فعالان زن در افغانستان: در مقابل تفکر طالبانی می‌ایستیم

من جدا نگران پیوستن طالبان به این پروسه هستم و نمی دانم چه خواهد شد، ما آینده نامعلومی را در پیش داریم.»

زنان فعال در بخش های مختلف جامعه افغانستان همزمان با روز جهانی زن بر این باور هستند که زنان امروز مانند زنان دیروز در حکومت طالبان زندگی نخواهند کرد و در مقابل تفکر طالبان برای محدود کردن زنان در خانه و تقسیم بندی جنسیتی جامعه افغانستان می ایستند.

به گزارش مجله خبری نگار  به نقل از یورونیوز؛ سخنان اخیر یکی از مقام های طالبان در مصاحبه با یکی از شبکه های تلویزیونی افغانستان نگرانی هایی را برای زنان به وجود آورد. این مقام گروه طالبان در این مصاحبه گفت که تحصیل زنان و مردان در دانشگاه ها و ادارات قابل قبول نیست و باید جامعه را تقسیم بندی جنسیتی کرد.

امروزه در دوره پس از حکومت طالبان و با حمایت جامعه جهانی، نسلی از زنان در جامعه افغانستان زندگی می کنند که به دانشگاه ها راه یافته اند و به کارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می پردازند.

کافه رستوران؛ محلی برای تغییر

هر چند کافه نشینی در بین شهرنشینان کابل عمری به اندازه کمتر از یک دهه داشته است اما این کافه ها در مناطقی از شهر کابل مشتریان قابل توجهی دارد. جایی که اغلب، جوانان تحصیلکرده به آن رفت و آمد می کنند.

مینا رضایی، صاحب کافه رستورانی در کابل، یکی از این زنان جوان است که از چند سال پیش به این سو به کارهای اقتصادی روی آورده است. او سال های اولیه زندگی را در دیار مهاجرت در ایران گذرانده است و به گفته خودش حق تحصیل و کار و آزادی های امروز را در زمان مهاجرت نداشته است.

او با این حال از ۱۵ سال پیش که با خانواده اش به افغانستان بازگشت وارد دانشگاه شد و پس از فراغت از تحصیل با الهام از فعالیت های یکی از دوستانش، کافه رستورانی را در یکی از خیابان های پر رفت و آمد شهر کابل باز کرد، هر چند برای این کار با مشکلات متعددی مواجه بود. هنوز نگاه مثبتی در جامعه افغانستان درباره کافه رستوران ها وجود ندارد و برخی صاحبخانه ها حاضر نبودند ساختمانشان را برای کافه رستوران اجاره دهند.

مینا رضایی به یورونیوز می گوید که سال ها با تفکرات سنتی در خانواده و جامعه درباره نقش و جایگاه زنان مبارزه کرده و توانسته است مادرش را که زنی خانه دار بوده است، در این راه با خود همراه کند و با او اداره کافه رستوران را برعهده بگیرد. این کار برای مینا فقط یک کار اقتصادی نیست، او تاکید می کند که بدنبال یک تغییر و مبارزه بوده است. وی بدنبال جایی بوده است که کسی به کس دیگر آزار و مزاحمتی نرساند، بخصوص خانم ها بدون اینکه از نگاه هایی آزرده شوند، بتوانند در کافه بنشینند.

وقتی توافقنامه صلح میان طالبان و آمریکا امضا شد، مینا با خودش فکر کرد که پس از این روزگار زنانی مثل او چه خواهد شد؟ او در توافقنامه صلح، نماینده ای از زنان را ندید که سخن از حقوق زنان بگوید سپس به یاد زن هایی افتاد که در مجاورت کافه رستورانش، لباس فروشی می کردند یا رستورانی را اداره می کردند و تجارت های شخصی خودشان را داشتند. مینا می گوید که او در کارش تنها نیست و اگر روزی طالبان بخواهد زنانی مانند او را که نان آور خانه هستند، به خانه براند، زنانی که دو دهه در جامعه افغانستان در عرصه های مختلف رشد کرده اند، آرام نخواهند نشست و همه برای حفظ موقعیتشان ایستادگی خواهند کرد.

در آستانه توافقنامه صلح طالبان و امریکا، امسال ساکنان کابل و برخی ولایت های افغانستان، ولنتاین را باشکوه تر از سال های گذشته جشن گرفتند. کاربران شبکه های اجتماعی، برگزاری با شکوه تر ولنتاین را پیامی برای طالبان می دانستند که آن ها حتی با وجود صلح با امریکا هم نمی توانند تفکرات خود را بر جامعه افغانستان تحمیل کنند. کافه رستوران های شهر کابل یکی از مکان های نمادین برای برگزاری ولنتاین در شهر کابل بود.

از نهضت ضد جنگ تا تاسیس حزب با رهبری زنانه

شواهد تاریخی نشان می دهد که زنان بخصوص زنان شهرنشین در دوره های قبل از جنگ های داخلی در افغانستان، در عرصه های مختلف مشغول به کار و تحصیل بوده اند.

عادله بهرام، رهبر حزب جمهوری خواهان افغانستان، یکی از زنانی است که به نسل زنان جوان قبل از جنگ های داخلی تعلق دارد. او در دوره ریاست جمهوری دکتر نجیب الله احمدزی، ۱۸ ساله شده بود و فعالیت های سیاسی-اجتماعی را با الگوبرداری از زنان سیاستمدار آن دوره آغاز کرد. همسران دکتر نجیب الله و کارمل از جمله زنانی بودند که در بخش های رهبری فعالیت می کردند.

عادله بهرام با آغاز جنگ های داخلی در افغانستان به اتفاق همفکرانش، نهضت ضد جنگ را تشکیل داد و کلاس های زیرزمینی را در دوره حکومت طالبان برگزار می کرد. وی با تشکیل حکومت بعد از طالبان، در رویدادهای مهم سیاسی به عنوان نماینده و فعال زن شرکت کرده است و تا چند سال پیش به عنوان مشاور ارشد رئیس جمهور فعالیت می کرد.

«طالبان تغییر نکرده‌اند اما ما تغییر کرده‌ایم»

پس از صحبت های اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا درباره احتمال قدرت گیری طالبان در افغانستان، نگرانی ها از به خطر افتادن دستاوردهای دو دهه اخیر در زمینه زنان افزایش یافته است. افغانستان بدون حمایت های جامعه جهانی از حفظ و تداوم دستاوردهای دو دهه اخیر، با آزمونی پیش بینی نشده روبرو شده است. حال این سوال پیش می آید آیا افغانستان در تقابل با تفکر طالبانی، می تواند از ظرفیت های اجتماعی خود برای حفظ دستاوردها در زمینه حقوق و آزادی های زنان استفاده کند یا خیر؟

عادله بهرام به یورونیوز می گوید: «در دوره قبل از جنگ های داخلی، رشد زنان شهرنشین امکان پذیر بود یعنی گروه معدودی از زنان امکان پیشرفت داشتند ولی در دو دهه اخیر زنان به طور گسترده ای در لایه های مختلف اجتماعی رشد کرده اند، به این معنی که حتی دخترانی که در ولسوالی ها و قریه جات زندگی می کنند هم امکان تحصیل را دارند و زنانی را می بینیم که صاحب فارم ها (مزارع) هستند. زنان زیادی بعنوان تجارت پیشه فعالیت می کنند و زنان سیاستمدار، پزشک و استاد فراوانی در جامعه افغانستان داریم. هر چند در عرصه سیاسی و اقتصادی از زنان گاهی به عنوان یک عنوان و نماد استفاده می کنند و در عقب ماجرا این مردان هستند که نقش اصلی را دارند اما با این وجود نسبت به گذشته مشارکت زنان بهبود یافته است.»

وی درباره مشارکت طالبان در حکومت می گوید: «طالبان نمی توانند قدرت مطلق را بدست آورند؛ چون آمریکا نمی تواند شکست سیاسی در افغانستان را بپذیرد. باید خوشبین بود به اینکه جامعه افغانستان تغییر کرده است و مرد و زن امروز افغانستان، زن و مرد دیروز نیست و طالبان نمی توانند تفکر خود را اجرا کنند، هر چند که طالبان از ایدئولوژی خود جدا نیستند اما همچون گذشته نمی توانند عقاید خود را اجرا کنند و امکان دارد که بخشی از محدودیت های خود را بر جامعه تحمیل کنند. یکی از این قیودات حجاب زن است، این حجابی که امروز من و شما در جامعه داریم برای طالبان قابل قبول نیست.»

وی خواسته طالبان مبنی بر تقسیم بندی جنسیتی جامعه را یکی از مهمترین نگرانی های خود می داند و ادامه می دهد: «ما نمی توانیم ادارات دولتی، بیمارستان ها و شهر را دو قسمت کنیم. مگر چنین چیزی امکان دارد؟ مگر می تواند زن به بازار نرود و برای خانه خرید نکند. چون دکاندار یک مرد است. این یک چالش بزرگ است و به حساسیت ها در جامعه افغانستان دامن می زند.»

نشریه زنانه با دغدغه‌های متفاوت

فاطمه روشنیان، مدیرمسئول و صاحب امتیاز هفته نامه نیمرخ است که به مسائل زنان می پردازد. وی از سال ۱۳۹۶ با دوستان همفکرش این نشریه را راه انداخت. بسیاری از نشریات زنان تا پیش از راه اندازی این نشریه بعد از مدت کوتاهی متوقف می شدند اما فاطمه با کمک دوستانش توانست، چاپ این نشریه را تا به امروز ادامه دهد.

او و دوستانش دغدغه هایی جدا از آموزش نحوه خانه داری به زنان داشتند. آن ها نمی خواستند بر خلاف بسیاری از مجلات زنانه که پیش از این منتشر شده بود، از خیاطی، آشپزی و مد و زیبایی سخن بگویند.

فاطمه روشنیان و دوستانش به نسل دختران جوان امروزی جامعه افغانستان تعلق داشتند و دغدغه هایشان اصول خانه داری و حفظ یا افزایش زیبایی نبود. به گفته فاطمه، آن ها می خواستند از کلیشه های اجتماعی جامعه مردسالار و سنت های دست و پا گیر سخن بگویند. همان سنت هایی که در تفکر طالبان به اشکال مختلف دیده می شود.

او به یورونیوز می گوید: «من هنوز هم طالبان را بعنوان یک گروه جنایتکار می دانم. در تفکر این گروه نسبت به زنان و مسائل حقوق بشر هیچ تغییری [پدید] نیامده است و در صورت پیوستن طالبان به حکومت، من نگران کار و پیشه فعالیت خودم و صدها زنی هستم که در این کشور با سختی های فراوان توانستند کار کنند. من جدا نگران پیوستن طالبان به این پروسه هستم و نمی دانم چه خواهد شد، ما آینده نامعلومی را در پیش داریم.»

زنان در دوره حکومت طالبان، حق حضور در جامعه بدون حضور محارم مرد را نداشتند، اشتغال به کار زنان در بیرون از خانه با ممنوعیت های جدی مواجه بود و حجاب زنان در زیر چادری هایی با روبنده قابل قبول بود. به نظر می رسد با حضور طالبان در بدنه حکومت افغانستان، زنان راه دشواری را برای حفظ حقوق و آزادی های خود در پیش داشته باشند.

منبع: عصر ایران