از فواید نقاشی درمانی برای کاهش استرس و درمان بیماری‌های روانی غافل نشوید

به گزارش مجله خبری نگار، به طور معمول در کودکان پیش دبستانی و جود دارد اضطراب است اضطراب شایعترین واکنش به عوامل تنش ز است و مفهوم پیچیده ایست؛ که با متغیر‌های شخصیتی ویژگی‌های بیولوژیک، تاثیرات فرهنگی تاثیرات آموزش و پرورش و اثرات الگو‌های تربیتی ارتباط دارد (شیرزاد، ۱۳۹۴). اضطراب در کودکان به صورت‌های مختلف خود را نشان میدهد.

شب ادراری، اختلال در خواب و تغذیه از تظاهرات اضطراب میباشد. تشخیص عوامل خطر ایجاد اضطراب پیش از رویه‌های درمانی تهاجمی یا جراحی بسیار مهم میباشد بار‌ها گفته شده که کودکان بسیار آسیب پذیر‌تر از بزرگسالان میباشند. در این میان کودکان ۵-۱ ساله بیشترین احتمال را برای ایجاد اضطراب دارند مک کین، ۲۰۰۱). اضطراب کودک و اختلالات مرتبط آن مبتنی بر اختلال‌های دلبستگی تعریف می‌شود. پژوهشگران تاکید بسیاری بر تاثیر روابط دلبستگی دوران کودکی و شیوه مراقبت دوران کودکی (بنت و استیرلینگ، ۱۹۹۸) بر رشد اضطراب و روند تحولی اختلال‌های اضطرابی داشته‌اند.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند هنر درمانی بر پایه نقاشی میتواند باعث کاهش اضطراب، افسردگی و پرخاشگری در کودکان شود. از جمله پژوهش کاتز،‌ها ماما (۲۰۱۳) نشان میدهد که کودکان نسبت به بزرگسالان خزانه لغات محدودی برای بیان تجارب هیجانی خود دارند، نقاشی می‌تواند به عنوان زبانی برای برون ریزی هیجاناتی نظیر پرخاشگری باشد. همچنین پیفالو و همکاران (۲۰۰۶) در مطالعه طولی ۴ ساله دریافتند که ترکیب هنر درمانی و درمان شناختی رفتاری به صورت گروهی در کاهش علائم اختلال استرس پس از سانحه از جمله (اضطراب در کودکانی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند، موثر است.

پرین اسمیت ویل (۲۰۰۰) مشاهده کردند که نشانه‌های اضطراب کودکان در نمود‌های استعاره‌ای مانند:بازی، نقاشی و تعریف کردن داستان بروز پیدا می‌کند. جنگی قوجه بیگلو، شیر آبادی، جانی (۱۳۹۴) در پژوهشی به بررسی اثربخشی هنردرمانی بر پایه نقاشی درمانی در کاهش اضطراب کودکان دچار لکنت زبان پرداختند، نتایج نشان داد که هنر درمانی بر پایه نقاشی درمانی روش موثری در کاهش اضطراب دارای کودکان دچار لکنت زبان میباشد در پژوهشی، رضایی خدابخشی کولایی، تقوایی (۱۳۹۴) به بررسی اثر بخشی نقاشی درمانی بر کاهش اضطراب و پرخاشگری دانش آموزان دبستانی پسر دارای اختلالات برونی سازی شده پرداختند، نتایج نشان داد که نقاشی درمانی در بهبود مشکلات رفتاری، چون اختلالات برون سازی شده در دانش آموزان دبستانی موثر است.

همچنین غلام زاده و همکاران (۱۳۹۴) در پژوهشی نشان دادند که هنر درمانی بر پایه نقاشی درمانی در کاهش علائم اختلال فوبی خاص پسران ۱۲-۷ ساله موثر است.

یکی از روش‌های درمانی نسبتا جدید که میتوان از آن در درمان اختلالات کودکان استفاده کرد هنر درمانی بر پایه نقاشی است. هنر درمانی یک روش ایجاد شده برای سلامت روان است که از روش خلاق ایجاد هنر برای رشد و ارتقاء سلامت جسمی، روانی و هیجانی اشخاص در همه سنین استفاده می. کند این روش بر اساس این باور پایه گذاری شده است که فرایند خلاق به کار گرفته شده دربیان حال از طریق هنر به افراد کمک میکند که تعارضات و مشکلات را حل کنند و مهارت‌های بین فردی مدیریت رفتار، کاهش اضطراب، افزایش عزت نفس و خودآگاهی را گسترش داده به بینش دست یابند (خدر، ۲۰۱۳).

از جمله شاخه‌های هنر نقاشی است. نقاشی عبارت است از ترسیم خودانگیخته تصاویر که فرصت‌هایی برای ارتباط و بیان غیر کلامی فراهم میکند (آیوریچ،۲۰۰۹). در واقع با ابزاری، چون نقاشی کودک همه مسائل زندگی خودرا به تجربه در آورده، خود رامی آزماید و خویشتن را بنا میکند خطوط ترسیمی انعکاسی از دنیای عاطفی و هیجانی اوست و نقاشی به منزله جهانی است که به منزله جهانی است که به موازات افزایش هوشیاری و دگرگونی‌های کودک متحول میگردد.

نقاشی از دیدگاه روان شناسی:

به اعتقاد بسیاری از روان شناسان این نوع نقاشی‌های ناخودآگاه نمایانگر درون و افکار ما هستند که به دور از محدودیت‌های ذهن آگاهمان پدید می‌آیند و اسرار ناگفته‌ای از شخصیت ما را به تصویر می‌کشند؛ آرزو‌ها، امیال، ترس‌ها و رویا‌های نهفته‌ای که هیچ گاه نتوانسته‌ایم آنها را بر زبان بیاوریم.

در نقاشی همانند خواب و رویا، کودک خود را از ممنوعیت‌ها رها می‌سازد و با ما در حالتی ناخودآگاه درباره مسائل، کشفیات و دلهره هایش صحبت می‌کند به همین دلیل اگر آموزش نقاشی را بر پایه تصحیح نقاشی قرار دهیم و در آن به کودکان از سنین پایین تمرین کپی و تقلید کردن را بیاموزیم اشتباه بزرگی مرتکب شده‌ایم. از دیدگاه نظریه روانکاوی نقاشی به منزله فعالیتی بالینی – فرافکنی است یعنی از طریق نقاشی فرد می‌تواند آنچه را که در ضمیر ناخودآگاه دارد و احتمالا باعث ناراحتی و اضطرابش می‌شود را بیان کند.

از لحاظ روانشناسی همه استرس‌ها بد و غیر مطلوب نیستند.

گاهی استرس به عنوان یک عامل هشدار دهنده از بروز مشکل و خطری می‌تواند برای فرد تا حد کمی مفید باشد.

اما چنانچه شدت هیجان زیاد شده به طوریکه نوعی واکنش منفی و بی قراری و اضطراب را در فرد به وجود آورد، نیاز به راهکار و درمان دارد.

یکی از مواردی که می‌تواند در کاهش اضطراب نقش چشمگیری داشته باشد نقاشی است.

زیرا هر چیزی که بتواند به نوعی فرد را با عامل استرس رو‌به‌رو کند می‌تواند باعث ایجاد حس آرامش در فرد نیز شود.

آموزش نقاشی و تجسم خلاق

با نقاشی شما می‌توانید چیز‌هایی که در ذهن برای خلق آرزوهایتان خلق کنید. در واقع نقاشی علاوه بر آنکه بر کار ضمیر ناخودآگاه برای بیرون کشیدن مسایل و اطلاعات آزار دهنده‌ای که در گذشته داشتید کمک کند، همچنین می‌تواند بر قدرت ذهن و قوه تخیل شما نیز تاثیر مثبتی داشته باشد.

در واقع با نقاشی کردن خلاقیت شما افزایش پیدا می‌کند، و از لحاظ روانشناسی موفقیت تقویت خلاقیت می‌تواند در خلق آرزوهایتان نیز شما را یاری دهد؛ بنابراین بهتر است که از کودکی فرزندان خود را به نقاشی و طراحی آنچه که در ذهنشان است ترغیب و تشویق کنید.

زیرا که کودک علاوه بر آموختن نقاشی، درک تازه‌ای از زندگی و مسایل آن پیدا می‌کند، و هنگامی که بتواند آنچه در ذهن دارد را بر روی صفحه کاغذ بیاورد بهتر می‌تواند در مورد موضوعاتی که باعث ترس و نگرانی اش شده نیز عکس العمل بهتری از خود نشان دهد.

نقاشی درمانی

نقاشی درمانی یکی از روش‌های نوین درمانی و بهبودکیفیت زندگی افراد می‌باشد. این روش به خصوص برای کودکان که ارتباط گیری کلامی با آن‌ها سخت‌تر است، باعث آشنایی بیشتر با دنیای آن‌ها می‌شود.

هدف نقاشی درمانی فراهم آوردن فرصتی برای افراد بود تا از طریق رنگ‌ها و خطوط؛ احساسات، عواطف، نیاز‌ها و حتی دانسته‌های خود را آزادانه و به نحوی که مایل هستند بیان کنند. نقاشی مانند پلی میان دنیای درون و واقعیت‌های بیرونی قرار می‌گیرد. نقاشی بیش از آن که در تشخیص اختلال‌های روانی بزرگسالان مفید باشد، در شناخت و درمان مشکلات کودکان سازش نیافته، پرخاشگر و بیقرار مناسب‌تر است و برای این گونه کودکان زمینه‌ای فراهم می‌کند تا قابلیت و خلاقیت خود را بروز دهند. در فرایند نقاشی کودک در قالب یک اثر چیزی بیشتر از یک محصول به ما نشان می‌دهد، درواقع او بخشی از خود را به می‌نمایاند.

فواید نقاشی درمانی

بهبود مدیریت خود

کم کردن نشانه‌های افسردگی

بهبود مهارت‌های ارتباطی

کاهش استرس

نشان دادن تروما‌های گذشته

بهود مهارت‌های حل مسئله

ایجاد عزت نفس

کاهش دادن علائم مریضی جسمانی

فراهم نمودن یک حواس پرتی مثبت برای فراموش کردن موقتی مشکلات و تجدید انرژی

نقاشی درمانی در کودکان

نقاشی یکی از راه‌های ورود به دنیای کودکان است. درواقع ارتباط گیری با کودکان سخت‌تر از بزرگسالان می‌باشد و نقاشی می‌تواند باعث برون ریزی احساسات کودکان و بیان فکرها، تخیلات و آرزو‌های آنان باشد. هر شکلی که کودک می‌کشد و رنگی که به کار می‌برد می‌تواند نشان دهنده‌ی قسمتی از دنیای او و تجربیاتش باشد. تفسیر نقاشی کودکان فقط با استفاده از خود نقاشی صورت نمی‌گیرد بلکه روایت‌هایی که خود کودکان از نقاشی‌ها دارند می‌تواند کمک کننده به فهم بیشتر دنیای آن‌ها باشد.

نقاشی فقط برای تشخیص مشکل در کودکان به کار نمی‌رود. نقاشی زیردسته‌های مهارت‌های هنری است که کمک کننده به رشد شناختی و هیجانی فرد هستند. هم چنین نقاشی درمانی به کودکان کمک می‌کند تا حرف‌هایی را که نمی‌توانند تعریف کنند را رسم کنند و در نتیجه برآرام‌تر شدن و تخلیه‌ی خشم آن هاموثر می‌باشد.

هم چنین نقاشی درمانی در کودکان به عنوان یک روش درمانی کمک کننده برای اختلال‌های رفتاری، ناتوانی یادگیری، افسردگی و پرخاشگری به کار می‌رود.

کاربرد نقاشی برای کاهش اضطراب بیماران

• اسکیزوفرنیک:

این بیماران عموما با اضطراب نیز رو‌به‌رو هستند. این اضطراب که عموما با دارو‌های ضد روان پریشی برطرف نمی‌شود ممکن است بخشی از طبیعت اسکیزوفرنیا باشد، اما گاهی می‌تواند ناشی از ساختار و کیفیت ویژه زندگی این بیماران در بخش‌های بیمارستانی باشد. هر کوششی در جهت کاهش اضطراب این بیماران را می‌توان گامی به سوی درمان و توانبخشی کامل‌تر و بهبود کیفیت زندگی آنان دانست. در این پژوهش کاربرد نقاشی در کاهش اضطراب این بیماران بررسی شده است. میانگین نمره‌های اضطراب حاصل از آزمون کتل با استفاده از روش t-student معلوم شد که کاربرد نقاشی در حد معنی داری از نظر آماری سبب کاهش اضطراب بیماران اسکیزوفرنیک می‌شود.

•کودکان سرطانی بستری در بیمارستان:

سرطان منجر به تاثیر نامطلوب روی جسم و روان بیمار شده و موجب بروز اضطراب و مشکلات روانی در افراد مبتلا به سرطان می‌شود. مرحله مداخله به صورت اجرای برنامه نقاشی طی ۶ جلسه در روز‌های دوم و سوم و چهارم بستری کودکان سرطانی در بیمارستان در دو نوبت صبح و عصر و هر بار به مدت ۱ ساعت انجام شد. یافته‌ها نشان دهنده این بود که قبل از مداخله اضطراب آشکار در اکثر نمونه‌ها بسیار شدید بود، اما بعد از مداخله به سطح متوسط به بالا تغییر یافت. اضطراب پنهان نیز در این کودکان قبل از مداخله در وضعیت متوسط به بالا تا شدید بود که بعد از مداخله وضعیت این نوع اضطراب به سطح متوسط تا نسبتا شدید تغییر یافت. با توجه به نتایج که حاکی از تاثیر نقاشی بر کاهش اضطراب کودکان سرطانی بستری در بیمارستان بود، لذا توصیه می‌شود استفاده از این روش در مراکز انکولوژی کودکان استفاده شود.

•تاثیر نقاشی درمانی در کاهش رفتار‌های پرخاشگرانه دانش آموزان عقب مانده ذهنی

برنامه نقاشی درمانی برای این دسته از کودکان به مرحله اجرا درآمد، تحلیل داده‌ها حاکی از کاهش معنادار رفتار‌های پرخاشگرانه دانش آموزان عقب مانده ذهنی در گروه آزمایشی بود.

•همان طور که اشاره شد نقاشی کشیدن به منزله زبان کودکان بوده و با استفاده از آن می‌توان به مشکلات و اختلالات کودکان پی برد

شاخص‌های پرخاشگری:

ترسیم خط‌ها به شکل بسیار سفت و پر رنگ، کشیدن تصویر انسان در ابعاد بسیار بزرگ، کشیدن لب‌ها به صورت پهن و بزرگ، قرار دادن اجزا به شکل، نامناسب نداشتن اتصال در بین اجزا، کشیدن سلاح یا وسایل تیز و برنده، ترسیم پا‌ها به شکل باز

شاخص‌های مرتبط با افسردگی:

کشیدن نقاشی و تصاویر انسان‌ها در ابعاد بسیار کوچک، استفاده از حاشیه و پایین کاغذ فقط جهت نقاشی، کشیدن دهان در تصویر انسان‌ها، حذف برخی اجزا بدن اشخاص، ترسیم انسان‌ها به شکل دراز، لاغر و بدون صورت، کشیدن بازو‌های آدم‌ها به شکل پهن و کوتاه، ترسیم بازو‌ها به شکل متصل به تنه بدن

شاخص‌های تکانش گری

نکشیدن برخی موارد در نقاشی، علاقه به ترسیم سمت چپ انسان ها، رعایت نکردن تناسب در زمان ترسیم اعضا بدن اشخاص، ترسیم محتوا‌های پرخاشگرانه، کشیدن اجزا مهم بدن، اختصاص زمان زیاد جهت کشیدن نقاشی، ترسیم شانه‌ها اشخاص به شکل نا مناسب

شاخص‌های مرتبط با ناسازگاری

کشیدن سر افراد به شکل بسیار ساده، ترسیم بدن اشخاص به صورت ساده و کلی، ضعف در کیفیت هنری و دقت، عدم ترسیم ساق، بازوها، ران و پنجه‌ها افراد در نقاشی، تغییر دادن مفاهیم، عدم رعایت توازن عمودی در هنگام ایستادن

شاخص‌های مرتبط با اضطراب

کشیدن خطوط به شکل نازک و بسیار با شتاب، کشیدن جزییات غیر مهم، زدن سایه‌های تیره و روشن در نقاشی، تغییرات خفیف، کشیدن پا‌ها به صورت کوچک و نا استوار، دهان اشخاص به شکل خط، بدون نظم و به صورت خنده عصبی رسم می‌شود. کمک گرفتن از مداد پاک، نکشیدن دست‌های اشخاص به شکل بسیار باز

طبق نظر کارشناسان در این آزمون، چنان چه کودک در نقاشی خود شخصی را نسبت به دیگران قد بلندتر و بزرگتر بکشد نمایانگر این است که آن فرد در ذهن کودک از دیگران بهتر بوده و وابستگی عاطفی به او دارد و به آن ارزنده سازی می‌گویند. در زمینه ناارزنده سازی، قضیه به صورت بر عکس است. در صورتی که کودک در نقاشی خود، شخصی را حذف، کوچک و ناقص‌تر و در پایان کار بکشد، نشان می‌دهد که در ذهن کودک آن شخص نسبت به سایرین بدتر بوده و به نوعی در این نقاشی بی ارزش تلقی شده است.

زمانی که در نقاشی کودک ارزنده سازی پدر و مادر دیده شود، بیانگر رابطه خوب کودک با آن‌ها است همچنین نا ارزنده سازی والدین در نقاشی کودک به ارتباط غیر سازنده کودک و آن‌ها اشاره دارد.

در مواردی که تصویر مادر از نقاشی کودک حذف گردد، گفته می‌شود که بین کودک و او رابطه سازنده‌ای وجود ندارد. در صورتی که درباره حذف پدر به طور قطع نظری داده نمی‌شود و ممکن است دلیل این کار شاغل بودن پدر در محیط خارج از منزل باشد.

منبع:عصر ایران