داستان کمیابی گازوئیل

به گزارش مجله خبری نگار به نقل از خراسان، هرچند در ظاهر گازوئیل ربطی به گران شدن گوجه و سیب زمینی ندارد، اما واقعیت این است که بخشی از گرانی این روز‌های برخی کالا‌ها و محصولات به خاطر گازوئیل است. شاید بپرسید چطور ممکن است، برای پاسخ به این سوال باید بدانید که بخش عمده‌ای از حمل و نقل محصولات و کالا‌ها از مبدا تا مقصد بر عهده ناوگان باری کشور است که سوخت آن‌ها گازوئیل است حالا به هر دلیلی گازوئیل نباشد عرضه و تقاضای کالا به هم می‌ریزد، چون کامیون داران نمی‌توانند به موقع محصول را برای عرضه به شهر‌های مقصد ببرند.

حالا این روز‌ها همزمان با آغاز فصل برداشت میوه و صیفی جات در استان‌های جنوبی و نیاز به انتقال این محصولات به مبادی مصرف در مناطق مختلف کشور، گفته می‌شود مشکل کمبود گازوئیل در برخی مناطق ایجاد شده و چند روزی است که تصاویری از مطالبه صنفی کامیون داران در فضای مجازی منتشر می‌شود که می‌گویند، زمانی که برای سوختگیری به جایگاه‌ها مراجعه می‌کنند، گازوئیل وجود ندارد و به همین علت در راه می‌مانند و اقلام اساسی شامل محصولات کشاورزی با تاخیر به مقصد می‌رسد. در یکی از ویدئو‌هایی که در فضای مجازی منتشر شده یکی از رانندگان می‌گوید از ۱۲ شب تا ۵ صبح باید برای دریافت گازوئیل در صف باشیم. این در حالی است که معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران گفته: «در خصوص توزیع گازوئیل هیچ مشکلی نداریم؛ همه جایگاه‌های ما فعال هستند و عرضه گازوئیل را انجام می‌دهند.» حتی برخلاف تصورات در سهمیه سوخت کامیون‌ها هم تغییری ایجاد نشده است. پس مشکل کجاست؟

دلیل کمبود گازوئیل در برخی جایگاه‌ها چیست؟

با توجه به فصل میوه و صیفی‌جات در مناطق جنوبی کشور، تردد کامیون‌ها به استان‌های جنوبی و حرکت به سمت شمال کشور بیشتر شده و همین موضوع کمبود سوخت در برخی مناطق و به ویژه استان‌های هرمزگان و کرمان را به دنبال داشته است. البته برخی این موضوع را به کاهش سهمیه سوخت کامیون‌ها مرتبط دانسته‌اند، این در حالی است که به گزارش ایرنا در سهمیه سوخت هم تغییری ایجاد نشده، ولی از آن جایی که سهمیه نفت‌گاز ناوگان حمل‌ونقل، باری و مسافری، بر مبنای پیمایش ماه قبل خودروی دیزلی تخصیص می‌یابد، میزان سهمیه‌ها برای فروردین کم است، چون عمدتا کامیون‌ها در اسفند جابه جایی کمتری نسبت به فروردین دارند. اما به گفته برخی کامیون داران سوخت به نرخ آزاد ۶ هزار و ۲۰۰ تومان در جایگاه‌ها کم است و در برخی جایگاه‌ها اصلا نیست.

برابری میزان تولید و مصرف گازوئیل

شاید بد نباشد نگاهی به میزان تولید و میزان مصرف گازوئیل در کشورمان بیندازیم. به گفته رئیس اتحادیه سراسری سوخت‌های جایگزین در گفتگو با سایت میز نفت به طور متوسط روزانه ۱۰۵ میلیون لیتر گازوئیل در کشورمان مصرف می‌شود که از این میزان مصرف ۷۳.۳ میلیون لیتر توسط ناوگان حمل و نقل جاده‌ای استفاده می‌شود و ۲۷.۲ میلیون لیتر هم در نیروگاه‌های تولید برق. این در حالی است که طبق گزارش فارس در سال ۱۳۹۷ ظرفیت بالفعل پالایشگاه‌های کشور حدود ۱۰۰ میلیون لیتر گازوئیل در روز است. این یعنی همان مقدار که گازوئیل تولید می‌کنیم همان مقدار هم مصرف می‌کنیم و همین موضوع باعث شده توزیع سوخت گازوئیل با مشکلاتی رو به رو و برخی جایگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه شوند و اگر برای این اتفاق چاره‌ای اندیشیده نشود دوباره به کشور واردکننده سوخت مبدل خواهیم شد.

مقایسه مصرف سوخت با متوسط جهانی

در کشورما به ازای هر نفر حدود ۱.۲۵ لیتر گازوئیل در روز مصرف می‌شود. این در حالی است که به گزارش فارس این رقم تقریباً ۲ برابر متوسط جهانی است. یعنی ما دو برابر جهان گازوئیل مصرف می‌کنیم. البته این موضوع برای بنزین هم به همین صورت است و میانگین مصرف در کشور ما حدود ۲ برابر متوسط جهانی است.

پیرمرد‌های جاده‌ای

به گفته مدیرکل دفتر حمل و نقل کالای سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تعداد ناوگان حمل و نقل جاده‌ای در سال ۱۳۹۷ حدود ۳۳۸ هزار دستگاه بوده است که وظیفه جا به جایی کالا و مسافر را در طول جاده‌های کشور به عهده داشتند. اما شاید باورش سخت باشد، ولی سید البرز حسینی عضو کمیسیون عمران مجلس در آبان سال ۱۳۹۹ در گفتگو با خانه ملت درباره سن ناوگان حمل و نقل کشور گفته: «میانگین عمر حدود ۴۰ درصد از ناوگان حمل و نقل باری کشور بالای ۳۵ سال است، در حوزه مسافری میانگین عمر ناوگان مینی بوس حدود ۱۸ سال و همچنین میانگین عمر ناوگان اتوبوس کشور حدود ۱۲ سال است.»

چرا خیلی سوخت مصرف می‌کنیم

نگاهی به عمر ناوگان حمل و نقل جاده‌ای کشور به خوبی می‌تواند دلیل مصرف دو برابری گازوئیل در کشورمان را توضیح دهد. هر چقدر عمر خودرو‌ها بالا می‌رود مصرف سوخت آن‌ها هم بیشتر می‌شود. اما به جز مصرف بالا و بهره وری پایین ناوگان جاده‌ای موجود در کشورمان یکی دیگر از دلایلی که مصرف سوخت در کشور ما نسبت به حمل کالا را بالا برده، تردد‌های یک سر خالی کامیون‌ها در کشور است. قطعا همه ما در طول جاده‌ها با کامیون‌های یک سر خالی یا به عبارتی خالی از بار برخورد کرده‌ایم. اولین سوالی که پس از مشاهده چنین صحنه‌ای در ذهن ما نقش می‌بندد این است که چرا این کامیون‌ها بدون بار در جاده‌ها تردد می‌کنند؟ دلیل آن هم نبود بار برگشت برای برخی کامیون هاست که این موضوع باعث می‌شود بخش زیادی از سوخت بیهوده هدر برود. به گزارش عصر خودرو، در دنیا آمار تردد‌های یک سر خالی کامیون‌ها، حدود ۱۰ درصد کل ترددهاست؛ ولی در ایران ۴۵ درصد تردد‌های بین شهری ناوگان باری، یک سر خالی انجام می‌شود که این میزان یعنی سالانه میلیون‌ها تن سوخت به هدر می‌رود.

باید چه کنیم؟

به طور قطع برای بهبود مصرف سوخت ناوگان جاده‌ای باید هر چه سریع‌تر به جایگزین کردن خودرو‌های جدید با ناوگان فرسوده اقدام کنیم، اما در کنار نوسازی ناوگان جاده‌ای باید با برنامه ریزی و کمک از اپلیکیشن و شرکت‌های دانش بنیان از تردد خالی کامیون‌ها جلوگیری کرد و راهکارهایی‌اندیشید که کامیون‌ها بعد از خالی کردن بار در مقصد، کالا‌های جدید را به مقصد دیگر حمل کنند، چون با این کار هم از هدررفت سوخت جلوگیری می‌شود و هم باعث می‌شود هزینه تمام شده جابه جایی کالا برای رانندگان کاهش یابد.