر

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: کشت محصولات راهبردی همسو با توسعه کارخانه‌ها و افزایش ظرفیت خودکفایی در کشور یکی از اهداف وزارت جهاد کشاورزی است که سهم بسیار مهمی در امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند. شکر یکی از همین کالا‌های راهبردی است که در حال حاضر۶۰ درصد شکر مورد نیاز کشور از طریق چغندر و ۴۰ درصد از طریق نیشکر تأمین می‌شود.

با توجه به بروز تنش‌های آبی، خشکسالی و نبود فناوری‌های نوین و تکنولوژی روز در کارخانه‌های تولید شکر در کشور امکان شکوفایی در عرصه چغندر و نیشکر ایجاد نشده است و باعث نشده در زمینه تولید و تأمین شکر مورد نیاز کشور باید خودکفا شویم.

طبق آمار‌های موجود در ایران ۳۵ کارخانه تولید شکر با چغندرقند و ۹ کارخانه شکر با نیشکر تأسیس شده است که از این آمار، تنها ۳۵ کارخانه فعالند و متأسفانه بخشی از کارخانه‌های تأسیس شده از مدار تولید خارج شده‌اند. نیاز سالانه کشور به مصرف شکر حدود ۲۰۰/۲ تا ۳۰۰/۲ میلیون تن و مقدار تولید سالانه حدود ۸/۱ میلیون تن است که تأمین بقیه نیاز کشور باید از طریق واردات صورت پذیرد. طبق آمار‌ها میزان تولید شکر شرکت‌های فعال تا اواخر اسفندماه سال ۹۹ حدود یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار تن و میزان واردات هم یک میلیون تن بوده است. بر اساس همین آمار‌ها تا پایان سال ۱۴۰۰ هم حدود یک‌میلیون و ۱۰۰‌هزار تن شکر در کشور تولید شده و همزمان طی این مدت یک میلیون و ۴۰ هزار تن از این محصول به‌صورت واردات به بازار‌های داخلی تزریق شده است.

برنامه خودکفایی تولید شکر یکی از اولویت‌های دولت سیزدهم است و علیرضا مهاجر سرپرست معاونت امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی پیشتر اعلام کرده بود با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و توسعه واحد‌های فرآوری، خودکفایی ایران در تولید شکر طی سه سال آینده محقق خواهد شد.

این وزارتخانه به منظور کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید محصول چغندر قند، برنامه‌های کشت پاییزه در استان‌های پرآب و نیز مدیریت مصرف آب از طریق اجرای طرح‌های آبیاری نوین را مورد توجه قرار داده است تا به این واسطه افزایش عملکرد در واحد سطح کشتزار‌های چغندر قند و افزایش درصد شکر محقق شود. وزارت جهاد کشاورزی به‌دنبال افزایش هزینه‌های تولید چغندرقند در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰، قیمت تضمینی آن را ۳۷ درصد افزایش داد که با احتساب کمک کرایه حمل و محاسبه ارزش جوایز تحویل به حدود ۲۲ هزار و ۵۰۰ ریال در هر کیلوگرم افزایش یافت.

این در حالی است که میانگین افزایش قیمت خرید تضمینی چغندر قند در سال‌های گذشته کمتر از ۲۰ درصد بود. از سوی دیگر این وزارتخانه با توجه به سیاست‌های ابلاغی رهبر انقلاب به خودکفایی در تولید کالا‌های اساسی در کشور و در راستای سیاست‌های بالادستی، اقدام به اصلاح قیمت چغندر قند با هدف حمایت از تولید و تحقق خوداتکایی در تولید شکر کرده است. پیمان حصادی مجری طرح چغندرقند وزارت جهاد کشاورزی  درباره تولید چغندرقند و تحقق خودکفایی در تولید شکر در کشور گفت: میزان مصرف شکر در کشور بر مبنای جمعیت کشور ۲ میلیون و ۲۰۰ تا ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن است، اما شیوع کرونا باعث کاهش مصرف سرانه ۲۷ کیلویی شکر به ازای هر فرد شد و میزان مصرف را به یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن رساند. این میزان نشان می‌دهد الگوی مصرف در کشور در حال بهینه شدن است.

وی افزایش تولید و کاهش میزان مصرف را عاملی در جهت رسیدن به خودکفایی عنوان کرد و افزود: با مدیریت و برنامه‌ریزی و با توجه به افزایش تولید در واحد سطح و نیز کاهش میزان مصرف شکر، خودکفایی در تولید شکر محقق خواهد شد. حصادی با اشاره به کاشت انواع چغندرقند و نیشکر در کشور گفت: دو نوع چغندرقند بهاره و پاییزه کشت می‌شود و مزارع نیشکر هم در منطقه گرمسیر و استان خوزستان قرار دارند. چغندرقند بهاره در ۱۰۰ هزار هکتار و چغندرقند پاییزه در ۲۰ تا ۳۰ هزار هکتار در کشور کشت می‌شود، اما قرار است چغندرقند پاییزه تا ۶۰ هزار هکتار گسترش پیدا کند. وی کمبود امکانات برای رسیدن به خودکفایی در تولید شکررا از مهم‌ترین دلایل در نرسیدن به این هدف عنوان کرد و گفت: ما در این عرصه ظرفیت صنعتی کافی نداریم، زیرا به‌عنوان نمونه باید در خوزستان ۳ کارخانه ۱۰ هزار تنی در تولید شکر داشته باشیم، درحالی که اکنون با یک کارخانه در حال فعالیت هستیم. چنانچه تا سه سال آینده خلأ استفاده از چغندرقند پاییزه را تأمین کنیم، می‌توانیم امکان رسیدن به خودکفایی را در دسترس بدانیم.

وی ادامه داد: کارخانه‌های قند کشور دارای ۷ میلیون تن ظرفیت تولید از چغندر و ۹ میلیون تن از نیشکر هستند. با استفاده از این ظرفیت امکان تولید یک میلیون و ۸۰۰ هزار تنی شکر به‌صورت میانگین در کشور وجود دارد. ضمن اینکه کمبود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تنی استفاده از شکر را می‌توان از کشت چغندر پاییزه براحتی تأمین کرد. حصادی واردات بی‌رویه شکر را یکی از موانع در رسیدن به خودکفایی مطرح کرد و گفت: سال‌های ۸۶ و ۸۵ بیش از نیاز کشور شکر وارد شد که باعث ضربه زدن به تولید شد، اما بعد‌ها با توجه به خسارتی که وارد کرد، واردات بی‌رویه آن مدیریت شد. مجری طرح چغندر قند وزارت جهاد کشاورزی اضافه کرد: واردات شکر در سال جاری بر مبنای میزان کسری در کشور و ذخیره احتیاطی انجام شده است. دولت میزان واردات شکر را مدیریت شده انجام می‌دهد تا تولیدکنندگان از این موضوع لطمه نبینند. حصادی در پایان سخنانش با تأکید بر لزوم حمایت از تولیدکنندگان گفت: با توجه به اختلاف قیمت شکر وارداتی با تولید داخل باید تعرفه مناسبی برای واردات شکر وضع شود، یا واردات شکر با محدودیت و تنها توسط تولید کنندگان آن انجام بگیرد.

لازم به ذکر است که نرخ شکر از پایان سال ۱۳۹۹ که ارز ۴۲۰۰ تومانی مربوط به واردات آن حذف شد، بر اساس هزینه تمام‌شده و با استفاده از سازوکار نظام عرضه و تقاضا، تعیین می‌شود. با تصمیم ستاد تنظیم بازار و به منظور حذف رانت و فساد در بازار، قیمت شکر، سال ۱۴۰۱ یکسان‌سازی شد و برای سال‌جاری ۱۸ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم (درب کارخانه) تعیین شده است.