راهبرد‌های توسعه عدالت در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

به گزارش مجله خبری نگار، متن یادداشت حسین عیوضلو و دانشیار دانشگاه امام صادق (ع) به این شرح است:

مفهوم و اصول عدالت از ویژگی‌های مفهومی و دلالت‌های مفهوم عدالت کشف می‌شوند. با شناخت دلالت‌های مفهومی عدالت می‌توان اصول راهنمای نظام تصمیم‌گیری و اجراییِ مبتنی بر عدالت را معرفی نمود؛ بنابراین، استخراج تدابیر لازم برای اقامه عدالت اجتماعی، نیازمند حرکت از تعریف و شناخت ویژگی‌های مفهومی و مبانی نظری عدالت و سپس استخراج اصول راهبردی عدالت بر مبنای ویژگی‌های مفهومی و مبانی نظری و نشان‌دهندۀ مسیر راه برای اجرا و اتخاذ تدابیر لازم است.

در این یادداشت به راهبرد‌های ایجابی اقامه عدالت بر اساس سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخته می‌شود.

راهبرد‌های ایجابی یا کمربند حفاظتی

مجموعه راهبرد‌های نسبتاً باثباتی هستند که حول هسته سخت نظریه عدالت، گسترش می‌یابند و زمینه تعمیم و کاربردی کردن اصول پایه‌ای عدالت را فراهم می‌سازند؛

ذیلاً به برخی از مهم‌ترین راهبرد‌ها اشاره می‌شود:

۱- عدالت در سطح کلان جامعه با رعایت ترتیب اصول، اجرا می‌شود: پیشینی، فرآیندی و پسینی.

۲- منافع جمعی، هم‌زمان با منافع فردی رعایت می‌شود. به بیان دیگر، وضع عدالت به نحوی است که نه منافع فرد از میان می‌رود و نه منافع جمع؛ بلکه به هر دو اصالت داده می‌شود.

۳- قبل از بررسی عادلانه بودن وضع‌ها، از ابتنای به حق داشتن مالکیت‌ها، اطمینان حاصل می‌شود (مشروعیت تملّک). چنانچه مشروعیت تملّک احراز شد مشروعیت انتقالات، و در مرحله سوم، مشروعیت جهت، بررسی می‌شود.

۴- چنانچه زمینه لازم برای اجرا و اقامه عدالت در جامعه فراهم نیست

-در مرحله اول، اعتقاد و باور مردم تقویت می‌شود.

-در محافل تخصصیِ حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، اصول و معیار‌های عدالت فرهنگ‌سازی می‌شود.

-در محافل تخصصی و اجرایی کشور، ممیّزی عدالت نهادسازی می‌شود.

۵- راهبرد‌ها در عرصه اجرا (نظام تدابیر) طی فرآیند‌های تکامل نظریه‌ها تولید می‌شود.

-قبل از اجرای راهبردها، اعتباربخشی آن‌ها در بین اهل فن، اهمیت زیادی دارد و راهبرد‌ها باید توجیه‌پذیری داشته باشند و اقناع کنند.

۶- چنانچه راهبرد‌ها از اعتبار نظری برخوردارند (پیش‌روی نظری) به اجرا گذاشته می‌شوند.

-در عرصه اجرایی و مرحله اجرا، امکان‌پذیری و بسته به شرایط بودنِ راهبرد‌ها سنجیده می‌شود (شرایط محیطی و داخلی)

-در مرحله سوم، اثربخشی و موفقیت تدابیر متخذه بررسی می‌شود و چنانچه شرایط محیطی و داخلی درست سنجیده نشده بود این تدابیر بازنگری می‌شوند.

استناد به الگو: (مبانی عملی) و تحلیل

در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به جوانب اجرایی زیر اشاره شده است:

-حاکم کردن اصول، قواعد و عدالت اسلامی بر اهداف، سیاستگذاری‌ها، ساختارها، نهادسازی‌ها و تصمیمات اقتصادی

-توأمانی مصالح جمعی و منافع فردی و تقدم مصالح جمعی در صورت تزاحم

-ابتنای جامعه اسلامی بر شکل‌گیری نظامات و مناسبات اجتماعی و انطباق عملکرد کارگزاران بر اساس اصول و ارزش‌های اسلامی و عدم کفایت دینداری فردی آحاد جامعه برای تحقق جامعه دینی.