ماجرای عشق شفق شهریار چه بود؟

به گزارش مجله خبری نگار، محمدجواد غفورزاده، متخلص به «شفق» سال ۱۳۲۴ در شهر مقدس مشهد متولد شد. در سال‌های نوجوانی وارد فضای سرودن شعر شد و در همان سال‌ها با حضور در مجالس اهل‌بیت (ع) شعر‌های او رنگ و بوی ولایی به خود گرفت. او تا امروز چندین مجموعه شعرمذهبی و آیینی سروده و با این کار، خدمت ارزشمندی به شعر ولایی کرده است. فعالیت‌های او چه در زمینه سرودن شعر آیینی و چه در پرورش شاعران جوان به قدری گسترده است که به جرئت از او می‌توان به‌عنوان یکی از چهره‌های ماندگار ادب ولایی نام برد.

محمدجواد غفورزاده، سال‌ها دبیر شورای شعر انجمن ادبی رضوی بوده و همچنین مدت زمانی، ریاست اداره امور فرهنگی آستان قدس را بر عهده داشته است. «از کعبه تا محراب»، «یاس یاسین»، «آیه ۸۸»، «سلام بر حسین» و «پنجره فولاد» تنها تعدادی از آثار اوست. چهارشنبه هفته گذشته آیین بزرگداشت استاد شفق با نام «جمال جانان» در مشهد برگزار شد که در حاشیه این مراسم با استاد هادی منوری، شاعرومنتقد و دکتر امیر الهامی، استاد زبان و ادبیات فارسی درباره ویژگی‌های شعری «شفق» و جایگاه او در میان شاعران برجسته کشور گفتگو کرده‌ایم.

تسلط بر کلام و واژه‌ها

دکتر الهامی، استاد زبان و ادبیات فارسی در گفتگو با خراسان اظهارکرد: برای شعر آیینی سه تعریف مطرح می‌کنند، تعریف اول این است که شعر آیینی درباره بایدونباید‌ها در مذهب است. همچنین عده‌ای معتقدند شعر آیینی آن دسته از شعر است که به وصف ائمه معصومین (ع) و اهل‌بیت شان مربوط است. عده‌ای دیگر نیز بر این عقیده‌اند که شعر آیینی پیوندی از این دو دیدگاه است. به نظر می‌رسد شعر استاد شفق در نوع اول جای می‌گیرد و به مطرح کردن سجایای فکری و اندیشه بزرگان دین می‌پردازد. در این مسیر، شعر نیاز به آرایه‌های ادبی و صور خیال دارد که یکی از آن‌ها وزن در شعر است.

بیشتر شاعران، برای رسیدن به وزنی دقیق در ساخت زبان، شیوه بلاغی را انتخاب می‌کنند که در این نوع از شعر‌ها جای ارکان جمله تغییر می‌کند، زیرا در این شیوه، تقدم فعل بر ارکان جمله، شیوه بلاغی را ایجاد می‌کند. وی افزود: نکته قابل توجه در شعر استاد شفق، قافیه و ردیف‌های «فعلی» فراوان است و برای رسیدن به وزن که یکی از ابزار‌های مخیل کردن شعر است استاد شفق چنان استادانه واژگان را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد که در بیشتر شعر‌ها و غزل‌هایش بدون این که ارکان جمله به هم بریزد می‌توانیم شیوه بلاغی را ببینیم. فعالان و صاحب نظران حوزه شعر و ادبیات همگی اذعان دارند که این کار از شاعرانی برمی‌آید که تسلط زیادی برچیدمان واژگان دارند.

دامنه مطالعاتی وسیع

وی ادامه داد: مطالعات شفق، درباره موضوعی که قصد بیان آن را دارد مطالعه‌ای تک‌بعدی نیست. او به دلیل مطالعات فراوانش به موضوعات زیادی تسلط دارد. حتی در کلام روزمره استاد شفق، گستردگی مطالعاتی را شاهدیم. الهامی تصریح کرد: شعری که اساساً ایدئولوگ مدار باشد در بسیاری از موارد جذابیتش را از دست می‌دهد، ولی به دلیل اخلاصی که استاد شفق در سرودن شعر آیینی دارد شعر‌ها از کوششی بودن دور و به شعر جوششی نزدیک می‌شود.

استفاده از شعر به عنوان رسانه دینی

امیر الهامی در ادامه به دیدگاه استاد شفق در زمینه اشاعه دین به‌وسیله شعر پرداخت و گفت: استاد شفق در کنار رعایت صور خیال از شعر به‌عنوان رسانه‌ای برای طرح دانش دینی استفاده و سعی می‌کند بخشی از تاریخ شیعه و وقایع دینی را به صورت موثق از طریق توصیف اشخاص روایت کند؛ اما توصیف اشخاص در شعر شفق، توصیف صرف نیست بلکه در این توصیف‌ها آموزه‌های زندگی بزرگان دین را در کلام خود می‌آورد. وی تصریح کرد: در شعر فارسی، مرثیه، زیرمجموعه‌ای از شعر غنایی است و در بیشتر شعر‌های موفق آیینی مشاهده می‌کنیم که این شعر‌ها تنها به سوگواری نمی‌پردازد بلکه ابعاد برجسته شخص مدنظر را در قالب آرایه‌های هنری پیاده‌سازی می‌کند و استاد شفق به این موضوعات نیز توجه داشته است. باآن که شعر شفق در سبک خراسانی سروده می‌شود، اما از لطایف شعر سبک هندی نیز بهره‌مند است.

ماجرای شعری که شهریار برای شفق گفت

دکتر هادی منوری از شاعران برجسته کشور نیز درباره استاد شفق به خراسان گفت: سابقه شعری شفق در شعر آیینی به پیش از انقلاب بر می‌گردد. در همان زمان هم شعر او مورد توجه شاعران بزرگی بود. در سال‌های پیش از انقلاب محمدجواد غفورزاده (شفق) کارمند دادگستری بود و با استاد شهریار ارتباط و دوستی‌هایی داشت. دریکی از این تبادلات شعری استاد شهریار، نامه مفصلی به استاد شفق نوشت و شعری را به او تقدیم کرد که این گویای دوستی و ارتباط تنگاتنگ شفق و شهریار است. وی افزود: استاد شفق به دلیل قوت شعری‌اش همواره با استادان بزرگ ادبیات ازجمله استاد کمال، استاد صاحبکار، غلامرضا شکوهی و ... معاشرت‌هایی داشت.

او علاوه بر فعالیت جدی در شعر، همیشه به دنبال پرورش استعداد‌های شعری در جوانان بوده و هست و تا امروز چهره‌های درخشان زیادی را به شعر کشور معرفی کرده که در همه عرصه‌های شعر، حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. از گذشته‌های دور تا امروز یکی از مسیر‌های شناسایی استعداد‌های شعری توسط شفق، انجمن‌های ادبی و مسیر دیگر نیز شناسایی این استعداد‌ها از طریق جشنواره‌های مختلف بوده است. از مدت‌ها پیش استاد شفق، استاد کمال، استاد شکوهی و صاحبکار داور جشنواره‌های مختلفی بودند و این نشان از این دارد که استاد شفق هم‌راستا با دیگر استادان شعر دارای فضل و دانش بالایی است.

هادی منوری خاطرنشان کرد: از نظر بنده استاد شفق پل ارتباطی بین شاعران قدیم و جوان بود. یکی از ویژگی‌های برجسته این شاعر آیینی مورد قبول بودن شعرش میان شاعران هم‌نسل خودش که استخوان خردکرده‌های ادبیات بودند و نسل جدید شاعران است. دلیل این موضوع زبان شعری و دانش به‌روز استاد شفق است. او همچنین با استادان نامدار شعر آیینی از جمله اکبرزاده، سید رضا مؤید، سروی‌ها و خسرو ارتباط بسیار خوبی داشت.

منوری تصریح کرد: به نظر بنده یک شاعر در سطح محمد غفورزاده شفق تنها در یک حوزه شعری فعالیت نمی‌کند بلکه در تمام حوزه‌های شعری وارد می‌شود و از پس همه آن‌ها در حد عالی برمی‌آید. اگر چه ما امروز استاد شفق را با شعر‌های مذهبی می‌شناسیم، اما او در حوزه شعر‌های عاشقانه نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد که کمتر به آن پرداخته شده است و از این نظر او را می‌توان شاعری تمام‌عیار دانست.

منبع: خراسان