طبل بزرگ زیر پای چپ

بسیاری فیلم‌های مطرح سینمای جهان محصول اقتباس از آثار شاخص نویسندگان بزرگ هستند. در سینمای جنگ هم اقتباس تاریخچه بلند بالایی دارد در واقع بیشتر آثاری که توانستند در نزد مخاطبان و منتقدان ارج وقربی پیدا کنند، آثار اقتباسی بودند که به چشم آمدند و ماندگار شدند.

به گزارش مجله خبری نگار جنگ امری عینی و شهودی است و هرچه این درک و تصور از منظر فردی غنی تر، خاص تر و ملموس تر باشد، در بارورتر کردن خاطرات مشترک از یک امر، موثرتر و به همان میزان نیز مانا خواهد بود. اقتباس های ادبی آثار جنگی، در واقع گام نهادن در دنیایی است پررمز و راز که نویسنده پیش تر زاویه های گنگ و کمتر گفته شده آن را تجربه کرده است. اقتباس ها، گاهی از زیست آدم ها در شرایط خاص و غیر معمول سخن می گویند و چون گاهی اوقات محصول تجربه افراد در بزنگاه های تاریخی مختلف هستند، از ارزش بالایی برخوردار اند. نگاه بی واسطه، تجربه میدانی، ثبت وقایع غیر مترقبه و گاه شگفت انگیز و از همه مهمتر برخوردها و کشمکش های بی پایان انسانی در مواجهه با اتفاقات مهیب و ناگوار جنگ از جمله مزیت های قابل اشاره ای است که اقتباس از آثار ادبی حوزه جنگ را توجیه پذیر کرده است.

در سینمای جهان، بهترین اقتباس های جنگی معمولا چند سال بعد از جنگ ممکن شدند؛ وقتی خاطرات و رمان های جنگی به انحای مختلف گوشه‌های ناگفته جنگ را هویدا کردند. سینمای جهان و به خصوص سینمای جنگ به مدد ادبیات و خاطرات ملهم از جنگ، منبعی غنی و تمام نشدنی برای پرداختن به موضوع ناگواری مثل جنگ و حواشی آن پیدا کرده بود که به این زودی ها بوی کهنگی نمی گرفت و همچنان می توانست موتور نیروی قدرتمند برای خلق آثار دیگر باشد. سینمای جنگ اینگونه مسیرش را تاکنون ادامه داده است. به چشم آمده و خاطرات چند نسل را زنده نگاه داشته است.

در کشور ما هم ثبت و ضبط خاطرات مختلف آدم‌هایی که وقایع انقلاب و حوادث بی شمار جنگ و مقاومت را از نزدیک لمس کرده اند و تجربه میدانی از حضور در این عرصه ها داشته اند از همان سال های نخستین دهه شصت آغاز شد و ادامه دارد. محصول چنین نگاهی آورده ای گرانسنگ وفاخر به نام ادبیات مقاومت است که می تواند پشتوانه عظیمی برای ساخت آثاری با درونمایه حوادث انقلاب، هشت سال دفاع و تبعات آن باشد. آثار پرمخاطب و پرشمارگانی چون پایی که جاماند، دا، آب هرگز نمی میرد، بابا نظر، یادداشت های خرمشهر، عباس دست طلا، وقتی مهتاب گم شد، آب هر گز نمی میرد، در کمین گل سرخ، جشن حنابندان، خداحافظ کرخه، نورالدین پسر ایران، همپای صاعقه، سرباز کوچک امام، آن بیست و سه نفر، آتش به اختیار، تپه های لاله سرخ، خاک های نرم کوشک و پا به پای باران برخی از کتاب هایی هستند که با موضوع مقاومت منتشر شده اند و رهبر معظم انقلاب هم تقریظ بر آنها نوشته اند. اکثر این کتاب ها از جهات گوناگون شرایط اقتباس سینمایی را دارند اما تنها چند مورد محدود امکان راه یافتن به دنیای تصویر را داشته اند.

در حالی که بزرگترین ضعف سینمای دفاع مقدس مانند سینمای اجتماعی، طنز، کودک و غیره مبحث فیلمنامه آن هم به خاطر استفاده از داستان های سست و کم مایه با عناصرداستانی متشتت است که در نهایت فیلمنامه را از نفس می اندازد، اقتباس از کتاب های مطرح حوزه مقاومت می تواند بسیاری مشکلات این بخش را تاحد قابل اعتنایی بهبود بخشد و مراحل نگارش فیلمنامه را به سمت استفاده از قلم های تازه سوق دهد. سینمای ما هنوز از ظرفیت های ادبیات مقاومت بهره نبرده است. هنوز بسیاری از خاطرات دست اول آدمهای مختلف از وقایع این آثار از محدوده صفحات کتاب ها، به عالم تصویر پا نگذاشته اند.

از سوی دیگر با تحولات یک دهه اخیر در منطقه گونه ای از ادبیات شکل گرفت که تا پیش از این حضورش در فضای ادبیاتی کشور تا این حد پررنگ نبود و آن شکل گیری ادبیات مقاومت بین المللی بود که در حال حاضر بخش قابل ملاحظه ای از فضای ادبیات مقاومت را به خود اختصاص داده است. بسیاری کتاب هایی که در این حوزه منتشر می شوند به خاطر نگاه مستند گونه خود واینکه ماجراهایش در فضای کشور دیگری اتفاق می افتد برای مخاطب جذاب است و می تواند منابع اقتباسی فوق العاده ای برای خلق آثار سینمایی در حوزه مقاومت قلمداد شوند.  

برگزاری شانزدهمین جشنواره فیلم مقاومت می تواند این امکان را فراهم آورد که چرایی ساخته نشدن آثار اقتباسی در حوزه آثار مقاومت در نشست های مختلف این جشنواره واکاوی و کنکاش شود. جشنواره فیلم مقاومت این ظرفیت را دارد که با کار کارشناسی دقیق زمینه ای را فراهم آورد تا امکان استفاده از کتاب های ادبیات هشت سال دفاع مقدس در ابعاد مختلف فراهم شود. با این امر هم سینمای دفاع مقدس جانی دوباره خواهد گرفت و هم مخاطب با روی دیگر این سینما بیشتر آشنا خواهد شد.

منبع: ایرنا