مجله خبری-سبک زندگی نگار: یک کره اسب کوچک به نام کرت (Kurt) نماد امید تازه برای بقای نسل گونه خود است. این کره اسب که در ۶ آگوست ۲۰۲۰ به دنیا آمده، اولین اسب پرزوالسکی (Przewalski) است که کلون سازی آن موفقیت آمیز است، گونهای در حال انقراض که در استپهای آسیای مرکزی زندگی میکند. چیزی که این کره اسب را جذابتر و خاصتر میسازد این است که از ترکیبات ژتیکی که ۴۰ سال پیش بدست آمده و تاکنون محافظت شده بود کلون سازی شده است، در حالی که تصور میشد این گونه ژنتیکی از بین رفته است.
باب ویز، جانورشناس و محقق ارشد حوزه حیات وحش در سن دیگو میگوید: «انتظار میرود که این کره اسب یکی از مهمترین اسبهای گونه خود از لحاظ ژنتیکی باشد. ما امیدواریم که این کره اسب تنوعهای ژنتیکی حیاتی برای آینده جمعیت اسبهای پرزوالسکی را بازگرداند». اسبهای پرزوالسکی با نام علمی Equus ferus przewalskii در خطر انقراض قرار دارند. جمعیت بزرگ این گونه اسب که در استپهای آسیای مرکزی میزیستند بعد از جنگ جهانی دوم به شدت کاهش یافته که به دلیل ترکیبی از عوامل مانند شکار بی رویه، رقابت با احشام در نتیجه نقل مکان انسانها به زیستگاه آنها و البته زمستانهای سخت بوده است.
آخرین اسب پرزوالسکی که در حیات وحش دیده شده در سال ۱۹۶۹ بود. خوشبختانه هنوز هم تعدادی از این گونه اسب در باغ وحشها موجود است، اما نه خیلی زیاد. در کل ۱۲ اسب از این گونه شرایط را برای بقای گونه پرزوالسکی فراهم کردند که ۱۱ رأس آن بین سالهای ۱۸۹۹ تا ۱۹۰۲ در حیات وحش زنده گیری شده و یک مورد دیگر نیز در سال ۱۹۴۷ زنده گیری شد. به لطف این برنامه تولید نسل، اکنون حدود ۲،۰۰۰ رأس اسب پرزوالسکی وجود دارد. چنین دستاوردی بسیار فوق العاده است، اما رشد جمعیت این گونه بدون مشکل نیست.
آن ۱۲ اسبی که زنده گیری شده و دودمان نسل امروزی اسبهای پرزوالسکی را تشکیل دادند نماد چیزی هستند که با عنوان «تنگنای جمعیتی» شناخته میشود و این موضوع زمانی رخ میدهد که یک گونه جانوری با کاهش شدید در تعداد مواجه میشود. از آن به بعد، جمعیت گونه در خطر انقراض افزایش مییابد، اما میتوان آن را آغاز یک پایان دانست. یکی از دلایل را میتوان تنوع ژنتیکی بسیار پایین دانست. با تنوع کمتر، جمعیت گونه جانوری توانایی کمتری در سازگار شدن با عوامل استرس زای بالقوه یا تغییرات محیط اطرافشان دارند.
علاوه بر این، جمعیت اندک یک گونه باعث برجسته شدن «رانش ژنتیکی» میشود که به نوسان تصادفی عناصر ژنتیکی در جمعیت آن گونه اطلاق میگردد. این بدان معناست که ویژگیها و خصلتهای خاص با احتمال بیشتری در این گونه جانوری از بین خواهند رفت که تنوع را بیش از پیش کاهش میدهد. بالاتر از همه این ها، جمعیتهای کوچک دارای ژنتیک مشابه شانس تولید مثل خویش جفتی (inbreeding) بیشتری دارند که میتواند به رکود خویش جفتی منتهی شود که خود توزیع خصلتهای نامناسب را در سراسر جمعیت در پی داشته و بار دیگر احتمال بقای دراز مدت نسل گونه جانوری مورد نظر را کاهش میدهد. اگر چه برنامههای تولید مثل در اسارت بسیار خوب پیش رفته اند، اما مشکلات بیشتری برای اسبهای پرزوالسکی ایجاد شد.
در طی این برنامه برخی از اسبهای این گونه با اسبهای اهلی ترکیب شدند. فرزندان این ترکیب بحث برانگیز شده و نژاد اصیل اسبهای پرزوالسکی به دو جمعیت فرعی تقسیم شدند که رانش ژنتیکی را تشدید کرد. اینجاست که اسبی از این نژاد با نام کوپوروویچ (Kuporovic) به میدان آمد، اسبی که از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۸ میزیست. بررسی دودمان نسلی این اسب در اسارت نشان میداد که ژنوم او بسیار منحصربفرد و از دو اسب وحشی این نژاد است. این بدان معنا بود که کوپوروویچ تنوع ژنتیکی بسیار مهم تری نسبت به خویشاوندان خود در اسارت دارد. به همین دلیل محققان در سال ۱۹۸۰ نمونههای از ژنوم این اسب را گرفته و در باغ وحش منجمد سن دیگو نگهداری کردند.
این اسب به شکل طبیعی پدر شد، اما کرت، که بیش از ۲۰ سال پس از مرگ پدرش به دنیا آمد دقیقاً همان ژنتیک پدرش را دارد. جنین بدست آمده از این ژنوم در رحم یک مادیان اهلی کار گذاشته شده و کرت بعد از یک دوره طبیعی بارداری سالم به دنیا آمد. نام این کره اسب به افتخار کرت بنیرشک، موسس باغ وحش منجمد سن دیگو، کرت گذاشته شد. اکنون کرت نه تنها امید نژاد اسب پرزوالسکی بلکه امید دیگر گونههای در خطر انقراض است، زیرا تولد او امکان پذیر بودن ذخیره ژنوم حیوانات و استفاده از این ژنوم برای تولید نمونههای دقیق از آنها در سالها بعد از مرگ آخرین گونه را نشان میدهد.
منبع: روزیاتو