بازگشت مجدد کوچک‌ترین مار جهان بعد از ۲۰ سال غیبت

به گزارش مجله خبری نگار،مار نخ‌مانند باربادوس (Tetracheilostoma carlae)، کوچک‌ترین مار جهان، در جریان یک بررسی زیست‌محیطی در ماه مارس زیر یک سنگ در مرکز باربادوس پیدا شد. این مار کوچک مدت ۲۰ سال از چشم دانشمندان پنهان مانده بود و به همین دلیل در فهرست جهانی ۴۸۰۰ گونه‌ی گمشده از گیاهان، جانوران و قارچ‌ها در پروژه‌ی Re:wild جای گرفت. وزارت محیط‌زیست و زیباسازی باربادوس بیش از یک سال بود در قالب پروژه‌ی حفاظت از خزندگان بومی باربادوس (CBER) در جستجوی این مار بود تا سرانجام این کشف هیجان‌انگیز انجام شد.

این مار بالغ تنها ۹ تا ۱۰ سانتی‌متر طول دارد و به راستی یک موجود مینیاتوری است. مشاهدات قبلی این گونه با فاصله‌ی چندین دهه از هم رخ داده بودند. مسأله با شباهت زیاد این مار با مار نابینای برهمنی (گونه‌ای مهاجم که به تازگی به باربادوس معرفی شده) پیچیده‌تر شد. تفاوت آنها چنان ظریف است که باید برای تمایزشان از ذره‌بین استفاده کرد و با توجه به اندازه‌ی ریزشان، تعجبی ندارد که این گونه از دید پنهان مانده باشد.

حالا این مار کوچک، بازگشت باشکوهی همراه با عکس‌های خیره‌کننده داشته است. مار باربادوسی همچنان به همان اندازه‌ی قبل، بامزه و کوچک باقی مانده است. اما به راستی پیدا کردن ماری تا این حد کوچک چقدر دشوار است؟ از دید عملی کاری بسیار دشوار، اما امیدبخش است.

کانر بلِیدز، مشاور پروژه‌ی فنی وزارت محیط‌زیست باربادوس درباره این کشف گفته: «احتمال دیده شدنِ جانوران بزرگ‌تر بیشتری است، بنابراین اگر جانور بزرگی مدت زمان زیادی دیده نشود، «گمشده» در نظر گرفته شود. اما جانوران کوچک‌تر به‌ویژه در مقیاسی مانند مار نخ‌مانند، از همان ابتدا هم سخت پیدا می‌شوند. گمشدن‌شان ممکن است نه به دلیل انقراض، بلکه به دلیل ناشناخته بودن یا کم بودن افرادی باشد که دنبال‌شان می‌گردند.»

«به دلیل اندازه‌ی بسیار کوچک‌شان، مطالعه‌ی آنها بدون آسیب‌زدن دشوار است، بنابراین هنوز اطلاعات کمی درباره‌ی زیستگاه یا جمعیت‌شان داریم که بتواند به برنامه‌ریزی حفاظتی کمک کند. همچنین اندازه‌ی آنها تشخیص‌شان را دشوار می‌کند، به ویژه وقتی که گونه‌ی بسیار مشابهی مانند مار نابینای برهمنی هم در جزیره وجود دارد. این شباهت، کمک علم شهروندی یا گزارش‌های آنلاین را دشوار می‌کند، چون شناسایی دقیق آنها باید به شکل حضوری و توسط متخصص انجام شود.»

جاستین اسپرینگر، افسر برنامه حوزه کارائیب در سازمان Re:wild گفته: «یکی از ویژگی‌های جالب خانواده‌ی مار‌هایی که این مار هم عضو آنست (Leptotyphlopidae) اینست که آنها از مورچه‌ها و موریانه‌ها تغذیه می‌کنند؛ در لانه‌ی موریانه‌ها زندگی می‌کنند و با ترشحات‌شان موریانه‌ها را فریب می‌دهند تا به آنها حمله نشود.»

در باربادوس و بیشتر مناطق کارائیب، نسبت به مار‌ها ترس عمومی وجود دارد و متأسفانه مار بومی دیگرمان یعنی مار مسابقه‌ای باربادوس (Erythrolamprus perfuscus) مدتی است منقرض اعلام شده. فکر می‌کنم این کشف دوباره، اهمیت باقی‌مانده‌ی گونه‌های‌مان را برجسته می‌کند و همچنین نشان می‌دهد حتی مار‌های بسیار کوچک، لطیف و بی‌خطر هم بااهمیت هستند و باید محافظت شوند.»

یکی دیگر از دلایل مهم برای حفاظت از این گونه، تبار تکاملی آنهاست. این مار به یکی از کهن‌ترین شاخه‌های مار‌ها تعلق دارد که با نام اسکولکوفیدیان‌ها (Scolecophidians) شناخته می‌شوند، گروهی ابتدایی که خیلی زود از سایر مار‌ها جدا شده‌اند.

این مار‌ها از زمان کرتاسه (حدود ۱۴۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش) در فسیل‌ها یافت شده‌اند، اما به احتمال زیاد ریشه آنها به دوران ژوراسیک بازمی‌گردد. پراکندگی جهانی آنها نشان می‌دهد که زمانی روی ابرقاره‌ی گوندوانا می‌زیستند و پس از تجزیه‌ی این قاره، این مار‌های کوچک به طور اتفاقی و با جریان‌های طبیعی به نقاط مختلف دنیا از جمله باربادوس راه یافتند.