زبان‌هایی که در یک قدمی مرگ هستند!

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: روز جهانی زبان مادری هرساله در ۲۱ فوریه برگزار می‌شود. در این روز بر نقش زبان‌ها در ترویج فراگیری و دستیابی به اهداف توسعه پایدار تأکید می‌شود.

به‌گفته رئیس مرکز مطالعات میراث ناملموس در آسیای غربی و یونسکو، یک قدرت نرمی در زبان مادری وجود دارد که می‌تواند بازتاب‌دهنده اصالت یک فرهنگ و جامعه باشد؛ زیرا جامعه با آن زیست کرده و اصول را با آن زبان مادری فهمیده است. آتوسا مومنی می‌گوید: «زبان مادری در پوست و خون هر فردی جاری و ساری است. زبان مادری در دنیا به‌قدری مورد توجه است که سازمان ملل متحد همه‌ساله در روز زبان مادری از آن به‌عنوان یک سرمایه فرهنگی یاد می‌کند.»

به‌گفته او، ۶ هزار زبان در جهان شناخته شده است. رئیس مرکز مطالعات میراث ناملموس در آسیای غربی و یونسکو ادامه می‌دهد: «متأسفانه زبان‌های بومی و محلی در معرض خطر قرار گرفته‌اند. ۳ هزار زبان در دنیا، یعنی نیمی از ۶ هزار زبان در حال فراموشی است.»

۱۴ زبان در معرض فراموشی

در ایران ۱۴ زبان در معرض خطر قرار دارد. تاتی، آرامی، هورامی، جیدی، وفسی، آشتیانی، سمنانی، خوانساری، گزی، دری زرتشتی، سوی، بشاگردی، اچمی، سیوندی زبان‌هایی هستند که رفته‌رفته به فراموشی سپرده می‌شوند. مومنی در این رابطه می‌گوید: «ممکن است ما یک زبان را زنده فرض کنیم و اینکه یک نفر به یک زبان صحبت می‌کند، اما از نظر ما این زبان از بین رفته است. در نشستی که در پژوهشگاه فرهنگی برگزار کردیم، فردی جزو بازماندگان یک زبان مادری بود. در این نشست گفته شد که این زبان مرده است، زیرا کسی متوجه صحبت‌کردن آن فرد نمی‌شود.»‌زبان تاتی اغلب در استان قزوین
به کار می‌رود. یا هورامی‌ها در دو استان کرمانشاه و کردستان قرار گرفته‌اند. زبان سیوندی گویشی است که در استان فارس و جنوب باختری مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدین‌ترتیب، اغلب زبان‌های در معرض خطر در استان‌های مختلف کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رئیس مرکز مطالعات میراث ناملموس در آسیای غربی و یونسکو درباره دلایل در معرض خطر قرار‌گرفتن زبان مادری توضیح می‌دهد: «برخی زبان‌ها به‌دلیل مهاجرت و صحبت‌کردن آن توسط سالمندان، در معرض خطر قرار گرفته‌اند. مهاجرت باعث می‌شود که در موقعیت جدید با زبان مشترک دیگران صحبت کنند و کم‌کم زبان مادری خود را از دست بدهند. زبان هم بسیار فرار است.»‌

زبان‌های‌ایرانی در معرض خطر

۱. دری زرتشتی

۲. تاتی

۳. آرامی

۴. هورامی

۵. جیدی

۶. وفسی

۷. آشتیانی

۸. سمنانی

۹. خوانساری

۱۰. گزی

۱۱. سوی

۱۲. بشاگردی

۱۳. اچمی

۱۴. سیوندی

زبان، عنصر‌برجسته مرتبط‌با فرهنگ

به‌گفته رئیس مرکز مطالعات میراث ناملموس در آسیای غربی و یونسکو، باید تلاش کنیم که از فراموشی زبان مادری پیشگیری شود.

جالب اینکه ۹۶ درصد زبان‌ها تنها در بین ۴ درصد از جمعیت جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. آتوسا مومنی می‌گوید: «جوامع در دنیا به سرعت به سمت مدرنیته حرکت می‌کنند و وقتی وارد دنیای علم می‌شوند، باید با یک زبان مشترک ارتباط برقرار کنند. آن‌ها برای اینکه در جهان علم بتوانند بدرخشند، تلاش می‌کنند تا آن زبان مشترک را بیاموزند. به‌خصوص وقتی از حریم خانواده دور می‌شوند و سعی می‌کنند دانش و مهارت‌های جدید را یاد بگیرند، زبان مادری در معرض خطر قرار می‌گیرد.»

او تأکید می‌کند: «زبان یکی از عناصر برجسته مرتبط با فرهنگ ما‌ست. برای همین، ما باید با فرهنگسازی جلوی فراموشی زبان مادری را بگیریم.»