هنگام ذبح قربانی حواستان به کودکان هم باشد!

به گزارش مجله خبری نگار، در کنار تمام اعیاد مسلمانان، «عید الاضحی» یا عید قربان یکی از مهم‌ترین هاست. عیدی که یکی از عجیب‌ترین و شیرین‌ترین داستان‌های تاریخ اسلام بهانه آن است و برای تمام مسلمانان جهان بهانه ایست برای ذبح یک قربانی. هر چند اغلب در عید قربان گوسفند دام انتخابی برای قربانی است، اما گوساله و شتر نیز از دیگر گزینه‌هایی است که در کنار ایران، کشور‌های عربی را هم در این سنت درگیر کرده است. ذبح قربانی کار مبارک و خوش یمنی است و برای تمام مسلمانان هم یک معنا و مفهوم را دارد. از سویی به یمن عید بودن و برگزاری مراسم شاد در قالب جشن، اغلب مسلمانان سعی دارند همراه با تمام اعضای خانواده این آداب را به جا بیاورند و نکته حائز اهمیت نیز در همین کار نهفته است.

این که جشن است و شادی و حضور تمام اعضای خانواده مهم باشد امری پسندیده باید باشد، اما چون بخشی از این مراسم ظاهری خشن دارد و حسن کار در بطن آن نهفته است، باید به نکاتی توجه داشت. از آنجایی که تمام مسلمانان در تمام کشور‌ها این عید بزرگ را با آداب و مناسکش جشن می‌گیرند، گزارشی از «الجزیره» را با همین موضوع بازخوانی می‌کنیم:

«حضور اعضای خانواده در صحنه ذبح قربانی در روز عید قربان، تجربه‌ای خاص و احیای یک سنت اسلامی است که دارای معانی مختص خود است، زیرا این مناسبت با آموزه‌های عمیق دینی پیوند خورده و ارزش‌های دین را در بر می‌گیرد. فداکاری و نوع دوستی که در داستان حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل علیهم السلام مشهود بود.

با این حال، مشارکت کودکان در تماشای ذبح قربانی، مستلزم رعایت تعادل بین راهنمایی‌های مذهبی و آموزشی و در نظر گرفتن جنبه‌های روانی موضوع برای کودک است. از این رو، در چند روز گذشته بحث‌هایی در مورد سن و شرایط مناسب برای حضور کودکان در تجربه ذبح دام و اینکه چگونه والدین باید وضعیت روانی کودک و میزان آگاهی و درک لازم را در نظر بگیرند، مطرح شده است. آن صحنه را بدون برجای گذاشتن تأثیر منفی روی کودکان درک کنید.

والدین باید برای مقابله با واکنش‌های متفاوت کودکان آماده باشند.

جنجال سالانه و نظرات متعدد

در مورد کودکانی که در مواجهه با ذبح قربانی قرار می‌گیرند، در روز‌های اخیر گفتگو‌هایی در جمع بانوان در فیس‌بوک مطرح شد. چون اغلب مادران در مورد سن مناسب برای حضور کودکان در صحنه کشتار اختلاف نظر داشتند و دیگران این تجربه را برای کودکان نامناسب می‌دانستند.

«انجی سعید»، مادر سه فرزند زیر ده سال، از حضور کودکان در کشتارگاه استقبال نمی‌کند، اما معتقد است که مشارکت کودکان در توزیع گوشت قربانی می‌تواند آموزش عملی قابل قبولی در مفهوم همبستگی، شریک شدن در شادی تعطیلات و کمک به فقرا باشد. 

در همین حال، «دالیا عز» به طور کامل این تجربه را رد می‌کند، او می‌گوید که تماشای قربانی در حال ذبح توسط کودکان خردسال، تأثیر منفی‌ای بر جای می‌گذارد که جبران آن سال‌ها طول می‌کشد. دالیا، مادر یک دختر ۷ ساله است که در یکی از کشور‌های اروپایی زندگی می‌کند. او معتقد است که صحنه ذبح حیوان که کودک با آن ارتباط گرفته است، ممکن است باعث تعجب او شود که چرا این حیوان را ذبح کردند؟ او چند روز پیش با او بازی کرد. کودکان از بلوغ کافی برای درک مفهوم فداکاری به خصوص در سنین پیش دبستانی برخوردار نیستند.

توصیه کارشناسان تربیتی. 

اما «امیره محمد»، مادر دو فرزند نوجوان، به «الجزیره نت» گفت: «کودکان قبل از ده سالگی بسیاری از مسائل زندگی را به خوبی درک می‌کنند و بسیاری از مفاهیم را از طریق اینترنت، مدرسه، بازی‌های الکترونیکی و دوستان یاد می‌گیرند، پس چگونه می‌توانیم آنها را از شرکت در قانونی که دارای معانی ارزشمند دینی است محروم کنیم؟ امیره می‌افزاید: «آماده کردن موضوع برای کودکان و تبیین سرگذشت پیامبران به نحوی که متناسب با سن و سطح درک آنها باشد، مهم است.»

او ادامه داد: «باید در نظر داشته باشیم که بچه‌های امروزی هر روز ساعت‌ها را صرف شرکت در بازی‌هایی می‌کنند که شامل جنگ باند، کشتار و اسلحه می‌شود، در حالی که من بازی‌های الکترونیکی خشونت‌آمیز را رد می‌کنم. پس، وقتی صحبت از یک تجربه مذهبی می‌شود که معنای رستگاری دارد، نباید کاری را که تاثیر منفی روی کودک خواهد داشت، انجام دهیم یا به صورت مستقیم به او نشان دهیم.»

سن مناسب

«صفا صلاح الدین»، مشاور و روانشناس خانواده گفت: «هر کودکی بسته به تربیت، محیط رشد و ویژگی‌های شخصی با دیگری متفاوت است، بنابراین مادر از همه لحاظ به ماهیت فرزندش آگاه‌تر است.» وی ادامه داد: «حضور کودکان زیر ۱۰ سال در صحنه قربانی ارجح نیست، مگر اینکه در محیطی زندگی کنند که به پرورش و سلاخی حیوانات عادت داشته باشند. این مسئله به این دلیل است که ذهن کودک در اوایل زندگی به اندازه کافی رشد نکرده است، بنابراین هدف پشت این تجربه راکه ممکن است برای یک حیوان زیبا دردناک و مضر به نظرش بیاید، نمی‌داند.»

به گفته صفا که توصیه می‌کند کودک را مجبور به حضور در این برنامه نکنند، «حتی برخی از بزرگسالان نیز طاقت دیدن صحنه ذبح قربانی را ندارند، پس چرا کودکان را مجبور به مشاهده صحنه‌ای می‌کنیم که از میزان تأثیر آن در سنین پایین مطلع نیستیم؟ اگر کودک حتی بعد از ۱۰ سالگی از دیدن صحنه ذبح امتناع ورزد، نباید او را بزدل توصیف کرد یا به او فشار روانی وارد کرد تا شاهد کشتار باشد.

صفا درباره برخی از اثراتی که به دنبال مواجهه کودکان با صحنه ذبح قربانی به وجود می‌آید، هشدار داد: «اگر والدین علائم ترس ناموجه، افزایش اضطراب، کابوس، رویا‌های آزاردهنده یا وحشت در هنگام خواب را در کودک مشاهده کردند، باید به دنبال کمک به کودک برای رهایی از این اثرات منفی باشند.»

کودکان متفاوتند

«نور الهدی» نویسنده کتاب «مامان قوی... راهنمای سفر شما برای ساختن مرد کوچولو» در پستی در فیس بوک گفت: «تخیل یکی از ویژگی‌های دوران کودکی است که باعث می‌شود کودک صحنه واقعی را در تصاویر بزرگتر از واقعیت تصور کند و سپس ترس را بیشتر از میزان قدردانی بزرگسالان احساس کند.»

وی افزود: «یکی از ویژگی‌های دوران کودکی تقلید است. کودک خردسال ممکن است سعی کند از چاقو برای سلاخی اسباب بازی‌ها و عروسک‌ها استفاده کند که به این معنی است که کودک رفتار خشونت آمیز انجام می‌دهد.» نورالهدی در مورد نحوه مناسب برای آماده سازی صحنه ایثار برای کودکان می‌گوید: «مهارت‌های شناختی ممکن است در سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی تکمیل شود، اما کودک باید در ابتدا با ارائه داستان حضرت ابراهیم آماده شود. نبی خدا حضرت اسماعیل و معانی داستان او در مورد فدیه به صورت ساده بیان شود که ذبح قربانی منشأ خود را دارد.

برخورد با بازخورد

انعطاف و درک: والدین باید برای مقابله با واکنش‌های متفاوت کودکان آماده باشند. برخی از کودکان ممکن است کنجکاو باشند و بخواهند شرکت کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است احساس ترس یا ناراحتی کنند.

مقابله با شوک: اگر کودک در معرض شوک یا ناراحتی شدید قرار گرفت، مهم است که به او اطمینان داده و شرایط را با آرامش توضیح دهید. همچنین می‌توانید حضور او را برای ذبح قربانی به تعویق بیندازید تا زمانی که او بالغ و آماده‌تر شود.

نظارت مستمر: نظارت بر واکنش‌های کودکان قبل، حین و بعد از رویداد می‌تواند به ارائه حمایت فوری و مناسب کمک کند. اگر والدین هر گونه نشانه‌ای از پریشانی یا اضطراب شدید را مشاهده کنند، می‌توانند کودک را از صحنه خارج کنند، ترس‌های او را درک کنند و روش‌های حمایت و مهار را ارائه دهند تا احساس امنیت کنند.»