چرا قلب به باتری نیاز پیدا می‌کند؟

به گزارش مجله خبری نگار،قلب طبیعی انسان در هر دقیقه بین ۶۰ تا ۱۰۰ بار می‌زند. این ضربان‌ها منظم هستند و فواصل بین آن‌ها تقریبا برابر است. با توجه به نیاز بدن به اکسیژن، ضربان قلب می‌تواند کند یا تند شود. وظیفه قلب تحویل اکسیژن و موادغذایی به تمام ارگان‌ها و بافت‌های بدن است. اما گاهی این ریتم منظم به‌هم می‌خورد. مثلا کند یا تند می‌شود. حالا این ریتم باید با دستگاه تنظیم شود، وگرنه قلبی که در تمام اوقات خیلی کند می‌زند می‌تواند باعث سرگیجه، خستگی، غش، تنگی نفس و یا از دست رفتن هوشیاری شخص شود، زیرا با کند شدن ضربان قلب، خون کافی به ارگان‌های مختلف بدن نمی‌رسد. در این صورت ممکن است به باتری ضربان‌ساز (پیس میکر) نیاز داشته باشد.

بیشتر ضربان‌ساز‌ها در افرادی کار گذاشته می‌شوند که گره سینوسی-دهلیزی آن‌ها بسیار آهسته کار می‌کند که این مورد در اثر کهولت سن، بیماری قلبی و یا استفاده از دارو‌های قلبی رخ می‌دهد. در این حالت اگر گره‌سینوسی-دهلیزی، تحریک الکتریکی را شروع ننماید، ضربان‌ساز جایگزین آن می‌شود. در یک فرد مبتلا به بلوک قلبی، این دستگاه جایگزین مسیر بلوک شده می‌شود. امروزه ضربان‌ساز‌ها نه تنها باعث شروع فعالیت قلب می‌شوند و قلب را وادار به تپش می‌نمایند، بلکه با توجه به نوع فعالیت، سرعت تپش قلب را نیز تنظیم می‌نمایند. یعنی درست همان کار قلب طبیعی را انجام می‌دهند.

برای کسب اطلاع بیشتر در این خصوص مصاحبه‌ای ترتیب دادیم با، دکتر ویدا پژمان، دارای بورد تخصصی قلب و عروق از مرکز قلب و عروق شهید رجایی تهران که در ادامه می‌خوانیم:

در ابتدا بفرمائید که ضربان قلب بیمار در چه محدوده ای، قابل قبول است؟

ضربان قلب یکی از علائم حیاتی بدن است، که به کمک بررسی آن می‌توان به وضعیت سلامت بدن پی برد. در انسان به طور طبیعی، ضربان قلب اگر بیش از ۱۰۰ ضربان در دقیقه باشد، تاکی کاردی و اگر کمتر از ۵۰ ضربان در دقیقه باشد به آن برادی کاردی می‌گوییم. اما در ورزشکاران و قهرمانان، ممکن است تعداد ضربان قلب کمتر از افراد عادی باشد و طبیعی تلقی شود.

البته انواع متفاوتی از آریتمی‌های قلبی نیز به صورت آریتمی‌های دهلیزی و بطنی وجود دارد که علیرغم ضربان در محدوده نرمال ۵۰ تا ۱۰۰، ممکن است ضربان قلب غیر طبیعی تلقی شود پس علاوه بر تعداد ضربان (ریت قلب)، ریتم بیمار که سینوسی یا ... باشد نیز در بررسی‌های قلبی مهم است.

چرا قلب به باتری نیاز پیدا می‌کند؟

اینکه چرا ریتم طبیعی قلب به‌هم می‌خورد، جوابی ساده ندارد. بسیاری از شرایط و مواد ریتم قلب را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های ریوی و پرکاری تیرویید می‌توانند باعث آریتمی شوند. مصرف بعضی از دارو‌ها و سیگار کشیدن نیز می‌توانند باعث بی‌نظمی در ضربان قلب شوند.

پیس میکر باتری است که با ایجاد ولتاژ‌های ضعیف به قلب در ضربان آن تاثیر می‌گذارد و برای بیماران قلبی که ضربان ضعیف دارند کاربرد دارد.

کدام یک از تست‌های تشخیص آریتمی به عنوان بهترین روش، نیاز به پیس میکر را نشان می‌دهد؟

تست‌های تشخیص آریتمی شامل: نوار قلب، هولتر مانیتورینگ، اکوکاردیوگرافی، مطالعه الکترو فیزیولوژی، تست ورزشمی باشد، ارزیابی اولیه آریتمی و ضربان قلب با نوار قلب می‌باشد که در واقع ابتدایی‌ترین و در دسترس‌ترین ابزار تشخیصی می‌باشد. تعداد زیادی از آریتمی‌های قلبی ممکن است با توجه به توالی تکرار که در هنگام گرفتن نوار قلب روی ندهند، با نوار قلب به تنهایی قابل تشخیص نباشند و نیاز به استفاده از روش‌های تشخیصی بیشتر از جمله هولتر مانیتورینگ قلبی و نهایتا مطالعات الکتروفیزیولوژیک باشد. برخی آریتمی‌های قلبی که با فعالیت بروز یا تشدید می‌یابند نیاز به انجام تست ورزش به عنوان یک روش تشخیص آریتمی و همچنین از نظر بررسی درمان دارویی آریتمی دارند.

نصب باطری قلب و سیستم پیس میکر‌ها چگونه است؟

سیستم تک حفره‌ای بطنی عمدتا در بیمارانی که فیبریلاسیون دهلیزی مزمن دارند تعبیه می‌شود و سیستم تک حفره‌ای دهلیزی در بیمارانی که اختلال عملکرد گره سینوسی بدون سابقه بلوک دهلیزی- بطنی دارند، استفاده می‌شود

یک ضربان‌ساز تک حفره‌ای یک لید دارد که در یک حفره قلب (دهلیز راست یا بطن راست) قرار می‌گیرد، در حالی که ضربان‌ساز دو-حفره‌ای دو لید دارد که در هر دو حفره راست قلب یعنی دهلیز راست و بطن راست قرار می‌گیرند.

در برخی از افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا برخی ویژگی‌های خاص جسمانی ممکن است یک لید سوم در پشت قلب از طریق یک ورید جانبی قرار داده شود. به این کار ضربان‌سازی دو-بطنی گفته می‌شود. انجام این کار بسیار سخت‌تر از قراردادن یک ضربان‌ساز می‌باشد، معمولا این روش با ایجاد هماهنگی در انقباض عضلات قلبی باعث بهبود عملکرد برخی از افراد مبتلا به نارسایی قلبی می‌شود.

در نارسایی قلبی همراه با تنگی نفس و ورم پا‌ها جهت بهتر شدن وضعیت بیمار پیس میکر سه حفره‌ای (CRT) تعبیه می‌کنیم که شامل یک لید دهلیزی و یک لید بطن راست و یک لید نیز از طریق سینوس کرونری تعبیه میشود که بر اساس نیاز بیمار می‌تواند همراه با قابلیت شوک دهندگی (CRT_D) نیز باشد. در بیمارانی که فقط آریتمی‌های خطرناک دارند دستگاه شوک دهنده (ICD) می‌گذاریم.

آیا فردی که باتری گذاشته، کارکردن باتری را حس می‌کند؟

افراد نمی‌توانند موج الکتریکی ناشی از دستگاه ضربان‌ساز را احساس کنند. موج الکتریکی یک دستگاه ضربان‌ساز بسیار کوچک است. اگر شما آن را احساس کردید، پزشکتان با تغییر برنامه‌ریزی دستگاه ضربان‌ساز می‌تواند آن را برطرف کند.

پیس میکر موقت و دائمی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

از پیس میکر موقت در مواقع اورژانسی یا به طور انتخابی (قبل از عمل جراحی قلب) و به طور کلی برای دوره‌های کوتاه مدت (حدود دو هفته)، استفاده می‌شود. این نوع پیس میکر به ۲ نوع نصب می‌شود، روش قفسه سینه که به وسیله تروکار، سیم پیس میکر از راه دیواره قفسه سینه عبور کرده و روی میوکارد یا داخل میوکارد بطن راست قرار می‌گیرد. عوارض این روش، صدمه به شریان کرونر، خونریزی و تامپوناد قلبی است؛ و روش وریدی که شایع‌ترین روش استفاده از پیس میکر موقت است که از ورید ژوگولار، سـاب کـلاوین، براکیال یا فمورال، کاتتر پیس میکر را به طرف دهلیز راست هدایت می‌کنند و پس از عبور از دریچه تریکاسپید در داخل بطن راست قرار می‌دهند. عوارض آن شامل شکستن کاتتر به علت عدم آگاهی و جابجایی و خارج شدن آن است. همچنین عفـونـت محـل ورود کـاتتـر، خـونـریـزی محل ورود کاتتر، آریتمی، پارگی میوکارد و پنوموتوراکس از عوارض آن است.

و، اما زمانی که بیمار دچار مشکلات غیر قابل برگشت قلبی شود یا راه‌های هدایتی امواج الکتریکی بطن به طور کامل بلوکه شود، نیاز به پیس میکر دایمی است؛ که در روش اول، قفسه سینه بیمار در فضای بین دنده‌ای پنجم باز شده و سپس الکترود را به اپی کارد بطن چپ بخیه می‌زنند، سپس ژنراتور پیس میکر را در ناحیه زیر پوست قرار می‌دهند؛ و از راه وریدی که در این روش ژنراتور پیس‌میکر در یک محفظه کوچک در بافت زیر جلدی، زیر استخوان ترقوه راست یا چپ قرار می‌گیرد. اغلب پیس میکر‌های دایمی از این طریق قرار داده می‌شوند. عوارض آن شامل عفونت محل قرارگیری باطری و محل عمل، عملکرد مختل باطری و قطع تماس الکترود در اثر پیدایش بافت فیبروزه است. پیس میکر دائم معمولا تحت بی‌حسی موضعی در بدن تعبیه می‌شود.

طول عمر باتری پیس میکر حدودا چند سال است؟

باتری ضربان‌ساز (پیس میکر)، بسته به میزان فعالیت ضربان‌ساز (باتری قلب)، بین ۶ تا ۱۲ سال طول عمر دارد. پزشک، پیش از اتمام عمر باتری آن را به همراه ژنراتور تعویض می‌کند. جراحی مورد نیاز برای تعویض باتری و ژنراتور از جراحی برای نصب ضربان‌ساز (پیس میکر) سبک‌تر است.

همیشه قبل از اتمام عمر باتری زمان کافی برای تعویض آن وجود دارد. پزشکان در هر ویزیت طول عمر باتری را بررسی خواهند کرد. زمانی که انرژی دستگاه ضربان‌ساز نزدیک به پایان باشد باید با یک دستگاه ضربان‌ساز جدید تعویض شود بنابراین یک عمل کوچک دیگر باید انجام شود.

در پایان از مراقبت‌های پس از عمل جراحی پیس میکر قلبی بگویید.

بیماران باید زخم را بسیار تمیز نگه دارند. ۴۸ ساعت بعداز عمل جراحی می‌توانند استحمام کنند، هر روز یک دوش کوتاه بگیرند و محل پیس میکر را با آب و صابون به آرامی بشویند. هیچ چیز (پماد، پودر، روغن یا لوسیون) به محل زخم نمالند، پانسمان لازم نیست.

به عنوان یک اصل آن‌ها بازوی طرف تعبیه پیس میکر را تا ۲۴ ساعت بعداز عمل حرکت ندهند، ولی بعد از آن باید بازوی خود را بتدریج حرکت دهند، بی حرکتی بیش از حد بازو می‌تواند منجر به دردناک شدن مفاصل کتف و آرنج شود. با افزایش بهبودی، بتدریج می‌توانند دامنه حرکات بازو را افزایش دهند، اما دقت کنند که بازو را تا دو هفته نباید بالاتر از شانه ببرند.

پس از آن، نباید اجسام سنگین‌تر از ۵ کیلوگرم را بلند کنند و پیس میکر خود را در زیر پوست حرکت ندهند و آن را دستکاری نکنند، سعی کنند از خارج به آن ضربه‌ای وارد نشود.

در انتها ۸ الی۱۰ روز بعد از عمل باید برای کشیدن بخیه‌ها و بازدید محل پیس میکر به کلینیک آریتمی مراجعه کنند؛ و باید کارت مشخصات پیس میکر خود را در تمام اوقات همراه داشته باشند.

گفتنی است؛ کسانی که باطری قلبی دارند، می‌توانند از تلفن همراه استفاده کنند. اما بهتر است که تلفن همراه حداقل ۱۵ سانتیمتر به دور از ژنراتور باطری نگه داشته شود؛ و درضمن بهتر است که فرد گوشی همراه خود را در جیب پیراهن قرار ندهد.

لازم است که پزشک و دندانپزشک فرد از داشتن پیس میکر مطلع باشند، زیرا بعضی اقدامات خاص پزشکی مثل MRI، لیتوتریپسی با شوک برای شکستن سنگ کلیه، رادیاسیون برای درمان کانسر، الکتروکوتر برای کنترل خونریزی و همچنین دادن شوک قلبی ممکن است که مشکلاتی برای پیس میکر ایجاد کند.