امید گیشه به فجر ۴۳؛ رونق به جشنواره برمی‌گردد؟

به گزارش مجله خبری نگار، اعلام اسامی فیلم‌های حاضر در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر و اطلاعاتی که از این آثار وجود دارد، ما را با یک نمای کلی از فضای این دوره جشنواره آشنا می‌کند؛ از حضور نه چندان پررنگ نسل قدیمی‌تر سینما تا اسامی ناآشنایی که با فیلم اولشان به مهم‌ترین رویداد سینمایی سال قدم خواهند گذاشت.

سال‌هایی که جشنواره در خلال شیوع کرونا و البته اتفاق‌های اجتماعی پس از آن برپا شد سخت‌ترین شرایط ممکن را سپری کرد و طبیعتاً دوران پرشوری را تجربه نکرد؛ چه بسا در سال‌های گذشته به دلیل سیاست‌های موجود و کناره‌گیری بسیاری از فیلم‌سازان و یا حذف آنها، جشنواره از چندصدایی و تنوع نگاه‌های فیلم‌سازان مختلف خالی شده بود. به همین جهت جشنواره نسبت به دوره‌های قبلی خود رونق کمتری داشت و در یکی دو سال گذشته نیز این رویداد مهم سینمایی بیشتر در اختیار فیلم‌های ارگانی و سازمانی بود، اما امسال با مدیریت جدید و حضور منوچهر شاهسواری از خانواده سینما به عنوان دبیر جشنواره شاهد باز شدن فضا و رونق احتمالی جشنواره هستیم.

افزایش ثبت نام فیلم‌های متقاضی و همچنین نمایش ۳۳ فیلم در بخش سودای سیمرغ به علاوه چهار انیمیشن نوید جشنواره‌ای سرپاتر از چند دوره قبلی را می‌دهد. با این حال، اما هنوز هم چند فیلم مورد انتظار همچون «پیر پسر» ساخته اکتای براهنی، «بی سر و صدا» ساخته مجیدرضا مصطفوی، «رکسانا» ساخته پرویز شهبازی و «غریزه» سیاوش اسعدی پشت در‌های بسته جشنواره ماندند و نتوانستند راهی به این دوره از این رویداد پیدا کنند.

از فیلم‌سازان قدیمی تا نسل جوان

در این دوره از جشنواره تنها نام سه فیلمساز باسابقه به چشم می‌خورد، ابراهیم حاتمی‌کیا که آخرین حضورش در جشنواره به نمایش فیلم «خروج» در سی و هشتمین دوره فجر بازمی‌گردد و امسال با «موسی کلیم الله» در جشنواره حاضر است، رسول صدرعاملی نیز با فیلم «زیبا صدایم کن» به جشنواره آمده است، آخرین حضور او به سی و هفتمین دوره فجر با فیلم «سال دوم دانشکده من» بازمی‌گردد و ابوالفضل جلیلی که پس از نزدیک به دو دهه با فیلم «داد» به جشنواره فجر بازگشته است. همچنین سایر فیلم‌سازانی که در دوره‌های اخیر در جشنواره حاضر بودند همچون مهدی جعفری، دانش اقباشاوی، حسین دارابی، فریدون نجفی، ابراهیم امینی، حمید زرگرنژاد و... نیز در این دوره جشنواره حضور دارند. این دوره نیز ۱۳ کارگردان فیلم‌اولی دارد و باید دید آیا همچون برخی دوره‌های جشنواره، در میان این آثار، کارگردانان شگفتی‌سازی وجود خواهند داشت یا خیر.

باشگاه کمدی‌ها در جشنواره فیلم فجر

نگاهی اجمالی به اغلب دوره‌های جشنواره فیلم فجر نشان می‌دهد فیلم‌های کمدی به ندرت به این رویداد مهم سینمایی که محل رقابت آثار جدی بود، راه پیدا می‌کردند و اتمسفر حاکم بر جشنواره عموماً فضایی برای نمایش آثار اجتماعی، سیاسی و دفاع مقدسی بود. البته در برخی از دوره‌ها نیز فیلم‌های کمدی به نمایش درآمدند که تعدادی از آنها از آثار موفق این ژانر بودند و فروش خوبی هم در گیشه تجربه کردند، از «اجاره‌نشین‌ها» و «میهمان مامان» گرفته تا «ورود آقایان ممنوع»، «گشت ارشاد»، «مصادره» و «خوابم میاد» و دو کمدی موفق سال گذشته یعنی «تمساح خونی» و «صبحانه با زرافه‌ها». اما نهایتاً در دوره‌های گذشته یکی دو فیلم کمدی به جشنواره فجر راه پیدا می‌کرد، اما امسال در جریان چهل و سومین دوره این رویداد با احتساب فیلم فانتزی «تاکسیدرمی» به کارگردانی محمد پایدار و تهیه‌کنندگی محمدجواد موجد، شاهد نمایش پنج فیلم کمدی هستیم. فیلم‌های «آنتیک» به کارگردانی هادی نائیجی، «کفایت مذاکرات» به کارگردانی سهیل موفق، «صدام» به کارگردانی پدرام پورامیری و «شاه نقش» به کارگردانی شاهد احمدلو از جمله فیلم‌های کمدی حاضر در این دوره هستند.

در میان این اسامی احتمالاً نام پدرام پورامیری از همه غافلگیرکننده‌تر است؛ کارگردانی که برای فیلم‌های «جان‌دار»، «نسبت خونی» و «شنای پروانه» تاکنون سه بار نامزد سیمرغ بلورین (به صورت مشترک) شده، ضمن اینکه دو فیلم بلند او و سایر فیلم‌های کوتاهی که ساخته در فضای اجتماعی و با نگاهی ملتهب و جذاب بوده است و حالا باید دید پورامیری در نخستین تجربه کمدی خود چه اتفاقی را رقم می‌زند. در این فهرست نام هادی نائیجی به عنوان فیلمسازی که دو فیلم قبلی‌اش یعنی «حق سکوت» و «هیهات» در فضای اجتماعی و دینی است، تماشای «آنتیک» با داستانی از اوایل انقلاب و حضور پژمان جمشیدی و بیژن بنفشه‌خواه نیز مخاطبان فراوانی خواهد داشت.

نگاهی به سهم زنان فیلمساز در پنج دوره گذشته

در چهار دوره اخیر می‌توان ردپای پررنگ‌تری از زنان به ویژه در سی و نهمین جشنواره فجر با سه اثر دید، دوره سی و نهم نرگس آبیار با «ابلق»، آیدا پناهنده با «تی‌تی» و فرنوش صمدی با فیلم «خط فرضی» جزو دوره‌های پرکار فیلم‌سازان زن بود، پس از آن در دوره‌های ۴۰ و ۴۱ دو فیلمساز زن به ترتیب منیر قیدی با «دسته دختران» و لیلی عاج با «سرهنگ ثریا» و دوره چهل و دوم انسیه شاه‌حسینی با «دست‌های ناپیدا» در جشنواره حاضر بودند. این دوره از جشنواره هم همچون سه سال گذشته تنها یک فیلمساز زن حضور دارد. بهنوش صادقی با فیلم «مرد آرام» به تهیه‌کنندگی مهدی هاشمی تنها کارگردان زن حاضر در این دوره است و نیکی کریمی نیز با فیلم «زمانی در ابدیت» به کارگردانی مهدی نوروزیان تنها تهیه‌کننده زن حاضر در چهل و و سومین دوره جشنواره است.

کاهش فیلم‌های ارگانی و یک اتفاق مثبت

یکی از انتقاد‌هایی که در سال‌های اخیر به فیلم‌های حاضر در جشنواره می‌شد ترافیک سنگین فیلم‌های ارگانی و دولتی بود که عموم این آثار نیز از کیفیت قابل توجهی در ساخت برخوردار نبودند و اساساً ساخت آنها با این سطح از کیفیت و بودجه‌های بالا همواره مورد نقد قرار می‌گرفت، ضمن اینکه حضور پرشمار آثار متعلق به نهاد‌های دولتی موجب شده بود فضا برای عرض اندام فیلم‌های مستقل تنگ شود. امسال، اما شاهد حضور فیلم‌های کمتری از ارگان‌های مختلف هستیم؛ چنان که فارابی امسال با سه فیلم «اسفند»، «زیبا صدایم کن» و «صیاد» به صورت مشترک با نهاد‌های دیگری همچون سازمان اوج، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و بنیاد شهید و امور ایثارگران حضور دارد. روایت فتح با دو فیلم «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری و تهیه‌کنندگی آرش زینال خیری و «شمال از جنوب غربی» به کارگردانی حمید زرگرنژاد و تهیه‌کنندگی مهدی مددکار، همچنین سازمان سینمایی سوره با سه فیلم «تاکسیدرمی»، «ناتور دشت» و «اشک هور» و سازمان اوج با دو فیلم «اسفند» به کارگردانی دانش اقباشاوی و «خدای جنگ» به کارگردانی حسین دارابی و تهیه‌کنندگی سعید سعدی در جشنواره حضور دارند.

بر همین اساس، بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی سوره در میان سازمان‌های دولتی و نیمه‌دولتی حاضر در جشنواره فیلم فجر با بیشترین تعداد فیلم پذیرفته شده در مرحله نهایی به پیشواز جشنواره می‌روند.

نگاهی به فیلم‌های دفاع مقدسی فجر ۴۳

با کاهش حضور فیلم‌های ارگانی، فیلم‌هایی با مضمون دفاع مقدس نیز کمتر از دوره‌های قبلی است. این دوره پنج فیلم دفاع مقدسی و براساس زندگی قهرمانان جنگ رونمایی خواهد شد؛ فیلم «اسفند» به نویسندگی و کارگردانی دانش اقباشاوی و تهیه‌کنندگی زنده‌یاد جلیل شعبانی روایتگر مقطع مهمی از زندگی شهید علی هاشمی از فرماندهان مطرح دفاع مقدس در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سری نصرت است. فیلم سینمایی «صیاد» به کارگردانی جواد افشار و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی با برشی از زندگی شهید سپهبد علی صیاد شیرازی در جشنواره فیلم فجر رونمایی می‌شود. فیلم سینمایی «خدای جنگ» سومین فیلم حسین دارابی براساس زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم ساخته شده و روایتی حساس از یک اتفاق مهم معاصر را به تصویر می‌کشد. «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری، بخشی از زندگی شهید سعید قهاری سعید را روایت می‌کند که مهدی نصرتی ایفاگر نقش او است. «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری نیز با نگاهی به زندگی شهید علی هاشمی ساخته شده است.

حذف بخش نگاه نو و بازگشت سیمرغ محبوب مردمی

با حذف بخش نگاه و رقابت فیلم‌اولی‌ها در کنار فیلم‌سازان باسابقه شاهد فضای متفاوت‌تری خواهیم بود، علاوه بر این رقابت هر دو این بخش‌ها در قالب سودای سیمرغ ما را با سبد پر و پیمان‌تری از فیلم‌های جشنواره روبه‌رو می‌کند و رقابت عادلانه‌تری هم میان فیلم‌ها شکل خواهد گرفت. از سوی دیگر بازگشت دوباره سیمرغ مردمی به میز سیمرغ‌های جشنواره قطعاً حال و هوای دیگری به جشنواره خواهد بخشید و سبب پرشورتر شدن آن خواهد شد، ضمن اینکه فرصتی کوتاه و دوباره دست می‌دهد تا مخاطبان بتوانند فیلم‌های محبوب خود را انتخاب کنند و رقابت جذابی میان فیلم‌ها شکل خواهد گرفت که در نتیجه انتخاب تماشاگران خواهد بود.

بازار داغ فیلم‌های پویانمایی

امسال در اقدامی کم‌سابقه چهار فیلم پویانمایی در جشنواره حضور دارند؛ فروش قابل توجه انیمیشن‌ها در گیشه و استقبال مخاطبان از این گونه سینمایی و از طرفی دیگر افزایش فیلم‌های متقاضی در جشنواره فیلم فجر موجب شده این رویداد مهم هنری نیز به این گونه سینمایی روی خوش نشان دهد. چهار فیلم «افسانه سپهر» به کارگردانی عماد رحمانی و مهرداد محرابی و تهیه‌کنندگی مهدی جعفری جوزانی، «پسر دلفینی ۲» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی، «زال و رودابه» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدعلی سجادی و «ژولیت و شاه» به کارگردانی اشکان رهگذر و تهیه‌کنندگی آرمان رهگذر از انیمیشن‌های حاضر در این رویداد هستند.

«زال و رودابه» و «ژولیت و شاه» از انیمیشن‌های کنجکاوی برانگیز این فهرست هستند و با توجه به موفقیت «پسر دلفینی۱» در گیشه‌های خارجی و داخل به نظر می‌رسد قسمت دوم آن هم حرف‌های تازه‌ای برای گفتن داشته باشد.

آیا رونق به جشنواره فیلم فجر بازخواهد گشت؟

تجربه ناموفق چند دوره گذشته در نتیجه سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد، برپایی جشنواره در بستر شرایط پیچیده و ملتهب اجتماعی و فاصله گرفتن بسیاری از هنرمندان از مهم‌ترین رویداد سینمایی سال تا حدود زیادی بر عملکرد این جشنواره به عنوان ویترین آثار سینمایی یک سال تأثیر گذاشت و از اعتبار آن کاست. با این حال در دوره جدید و تغییراتی که در شیوه مدیریتی جشنواره دیده می‌شود، این انتظار می‌رود با جشنواره‌ای به مراتب بهتر و کیفی‌تر از دو سه سال گذشته روبه‌رو باشیم و فضا برای نمایش فیلم‌های مهم و جسورانه باز شود تا چهل و سومین دوره جشنواره فجر مقدمه‌ای برای بازگشت به سال‌های پررونق و جذاب دهه‌های گذشته باشد.

منبع: قدس-صبا کریمی