درد و درما گزاف از دهان

به گزارش مجله خبری نگار، گرانی تعرفه‌های درمانی و نامناسب بودن بیمه‌های خدمات دندان‌پزشکی موجب شده است که بیماری‌های دهان و دندان در میان مردم، به‌ویژه اقشار فرودست و کم‌درآمد جامعه شیوع گسترده‌ای داشته باشد. اگرچه هزینه‌های بسیار زیاد و کاهش توان اقتصادی مردم در دهه‌های اخیر موجب شده درمان اقساطی باب شود، اما باز هم بسیاری از خانواده‌های متوسط به پایین جامعه که شمارشان هم کم‌نیست، توانی برای پرداخت هزینه‌ها به شکل اقساطی را ندارند.

مروری بر گفته‌های شهروندان در مورد مشکلات دهان و دندان خود که بار‌ها در رسانه‌های مختلف درج شده، به روشنی نشان می‌دهد که عدم حمایت بیمه‌های تأمین‌اجتماعی یا خدمات درمانی از هزینه‌های دندان‌پزشکی، یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این حوزه است و دولت‌ها در چند دهه اخیر گام مؤثری برای کمک به انجام خدمات ضروری دهان و دندان شهروندان برنداشته‌اند. بیمه تکمیلی نیز مستلزم پرداخت‌های ماهانه و هنگفت است که، فراتر از توان اکثریت جامعه است.

مردم درباره هزینه‌های دندان‌پزشکی چه می‌گویند؟

«سالی یک‌بار وام می‌گیرم تا بتوانم یکی از دندان‌هایم را درست کنم. واقعا توانش را ندارم و در این گرانی‌ها، هزینه‌های دندان‌پزشکی هم فوق‌العاده گران شده است و در توان کارمند و کارگر نیست. این روز‌ها هرکسی را ببینید حداقل سه یا چهار دندان خراب در دهانش دارد. با حقوق‌های ناچیزی که وسط برج تمام می‌شود، چطور می‌توان برای دندان‌پزشکی هزینه کرد؟»

این جملات را «نادر»، بیان می‌کند. او می‌گوید این معضل تنها مربوط به او نیست و اکثریت جامعه توان مالی کافی برای پرداخت هزینه‌های دندا‌ن‌پزشکی را ندارند.

مریم هم در این باره می‌گوید: «پارسال همین موقع، مثل الان دندان‌هایم درد گرفت. ۱۰ میلیون تومان پس‌انداز داشتم که بعد از مراجعه به دندان‌پزشک مجبور شدم تمام این پول را هزینه کنم و تازه ۲ میلیون دیگر هم از خانواده‌ام قرض گرفتم. بعد از آن هم به‌خاطر هزینه بالای دندان‌پزشکی دیگر مراجعه نکردم. قیمت‌ها منطقی نیست.»

افسانه نیز مشابه همین حرف‌ها را تکرار می‌کند: «قیمت‌ها خیلی بالاست. اخیرا برای پر کردن دندان مراجعه کردم که گفتند بین ۳ تا ۴ میلیون تومان هزینه دارد. من این همه پول را از کجا فراهم کنم؟ هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. یا مثلا ایمپلنت کردن جدیدا مد شده است یا روکش می‌گذارند که آن هم خیلی گران است.»

نسرین شهروند دیگری است که درباره نرخ بالای هزینه‌های دندان‌پزشکی گلایه دارد، او می‌گوید: «چه کار می‌توانیم بکنیم. وقتی درد داریم، هرچه‌قدر که دکتر بگوید مجبوریم پرداخت کنیم. اما واقعا سرسام‌آور است. نمی‌دانیم چه کنیم و این تأسف‌آور است. هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. اگر دندان نباشد، نمی‌توان غذا خورد و سالم بودنش خیلی مهم است و فقط بحث زیبایی نیست. به نظرم بیمه‌ها باید این هزینه‌ها را به طور کامل پوشش دهند، ولی حتما باید بیمه تکمیلی داشته باشید تا پوشش دهند و از نظر من این معضل بسیار جدی است.»

مراجعه ۴۰ درصد مردم به دندان‌پزشک، در زمانی که درد دندانشان تحمل‌ناپذیر شود

عدم حمایت بیمه‌های تأمین‌اجتماعی یا خدمات درمانی از هزینه‌های دندان‌پزشکی، یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این حوزه است و دولت‌ها در چند دهه اخیر هیچ گامی برای کمک کردن به شهروندان برای انجام خدمات ضروری دهان و دندان برنداشته‌اند. بیمه تکمیلی نیز مستلزم پرداخت‌های ماهانه و هنگفت است که با توجه به دو برابر بودن خط فقر نسبت به میانگین حقوق در ایران، فراتر از توان اکثریت جامعه است و به همین علت بی‌دندانی کامل در دهک‌های پایین درآمدی شایع‌تر است و رابطه مستقیمی با توان مالی برای تأمین هزینه‌های درمان دارد. با توجه به هزینه بالای مراحل مختلف درمان و ترمیم، بسیاری از افراد کم‌درآمد به جای انتخاب درمان‌هایی مانند پرکردن یا عصب‌کشی، ترجیح می‌دهند دندان آسیب‌دیده را بکشند؛ روندی که به افزایش آمار بی‌دندانی در کشور دامن می‌زند.

شهروند دیگری در این رابطه می‌گوید: «هزینه‌های دندان‌پزشکی مشکل همه مردم است و کسی نیست که با این هزینه‌ها مشکلی نداشته باشد. خودم یک‌سال‌ونیم است که نتوانسته‌ام پسرم را دندان‌پزشکی ببرم، چون هربار که مراجعه می‌کنم و قیمت‌ها را می‌بینم با مبلغ پس‌اندازم نمی‌خواند. پس هر دفعه مراجعه به دندان‌پزشکی را به تعویق می‌اندازم و می‌گویم حالا۶ ماه دیگر.»

«سمیه»، که مادر دو فرزند است می‌گوید: «هزینه‌ها آن‌قدر زیاد است که وقتی مراجعه کنیم، باید همه پول‌مان را بدهیم به دندان‌پزشک و به کار دیگری نمی‌رسد. هر ۶ ماه یک‌بار هم که هزینه‌ها چند برابر اضافه می‌شود. من هر ۶ ماه فرزندانم را می‌برم و هفته پیش هم که مراجعه کردم، قیمت‌ها باز گران‌تر از ۶ ماه پیش بود. دندان‌پزشکی هم امری واجب است، اما نه می‌توان از بیمه استفاده کرد و نه می‌توان بی‌خیالش شد.»

براساس نتایج پژوهش‌های ملی، حدود ۴۰ درصد ایرانیان، به‌ویژه اقشار کم‌برخوردار، تنها زمانی به دندان‌پزشک مراجعه می‌کنند که درد دندانشان تحمل‌ناپذیر شود. این مراجعات اغلب به کشیدن دندان ختم می‌شود. این در حالی است که دندان‌پزشکی، به‌طور میانگین، ۱۸/۵ درصد از کل هزینه‌های سلامت پرداختی از جیب مردم را تشکیل می‌دهد؛ رقمی قابل‌توجه که فشار مالی مضاعفی بر خانوار‌ها وارد می‌کند.

تحمل درد آسان‌تر از پرداخت هزینه‌های دندان‌پزشکی

همسر خانمی که برای درمان دندانش به دندان‌پزشکی مراجعه کرده، می‌گوید: «دو روز است دندان‌درد امانِ همسرم را بریده است؛ اما در این مدت به دلیل نداشتن استطاعت مالی مراجعه نکردیم. امروز که درد به استخوانش رسید به اینجا آمدیم و گفتند باید کشیده شود. آدم وقتی دندان‌درد به سراغش می‌آید، ترس تمام وجودش را می‌گیرد که خدایا اگر به دندان‌پزشکی مراجعه کنم قرار است چه‌قدر هزینه کنم؟ دیگر می‌ترسیم به سمت دندان‌پزشکی برویم، آن‌قدر که هزینه‌های درمان بالاست.»

فروغ هم که زنی میان‌سال است، می‌گوید: «من دوسه بار برای پر کردن دندان به دندان‌پزشکی رفتم و الان هم باید دوباره بروم، اما، چون پول ندارم و تنها یک مستمری‌بگیر هستم، دیگر نمی‌توانم و دندان‌هایم همه در حال خراب‌شدن هستند. دفعه قبل هم به سختی رفتم؛ اما حالا دیگر اصلا نمی‌توانم. سعی می‌کنم با ماسک صورتم را بپوشانم تا دندان‌هایم معلوم نشود. وضعیت اغلب افراد همین است. با توجه به حقوق‌هایی که می‌گیرند، هزینه همه‌چیز خیلی بالا است. از طرف دیگر قبول دارم قیمت مواد اولیه‌ای که آنها [دندان‌پزشکان]تهیه می‌کنند هم رو به افزایش است و پزشکان نیز مجبور هستند قیمت‌ها را بالا ببرند، اما این مسئله چه‌قدر برای مردم عادلانه است؟»

نادیا که اواخر سال گذشته به دندان‌پزشکی مراجعه کرده، دیگر توانی برای هزینه در این زمینه ندارد. او می‌گوید: «سال قبل برای درمان دندان‌هایم اقدام کردم. اگر بخواهم مجموع هزینه‌ای که برای درمان مشکلات دندان‌هایم انجام شد را بگویم، چیزی حدود ۲۰ میلیون تومان برای پر کردن دو دندان، یک عصب‌کشی و یک کاشت شد. خیلی دلم می‌خواست بتوانم یک یا چند تا از دندان‌هایم را هم ایمپلنت کنم، اما قیمت هر یک دندان بین ۱۵ تا ۳۵میلیون تومان می‌شد. راستش را بخواهید، واقعا از توانم خارج بود. همان ۲۰ میلیون تومان را هم وام خانگی گرفتم.»

او به ایمپلنت قسطی هم فکر کرده است: «با این که در تبلیغات‌شان ادعا می‌کنند می‌توان اقساط را طی ۲۴ ماه پرداخت کرد، اما وقتی سراغ این مراکز می‌روی، می‌گویند هزینه سه تا چهار دندان نهایت باید طی چهار ماه تسویه شود. اقساط ۲۴ ماهه برای ایمپلنت ۱۵ دندان به بالا است.» مطابق اظهارات یک دندان‌پزشک ساکن تهران که با «رسانه‌ها» گفت‌و‌گو کرده، هزینه‌های بالای درمان دندان، پوشش ناکافی بیمه‌ها و البته آموزش‌های ناکافی برای عامه مردم در خصوص اهمیت مراقبت‌های پیشگیرانه موجب شده وضعیت دندان ایرانی‌ها وخیم گزارش شود: «وقتی هزینه هر ایمپلنت بین هفت تا ۳۵ میلیون تومان است، چه انتظاری می‌توان داشت؟ ارزان‌ترین ایمپلنت مربوط به نوع ایرانی و چینی است که بی کیفیت‌ترین نوع محسوب می‌شود و قیمت آن بین هفت تا ۱۰ میلیون تومان است. معمولا هم ضمانت ندارد.»

او می‌گوید ایمپلنت نوع کره‌ای بین۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان قیمت دارند و حداکثر تا هفت سال ضمانت: «کیفیتش کمی بهتر است.».

اما به گفته او، بهترین نوع ایمپلنت‌ها، سوئدی، آلمانی و آمریکایی هستند: «قیمت آنها از ۱۵میلیون شروع می‌شود و تا ۳۵ میلیون تومان ادامه دارد. ضمانتش هم بالای ۱۵ سال و حتی مادام‌العمر است. البته این را هم باید در نظر گرفت که هر ایمپلنت یک روکش هم دارد که آن هم بین سه تا ۶ میلیون تومان هزینه برمی‌دارد.»

این دندان‌پزشک توضیح می‌دهد که «بسیاری از دندان‌پزشکانی که این روز‌ها خدمات اقساطی ارائه می‌دهند، معمولا از نوع ایرانی و چینی آن استفاده می‌کنند که هم ارزان‌تر است و در استطاعت بسیاری از بیماران است و هم خودشان به طور اقساط آن را از تولیدکننده خریداری می‌کنند: «می‌توانم بگویم تقریبا هیچ دندان‌پزشکی دندان ایمپلنت درجه یک ۲۰ یا ۳۵میلیون تومانی را اقساطی کار نمی‌کند، زیرا خودش مجبور است برای خرید، پول نقد بپردازد.»

«سمیرا» که اول امسال درمان دندان‌هایش را شروع کرده است، می‌گوید: «همسر من کارمند و نوع بیمه‌اش تأمین اجتماعی است. این بیمه تنها خدمات پایه (مثل کشیدن دندان و پرکردن معمولی) را شامل می‌شود و برای درمان سایر موارد باید از بیمه تکمیلی استفاده کنیم. پشتیبانی بیمه تکمیلی هم بسته به نوع خدماتی که دارد و هزینه‌ای که ماهانه دریافت می‌کند، متفاوت است. معمولا بیمه‌های تکمیلی بین سه تا۴۰ میلیون تومان در سال برای استفاده از خدمات دندان‌پزشکی به شخص بیمه شده پرداخت می‌کنند. تا حالا یک عصب‌کشی انجام داده‌ام که با روکش حدود هشت میلیون تومان شده است. چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بابت عصب‌کشی و سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بابت روکش پرداخت کردم.»

۸۰ درصد بیماری‌های دهان و دندان با آموزش، قابل پیشگیری هستند

مه سیما بهروزی از دندان‌پزشکان تهران در تأیید گلایه‌های شهروندان می‌گوید: «در دوران طرحم در استان‌های جنوبی، بار‌ها شاهد این بودم که مردان و زنان جوان به دلیل نداشتن پول، به جای درمان دندان، تن به کشیدن و خالی شدن جای آن می‌دادند؛ موضوعی که در سال‌های اخیر در همه جای کشور فراگیر شده است. در این شرایط بد اقتصادی چاره چیست؟ شاید بهتر باشد به مردم آموزش دهیم از همان کودکی به فکر سلامت دهان و دندان‌شان باشند و با خرید یک مسواک، خمیردندان و نخ دندان که شاید مجموع آن به ۱۰۰هزار تومان برسد، از شر هزینه‌های سرسام آور درمان در امان باشند. زیرا ۸۰ درصد بیماری‌های دهان و دندان با آموزش، قابل پیشگیری هستند. به عنوان مثال پوسیدگی دندان ازجمله بیماری‌هایی است که می‌توان با رعایت اصول بهداشت دهان، به‌طور کامل از بروز آن پیشگیری کرد. عوامل خطر اصلی شامل مصرف دخانیات، تغذیه نامناسب و استفاده نامنظم از مسواک، نخ دندان و دیگر اقلام ضروری است؛ لذا ارتقای فرهنگ بهداشت دهان، همراه با حمایت دولت از خدمات پیشگیرانه، می‌تواند شاخص پوسیدگی دندان را به شکل چشمگیری کاهش دهد.»

این دندان‌پزشک با اشاره به نتایج پژوهشی که وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی در سال ۱۴۰۰ انجام دادند، عنوان می‌کند: «براساس این داده‌ها، میزان استفاده از مسواک، نخ دندان و دهان‌شویه در مناطق شهری بیشتر از روستایی، در میان زنان بیش از مردان، و در میان اقشار مرفه بیشتر از اقشار کم‌درآمد است. این پژوهش نشان می‌دهد که بسیاری از ایرانیان گمان می‌کنند که مسواک زدن به‌تنهایی برای پیشگیری از مشکلات دهان و دندان کافی است.

در واقع، تنها ۹/۰۸ درصد افراد از دهان‌شویه، ۲۲/۱۹ درصد از نخ دندان و بیش از ۸۰ درصد از مسواک استفاده می‌کنند. یکی از یافته‌های نگران‌کننده این مطالعه آن است که ۱۴/۵ درصد افراد بالای ۱۸ سال هیچ وسیله بهداشت دهان و دندان ازجمله مسواک، نخ دندان یا دهان‌شویه را استفاده نمی‌کنند. طبیعتا این وضعیت، در کنار هزینه‌های بالای درمان، موجب شده بسیاری از افراد برای اجتناب از مراجعه به دندان‌پزشک به مصرف بی‌رویه و خودسرانه انواع مسکن‌ها روی آورند؛ اقدامی که نه‌تنها مشکل را درمان نمی‌کند، که عوارض جانبی دیگری به همراه دارد.»

دست‌کم ۵۰ درصد سالمندان ایرانی هیچ دندان طبیعی در دهان ندارند

به تازگی سرپرست دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت با اشاره به نرخ بالای پوسیدگی دندان در ایران اعلام کرده که دست‌کم ۵۰ درصد سالمندان ایرانی هیچ دندان طبیعی در دهان ندارند.

زهرا قربانی، با استناد به آمار رسمی تأکید کرده است هر کودک سه ساله ایرانی به‌طور میانگین ۲/۵ دندان پوسیده دارد و این رقم در ۶ سالگی حدودا به پنج دندان شیری پوسیده می‌رسد. کودکان ۱۲ ساله نیز به طور متوسط دو دندان دائمی پوسیده دارند.

مبتنی بر آمار وزارت بهداشت، هر ایرانی به طور متوسط ۶ دندان پوسیده، پرشده یا کشیده‌شده دارد و با افزایش سن این مشکل وخیم‌تر هم می‌شود. در گروه سنی ۳۵ تا ۴۴ سال، میانگین تعداد دندان‌های پوسیده، پرشده یا کشیده‌شده به ۱۳ عدد می‌رسد که حدود ۴۰ درصد آن مربوط به دندان‌های کشیده‌شده است. این روند نشان می‌دهد که علاوه بر ضعف در رعایت بهداشت فردی، کمبود درمان‌های به‌موقع، پیشگیرانه و ترمیمی نیز سهم قابل‌توجهی در گسترش این بحران دارد.

لزوم گسترش پوشش بیمه‌ای خدمات دندان‌پزشکی

به گفته دکتر بیژن اخوان آذری، رئیس انجمن دندان‌پزشکی ایران، قیمت مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی طی سال‌های اخیر تا ۷۰۰ درصد افزایش یافته است.

این گرانی، همراه با نبود پوشش بیمه‌ای مناسب، موجب شده بسیاری از خانواده‌ها خدمات دندان‌پزشکی را از سبد هزینه‌هایشان حذف کنند؛ بنابراین یکی از راهکار‌های مهم برای کاهش شیوع پوسیدگی و بی‌دندانی، گسترش پوشش بیمه‌ای خدمات دندان‌پزشکی است. با این حال، بیمه‌ها در ایران تنها بخش محدودی از این خدمات را پوشش می‌دهند و این محدودیت باعث شده بسیاری از مردم از درمان به‌موقع صرف‌نظر کنند.

خدماتی مانند جرم‌گیری، پرکردن و کشیدن دندان در فهرست پوشش برخی بیمه‌ها قرار دارد، اما میزان پوشش هزینه‌ها بسیار ناچیز است. به گفته معاون دفتر بیمه‌های سلامت وزارت رفاه، دست‌کم ۹۱ درصد هزینه‌های مربوط به حوزه دهان و دندان را مردم شخصا پرداخت می‌کنند؛ آماری که شکاف آشکار این حوزه با دیگر بخش‌های درمانی را نشان می‌دهد. پیش‌تر رضا حسین‌پور، در پنجاه و سومین کنگره بین‌المللی انجمن دندان‌پزشکی ایران، خدمات دندان‌پزشکی را سومین خدمت پرهزینه پس از بستری و دارو دانست و تأکید کرد که گسترش پوشش بیمه‌ای و ایجاد تناسب میان درآمد خانوار و مخارج دندان‌پزشکی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در کاهش آسیب‌های دهان و دندان و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط ایفا کند.

منبع: رسالت