۷ میلیون فرسوده بلای جان مردم

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: خودرو‌های فرسوده در شهر‌ها عمدتا وسایل و ابزار معیشت گروه‌ها و طبقاتی از جامعه است که اگر همین خودرو‌ها نباشد، بسیاری از زندگی‌ها دچار چالش می‌شود. سال‌های سال است که درباره تعویض و از رده خارج کردن این خودرو‌ها و کاستن از رنج صاحبان‌شان و البته از کاهش آلودگی هوا، قانون و مصوبات صریح داریم، اما این قوانین و مصوبات هیچ گاه روی خوشی از مجریان قانون به خود ندیده اند.

نتیجه این عدم اهتمام به قانون، آمار رئیس انجمن صنفی مرکز اسقاط و بازیافت خودرو است که می‌گوید: «در سال گذشته تنها ٣ روز هوای پاک در کشور داشته‌ایم و فاجعه زمانی است که بدانیم طی ١٠ سال اخیر تنها ١۵٠ روز هوای پاک در کشور داشته‌ایم. این درحالی است که نیمی از آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک است که قطعاً بخش زیادی از آن مربوط به خودرو‌های فرسوده و نیمی هم البته خودرو‌های نویی است که نمی‌توانند استاندار‌های لازم را پاس کنند.»

خودروی ایرانی ۷ لیتر، خارجی ۳ لیتر

روی دیگر آسیب خودرو‌های فرسوده که مجریان قانون، آن طور که باید در تامین اعتبار و تسهیل شرایط اسقاط و تعویض آن اهتمام نمی‌ورزند، ضرر و ضربه بزرگ آن‌ها به منابع انرژی کشور از جمله بنزین است. طبق اعلام انجمن صنفی مرکز اسقاط و بازیافت خودرو، «هر خودرو فرسوده تقریباً روزانه ۴.١٣ لیتر مصرف مازاد بنزین دارد که با نرخ ٧٠ سنت قیمت فوب خلیج فارس، ٣۵ هزار تومان محاسبه می‌شود که نسبت به مصرف بنزین آزاد، هر یک خودروی فرسوده ١٣٢ هزار و ١۶٠ تومان بنزین بیشتر در روز مصرف می‌کند که این عدد در سال به ۴٨ میلیون و ٢٣٨ هزار تومان می‌رسد. در پیمایش ١٠٠ کیلومتر، بهترین خودرو‌های ما ۷ لیتر مصرف سوخت دارند، در حالی که این عدد در خودرو‌های خارجی ۳ لیتر است.»

۷ میلیون خودروی فرسوده در کشور

حال سوال این است که این حجم آلودگی و مصرف بنزین از ناحیه چه تعداد خودروی فرسوده در کشور رقم می‌خورد؟ آمار‌های رسمی از جمله در روایت رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، می‌گوید که ۷ میلیون خودرو و ۱۰ میلیون موتورسیکلت فرسوده در خیابان‌ها و جاده‌های کشور جولان می‌دهند.

رسانه نورنیوز در این باره به تازگی این طور نوشته است: «حداقل ۷ میلیون خودرو از ۲۶ میلیون خودروی پلاک شده، ۱۰ میلیون موتورسیکلت از ۱۲ میلیون موتور پلاک شده و بیش از ۸۰ درصد ناوگان حمل و نقل عمومی کشور فرسوده‌اند.» در پی این آمار چاره‌ای جز این نیست که به نقل از همین گزارش بدانیم «هر خودروی فرسوده در ساعات پرترافیک تهران، ۱۲ برابر یک خودروی معمولی، هوا را آلوده می‌کند. همچنین هر خودروی فرسوده با طی میانگین ۱۵ کیلومتر یک لیتر بنزین مصرف و ۲.۵ لیتر بنزین هدر می‌دهد.»

۷۲ درصد آلودگی هوا از اگزوز فرسوده‌ها

همان طور که اشاره شد، خودرو‌های فرسوده از عوامل موثر در آلودگی هوا هستند. گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، سهم منابع متحرک تهران در این باره می‌گوید: «در مجموع آلاینده‌های گازی، ۸۲ درصد و در ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون حدود ۶۰ درصد است. در مجموع حدود ۷۲ درصد از آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک است.» در این میان طبیعی است که منابع ثابت مانند فرودگاه ها، جایگاه‌های سوخت، راه آهن، پایانه‌های اتوبوس، مصارف خانگی، تجاری، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها در انتشار آلودگی سهمی در حدود ۲۰ درصد داشته باشند.

کشور‌های پیشرو و اسقاط فرسوده ها

اما کشور‌هایی که همچون ما در آلودگی هوا تنفس نمی‌کنند، راهکارشان برای خودرو‌های فرسوده چیست؟
پاسخ را باید در سیاست‌های تشویقی و تسهیلات آسان جست وجو کرد که این کشور‌ها فراهم می‌کنند تا مردم داوطلبانه خودروهایشان را قبل از رسیدن به سن فرسودگی اسقاط کنند. به طور مثال در فرانسه خودرو‌های بالای ۱۰ سال با خودرو‌های جدیدی که از استاندارد‌های آلایندگی مشخصی برخوردارند در ازای مبالغی تشویقی تعویض می‌شوند. در نروژ بعد از اسقاط خودرو و خرید خودروی جدید، مالیاتی که یک شهروند به اداره گمرک نروژ پرداخت می‌کند به او برگردانده می‌شود. این جاست که با مرور آمار کمی متاسف شویم که سال ۱۴۰۱ حدود ۲۵ هزار خودروی اسقاطی در حالی که یک میلیون خودرو شماره گذاری شده است و طبق قانون معادل ۲۵ درصد خودرو‌های تولیدی کشور (حدود ۲۵۰ هزار دستگاه) باید اسقاط شوند. اما چرا در کشور ما، فرایند اسقاط خودرو‌های فرسوده با موانع بزرگ روبه روست؟

«محمد مشهدی‌شریف» رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو با اشاره به این‌که تا شهریور ماه امسال فقط ۳۰ هزار خودرو اسقاط شده، به نورنیوز گفته است: «در سال ۹۳، تعداد ۳۵۰ هزار دستگاه خودرو اسقاط شد که رکورد قابل توجهی محسوب می‌شود. اما در سال ۹۸ این تعداد به یک پنجاهم، یعنی ۷۷۰۰ دستگاه رسید. سال ۹۹، تعداد ۱۳ هزار دستگاه، سال ۱۴۰۰، ۳۰ هزار دستگاه و سال ۱۴۰۱ حدود ۴۵ هزار دستگاه خودرو اسقاط شد. امسال هم تا آخر شهریور ماه ۳۰ هزار خودرو اسقاط شده است. اعداد کنونی قابل مقایسه با میزان اسقاط در سال ۹۳ نیست. باید ساز وکار‌های تشویقی و تنبیهی به گونه‌ای باشد که صاحبان خودرو‌های فرسوده علاقه‌مند شوند خودرو‌های خود را تحویل دهند. وقتی قیمت پراید به ارقامی بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان می‌رسد، کسی حاضر نمی‌شود خودرویی را که ۲۰ سال کار کرده ارزان بفروشد. باید تناسبی بین خودروی فرسوده و نو باشد وگرنه هیچ انگیزه‌ای برای اسقاط نیست.» قانون برنامه هفتم توسعه، الزام کرده است که سالانه باید ۵۰۰ هزار خودرو فرسوده اسقاط و از رده خارج شود. اما با روندی که اکنون وجود دارد رسیدن به این حد نصاب، بسیار دور از دسترس می‌نماید.

افزایش ۳۰ درصدی فوتی‌ها از آلودگی هوا

ما خودرو‌های فرسوده و منابع آلاینده متحرک و ثابت را کنترل نکنیم، استاندارد‌های بنزین را بیش از گذشته افزایش ندهیم و مازوت سوزی کنیم و نگران سلامت مردم هم باشیم و هر سال هم بودجه‌های درمان مردم را افزایش دهیم! طبیعتا این یک چرخه نادرست است تا زمانی که نخواهیم و اراده نکنیم که این وضعیت را بهبود ببخشیم. همین دیروز رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، از افزایش ۳۰ درصدی مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در کشور خبر داد و اعلام کرد: بررسی‌ها نشان داد از سال ۱۴۰۰ مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در ایران تا سال ۱۴۰۱ بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته که این وضعیت بسیار نامناسب است.