تحلیل قرآنی؛ امام حسین قیام کرد یا به فکر جان خود بود؟

به گزارش مجله خبری نگار، یکی از شذودات امثال احمد قابل در ویدئویی از او در روز عاشورا آمده که گاهی با ذوق‌زدگی توسط برخی دوستدارانش بازنشر می‌شود. او مدعی است: امام، چون گفت فَخَرَجَ مِنْها خائِفًا یَتَرَقَّبُ یعنی از دست حکومت فرار کرد، نه اینکه قیام کرد! برای اینکه علیه یزید بجنگد، می‌خواست امنیت خود و خاندانش را حفظ کند.

در ویدئوی ذیل آقای محمد اسفندیاری پاسخ ادعای او را بر اساس شواهد تاریخی می‌دهد. اما نوع پاسخ این یادداشت قرآنی است.

اصطلاحی که امام در توصیف کار خود به کار برد خروج است. اصل کلمه خروج به معنی تغییر وضعیت است و بر تصمیم عدم ادامه وضع موجود دلالت دارد. اگر نیت خروج مانند آیه إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهٰاداً فِی سَبِیلِی (ممتحنه١) باشد به معنی یکی از مهم‌ترین اصطلاحات قرآن یعنی حرکت برای جهاد است. در آیه فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِیَ أَبَداً وَ لَنْ تُقٰاتِلُوا مَعِیَ عَدُوًّا إِنَّکُمْ رَضِیتُمْ بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ (برائت٨٣) خروج مقابل قعود توصیف شده و قاعدین متضاد قیام کنندگان هستند پس می‌توان در اینجا خروج را بر اصطلاحاتی مانند قیام تطبیق داد. عبارت خروج در روایات قیام امام زمان ع هم به کار رفته است. شباهت هر سه استعمال یادشده این است که اقدام هدفمند و آگاهانه است.

 اگر امام حسین علیه‌السلام در آغاز خروج خود آیه خروج موسی علیه‌السلام را یادآوری کرد: فَخَرَجَ مِنْهٰا خٰائِفاً یَتَرَقَّبُ قٰالَ رَبِّ نَجِّنِی مِنَ اَلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ (قصص٢١)، این یادآوری دلیل نمی‌شود که برخی دیگر تصورات از قصه موسی را به حرکت امام تطبیق بدهند! بلکه فعلا محتوای آیه مذکور تطابق دارد و موارد دیگر نیاز به شواهد لازم دارد. امام با احتیاط و به خاطر تعقیب ظالمانه حکومت، از مکه خارج شد ولی بر اساس تفسیر خود امام از نوع خروج و دیگر اهداف تصریح شده، نمی‌توان خروج ایشان را صرفاً فرار از ظلم و واکنش جبری به فشار حکومت تلقی کرد و از نیت و برنامه‌ریزی اصلاح و امر به معروف و نهی از منکر در خروج نگفت.

چنانچه که آیه وَ لَوْ أَرٰادُوا اَلْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً وَ لٰکِنْ کَرِهَ اَللّٰهُ اِنْبِعٰاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَ قِیلَ اُقْعُدُوا مَعَ اَلْقٰاعِدِینَ (برائت٤٦) آماده‌سازی را نشانه اراده خروج و خلاف حال قاعدین می‌داند. پس تلاش امام برای نجنگیدن یا مذاکره با دشمن نمی‌تواند خروج امام را به کمتر از قیام تقلیل بدهد. گزارشات از اقدامات صلح‌طلبانه یا خلاف جنگ امام به معنی قیام نبودن خروج امام نیست بلکه این اقدامات یا به معنی تدابیر پس از تغییر حال مردم و عقب‌نشینی آنها از دعوت امام به حکومت است یا اصول کلی جذب حداکثری و اتمام حجت است که اهل‌بیت همواره در جنگ و صلح رعایت می‌کردند.