انسجام، یکپارچی و حضور مردم در پیروزی انقلاب عامل تعیین‌کننده بود

الهه کولایی می‌گوید: رژیم پهلوی با پیشرفته‌ترین سلاح‌ها قادر نبود با توده‌های مردم؛ یعنی مردمی که یکپارچه و منسجم مطالبات مشخصی را طلب می‌کردند، مبارزه کند. پس در امر پیروزی انقلاب اسلامی، انسجام، یکپارچی و حضور مردم در عرصه‌ها عامل بسیار تعیین کننده‌ای بود.

به گزارش مجله خبری نگار،نشست مجازی «آرمان‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران» به همت معاونت پژوهش و منابع دیجیتال اداره‌کل پژوهش و آموزش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به صورت مجازی در ۲۱ بهمن‌ ۱۳۹۹خورشیدی برگزار شد که «الهه کولایی» استاد دانشگاه تهران به عنوان یکی از سخنرانان حضور داشت که در ادامه بخشی از سخنان وی در این وبینار  ارائه می شود:

نگاه داخلی و خارجی به شکل‌گیری انقلاب اسلامی

«الهه کولایی» استاد دانشگاه تهران و فعال سیاسی در خصوص انقلاب اسلامی گفت: بررسی انقلاب اسلامی و ابعاد مختلف این تحول اساسی تکلیفی است که همواره بر دوش ما قرار داشته و دارد تا بتوانیم از درس ها و آموزه های این تحول بزرگ استفاده کنیم؛ تحولی که در کشوری اتفاق افتاد که در جهان ساختار قدرت بین ۲ قطب بزرگ قدرت شکل گرفته بود. تعارض کامل بین ۲ قطب قدرت یعنی ایالات متحده و اتحاد شوروی وجود داشت. آنها منافع متعارضی را در جهان دنبال می کردند و در واقع این منافع متعارض برای بسیاری از کشورهای دیگر فرصت آفرین بود تا بتوانند از این تعارض کامل به نفع خودشان بهره برداری کنند. بنابراین ما باید در شکل گیری انقلاب اسلامی هم یک نگاه داخلی بر پایه علل و عوامل داخلی داشته باشیم و بعد یک نگاه خارجی به نظام بین الملل و فرصتی که بین الملل در یک رویکرد متوازن و متعادل برای این تحول ایجاد کرد.

 استاد دانشگاه تهران ادامه داد: جامعه ما به حکم توسعه نیافتگی جامعه ای است که معمولا بسیاری از پدیده ها در آن بسیار ساده می شوند و تقلیل گرایی در جامعه ما حاکم است. به ویژه در سطح توده مردم، البته نخبگان که جای خود دارند. در بسیاری از سطوح یک بیماری پایداری است که ما در شکل گیری پدیده های اجتماعی، عوامل مختلفی در آن اثر گذار هستند و معمولاً به ساده ترین وجه تقلیل می دهیم و آن را تحلیل می کنیم. بنابراین انقلاب اسلامی ممکن است تحت تاثیر محیط بین الملل صرفاً مسایل بین المللی و یا تنها بر اساس سازوکارهای داخلی تحلیل شود. باید بپذیریم مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی در روند شکل گیری انقلاب اسلامی و پیروزی انقلاب اسلامی آنگونه که در ۲۲ بهمن ۵۷ اتفاق افتاد، تاثیر گذار بود.

این فعال سیاسی در مورد شرایط داخلی شکل گیری انقلاب اسلامی اظهار داشت: چون موضوع آرمان ها و دستاورد ها است در واقع باید به این مساله نگاه کنیم که چه فرایندی به شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد. باز در سطح داخلی باید به عواملی که رژیم پیشین را از ادامه قدرت مداری و کنترل شرایط و اوضاع ناتوان می کند که در سطح رژیم پیشین چه عواملی باعث شد که در واقع آن رژیم نتوانست به تداوم اقتدار خود و کنترل شرایط ادامه دهد و از طرف دیگر هم باید ببینیم که انقلابیون و جریان های انقلابی از چه شیوه ها و روش های استفاده کرده اند و مردم و رهبرانشان و به ویژه رهبری انقلاب اسلامی چه شیوه هایی و رویکرد دنبال کردند به توفیق و پیروزی این انقلاب منجر شد.  

عملکرد بد رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی

کولایی در مورد پیروزی انقلاب اسلامی تصریح کرد: وقتی به عملکرد رژیم پیشین برمی گردیم و توانایی های رژیم پیشین را بررسی می کنیم می بینیم که کتاب ها مقاله ها یادداشت های بسیاری از مقام های حکومت پهلوی منتشر شده است که در مورد روند تمرکز قدرت محمد رضا پهلوی، بی اعتنایی او به مشاورانش به صاحب نظرانی که در پیرامون او قرار داشتند و تمرکز روزافزون قدرت و در واقع کیش شخصیتی که به گونه ای بی اعتنایی به نظر کارشناسان را در آینده به همراه داشت در واقع نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه شود. همچنین سرکوب سیاسی و کنترل سیاسی به ویژه در سال ۵۴ به بعد یعنی همان زمانی که محمدرضا پهلوی همه مخالفان خود را سرکوب کرد، سقوط از همان جا آغاز شد؛ یعنی زمانی که تصور می شود هیچ مخالفی وجود ندارد و کسی جرات نفس کشیدن ندارد و در واقع حزب رستاخیز یک راه را پیش پای مردم ایران قرار می دهد و اینکه باید همه در پرتو اهداف برداشت های ملوکانه شاه زندگی کنند و عمل کنند و گزینه های دیگر و حق انتخاب ها همه موقوف شد. این یک نگاه به روندی که در دهه پنجاه فرایند انقلاب را تسریع کرد.

استاد دانشگاه تهران در ادامه افزود: انقلاب ۵۷؛ انقلابی که پاسخی به روند نوسازی تند، شتاب زده، غیر واقع بینانه و وارداتی رژیم پهلوی بود و جامعه ای که بنیانش مذهبی است؛ جامعه ای که شکاف های طبقاتی جدی را تجربه می کند، جامعه ای که نیازمند رویکرد واقع گرایانه برای نوسازی است، جامعه ای که در واقع توانسته بود با استفاده از فرصت دسترسی های آموزشی اگاهی های خود را ارتقا بخشد و روند افزایش دانشجویان و دانش آموختگان، ارتقا اگاهی در میان گروهای از مردم و به طور طبیعی بالا رفتن مطالبات توازن های اجتماعی به همراه داشت و بالا رفتن قیمت نفت، اینها همه تحولاتی را در جامعه ایران شکل داد که پیامد های خاص خود را داشت؛ پیامدهای که شاه سعی کرد آنها را انکار کند.

این فعال سیاسی بیان داشت: البته باید گفت که حکومت ها می توانند پیامد ها را انکار کنند، می توانند تحولات اجتماعی را انکار کنند، می توانند مطالبات مردم را انکار کنند، می توانند خواسته های آنها را نادیده بگیرنند اما این به مفهوم از بین رفتن واقعیت ها نیست و حکومت پهلوی متاسفانه پیامدهای این تحولات گسترده و عمیق اجتماعی و فرهنگی را در جامعه ایران انکار کرد.

محمدرضا پهلوی در سطح محیط بین‌الملل هم نقش قدرت‌های جهانی را انکار کرد

کولایی گفت: انکار این تحولات و پیامد های این تحولات در بعد بین المللی ادامه پیدا می کند؛ یعنی توان نفتی که برای محمدرضا بهلوی بعد از شوک نفتی دهه ۵۰ شمسی به وجود می آید و نقش شاه و عربستان در اوپک و به البته ژئوپلیتیک ایران همه در سطح بین الملل مهم هستند. البته این نکته که شاه هم مانند پدرش گول خورد، گول قدرت عظیم ژئوپلیتیک ایران را خورد که ظرفیت کاملا محدود و قابل بهره برداری در سطح و حد خودش است مصاحبه های شاه در سال های ۵۶ و ۵۷ در واقع پیام های روشنی دارد او حتی در سطح محیط بین المللی هم نقش قدرت های جهانی را انکار کرد. پس محمدرضا پهلوی نه تنها  در داخل به مردم و مطالبات مردم و بنیان های مذهبی جامعه در پیگیری سیاست های وارداتی خودش بی توجه بود بلکه در محیط بین المللی فریب ظرفیت ژئوپلیتیک ایران و آرای سیاست آمریکا در منطقه را خورد و در واقع ما شاهد هستیم که در سطح داخلی و بین اللملی شاه به انکار واقعیت ها ادامه می دهد و نتیجه این فرایند شکل گیری سیاستی است که با روی کار آمدن کارتر ابعاد آن گسترش پیدا می کند.

مردم در انقلاب اسلامی خواستار آزادی، اعمال حاکمیت و مشارکت سیاسی بودند

استاد دانشگاه تهران اظهار داشت: بنابراین فضای نظام دوقطبی و رویارویی ۲ ابر قدرت مجال بسیار مناسبی را فراهم کرد تا در این مجال مناسب  شکل گیری انقلاب اسلامی و روند انقلاب اسلامی سرعت بیشتری پیدا کند و این سرعت در واقع امکان ورود این انقلاب را به یک مرحله بسیار تعیین کننده فراهم کرد که ما در رویارویی شوروی و امریکا آثارش را می بینیم.

این فعال سیاسی در ادامه افزود: در روند پیروزی انقلاب اسلامی در سطح داخلی نادیده گرفتن مطالبات مردم، حقوق سیاسی اجتماعی و در واقع حقوق انسانی مردم ایران که خواستار آزادی بودند، خواستار اعمال حاکمیت بودند، خواستار حاکم شدن بر سرنوشتشان بودند، خواستار مشارکت سیاسی واقعی بودند و در واقع از فضای بین المللی هم طبیعاً این جریان توانست بهره لازم را ببرد.

آرمان های انقلاب اسلامی، آرمان های تاریخی ملت ایران بود

کولایی در مورد آرمان های انقلاب گفت: آرمان های انقلاب اسلامی، آرمان های تاریخی ملتی بود که پیش از آن هم در انقلاب مشروطه و در جنبش ملی شدن نفت این آرمان ها را در مبارزه با استبداد داخلی و در مبارزه با استعمار خارجی این مطالبات مطرح شده بود که متاسفانه با شکاف هایی که در بین  نیروهای اجتماعی سیاسی در کشور ما اتفاق افتاد هر ۲ مرحله در واقع شکاف بین نوگرایان و سنت گرایان هم ۲ جنبش را به شکست کشاند اما نکته ای که بسیار مهم است شکاف و تفرقه در میان نیروهای انقلابی نیروهای تحول خواه و نیروهای است که باید این دگرگونی ها را به نفع مردم  ایجاد می کردند که متاسفانه این امکان فراهم نشد و هر ۲ جنبش به شکست انجامید. ما همین روند را می توانیم در انقلاب اسلامی مشاهده کنیم؛ یعنی با این که ما ادبیات وسیع و گسترده در طول سال های گذشته داریم، ثبت و منتشر شده در مورد روند تحولات انقلاب اسلامی و جدا کردن انقلاب اسلامی از تجربه های بشری، از آنچه که درانقلاب فراسه و روسیه اتفاق افتاده. ما سعی کردیم انقلاب اسلامی را از این روند تجربه های بشری جدا کنیم اما تجربه نشان می دهد در طول این چهار دهه گذشته کم و بیش همان روند ها، همان آثار و همان تحولات در انقلاب اسلامی هم شکل گرفته؛ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از حاکمیت میانه روها گرفته تا حاکم شدن جریان های تندرو تا آنچه که در تحولات موسوم به اصلاح گرایی ما شاهد هستیم.

این استاد دانشگاه به عامل و عنصر مردم در آرمان ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: رژیم پهلوی با پیشرفته ترین سلاح ها قادر نبود با توده های مردم؛ یعنی مردمی که یکپارچه و منسجم مطالبات مشخصی را طلب می کردند، مبارزه کند؛ یعنی در امر پیروزی انقلاب اسلامی، انسجام، یکپارچی و حضور  مردم در عرصه ها عامل بسیار تعیین کننده ای بود و این سرمایه در طول دهه های بعد خودش را به نمایش گذاشت؛ یعنی هر جا که مردم در برابر فشارهای بیرونی به صحنه آمدند، جمهوری اسلامی توانست در برابر این فشارها ایستادگی کند.

منبع: ایرنا