افزایش صادرات نفت ایران به روایت آمار بانک مرکزی/ انتظار رشد اقتصادی ۱۹.۵ درصدی صنعت نفت در ۱۴۰۰

به گزارش مجله خبری نگار،  چندی پیش سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور محترم کشور اعلام کرد که صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است و ۴۰ درصد نسبت به دولت قبل افزایش یافته است.

در این بین برخی منتقدان دولت معتقد بودند که افزایش صادرات نفت ایران نه به خاطر اقدامات ضد تحریمی دولت سیزدهم بلکه به دلیل تغییر دولت آمریکا و رفتن ترامپ از کاخ سفید بوده است.

در پاسخ به این نکته باید توجه داشت که اتفاقا روند صعودی افزایش صادرات نفت ایران از دوران ترامپ و به صورت خفیف آغاز شد و این موضوع در دولت سیزدهم شدت بیشتری گرفت.

همچنین دولت بایدن تاکنون نه تنها از هیچ اقدامی برای کاهش فشار تحریم‌ها فروگذاری نکرده است بلکه با تهدید‌های علنی به دولت چین نیز سعی کرده است مانع از فروش نفت ایران شود.

در این بین بررسی کارشناسان نشان می‌دهد که افزایش صادرات نفت ایران تحت تاثیر تضعیف و از کارکرد افتادن نظام تحریم‌ها از تابستان سال گذشته رخ داده است که با روی کار آمدن دولت سیزدهم و تنظیم روابط دیپلماتیک با کشور‌های بلوک شرق به خصوص چین، روند سست شدن تحریم‌ها شدت بیشتری گرفته است.

در این راستا مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «تحلیل بخش حقیقی اقتصاد ایران عملکرد ۶ ماهه اول و برآورد رشد اقتصادی سال ۱۴۰۰» درباره رشد صادرات نفت ایران عنوان کرده است:

«بر اساس اعلام بانک مرکزی، بخش نفت و گاز ایران در سال ۱۳۹۹ حدود ۸.۷ درصد رشد اقتصادی داشته است. مرکز آمار ایران نیز رشد بخش استخراج نفت و گاز طبیعی را در این سال ۵.۶ درصد اعلام کرده است. همچنین این دو نهاد رشد این بخش را در سه ماهه اول سال جاری ۲۳.۳ و ۲۷.۵ درصد بیان کرده‌اند.

دلیل رشد مثبت بخش نفت و در نتیجه رشد قابل توجه صادرات نفت خام و میعانات گازی، از یک سو گسترش واکسیناسیون جهانی برای مقابله با ویروس کرونا (و افزایش تقاضای جهانی نفت خام) و از سوی دیگر ثمردهی تلاش‌ها در جهت خنثی‌سازی تحریم‌های صادرات نفت بوده است.

همانطور که در نمودار ۱ مشاهده می‌شود، ارزش افزوده این بخش در سال ۱۳۹۵ به سطح ارزش افزوده آن در سال ۱۳۹۰ رسیده که می‌تواند به معنای تکمیل ظرفیت‌های خالی تولید این بخش تفسیر شود. در سال ۱۳۹۹ نیز شاهد روند صعودی ارزش افزوده بخش نفت و گاز به خصوص در دو فصل پایانی سال هستیم، ولی مقایسه با سال ۱۳۹۵ نشانگر وجود ظرفیت خالی قابل توجه در این بخش است.

نمودار ۱- ارزش افزوده بخش نفت و گاز به قیمت ثابت سال ۱۳۹۵

نمودار ۲ رشد ارزش افزوده بخش نفت تا بهار ۱۴۰۰ را به صورت فصلی نشان میدهد. همانطور که ملاحظه می‌شود افت تولید بخش نفت در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ قابل توجه بوده است، با توجه به تحریم‌های آمریکا و تبعیت بخشی از خریداران نفت ایران از آن، رشد منفی بخش نفت مورد انتظار بوده است.

روند صعودی رشد بخش نفت از فصل دوم سال ۱۳۹۹ (زمان ریاست‌جمهوری ترامپ) آغاز شده و با توجه به شواهد آماری از گزارش ماهیانه اوپک به نظر میرسد رشد مثبت این بخش در ادامه سال تداوم یابد.

نمودار ۲- رشد فصلی ارزش افزوده بخش نفت و گاز به قیمت ثابت سال ۱۳۹۵ (درصد)

آمار‌های سازمان اوپک از منابع ثانویه از سال ۲۰۱۸ در جدول ۱ ارائه شده است. همانطور که جدول ۱ نشان میدهد، تولید نفت ایران در فصول ۲ و ۳ سال ۲۰۲۱ (بهار و تابستان ۱۴۰۰) به ترتیب حدود ۲.۴۴ و ۲.۴۹ میلیون بشکه در روز بوده است که با در نظر گرفتن مصرف حدود ۱.۷ میلیون بشکه‌ای روزانه نفت خام در داخل به معنای صادرات ۷۷۰ و ۸۲۰ هزار بشکه‌ای روزانه نفت خام در این فصول است.

جدول ۱ - تولید نفت ایران گزارش‌های ماهیانه اوپک (هزار بشکه)

بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که روند صادرات نفت ایران صعودی بوده و برای سال ۱۴۰۰ انتظار رشد ۱۹.۵ درصدی در بخش نفت و گاز وجود خواهد داشت».