به گزارش مجله خبری نگار،زخم بستر میتواند در همه بخشهای بدن رخ دهد، اما نواحی استخوانی آرنج، زانو، پاشنه، استخوان دنبالچه و مچ پا اغلب مستعدتر میباشند. این عارضه اگرچه قابل درمان است، اما بهبودی کامل آن در همه موارد امکان پذیر نیست و ممکن است گاهی به عوارض بالقوه کشنده منجر شود.
در ادامه قصد داریم درباره زخم بستر و علل، علائم و روشهای درمان آن صحبت کنیم.
زخم بستر که به آن زخم ناشی از فشار نیز گفته میشود به دلیل فشار دائمی روی مناطق خاصی از بدن ایجاد میشود و اغلب پوست نواحی استخوانی را درگیر میکند که شایعترین آنها عبارتند از:
*لگن
*پشت
*مچ پا
*باسن
این عارضه معمولا در افرادی که دچار مشکلات حرکتی هستند دیده میشود. افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند:
*افراد مسن
*کسانی که تحرک کمی دارند
*مدت زمان طولانی روی تخت یا ویلچر به سر میبرند
*نمیتوانند بخشهای خاصی از بدن را بدون کمک دیگران حرکت دهند
*پوست شکنندهای دارند
این بیماری قابل درمان است، اما بهبود زخمهای عمیق و مزمن ممکن است دشوار باشد. چشم انداز آن نیز به عوامل متعدد بستگی دارد که از جمله آنها میتوان به ابتلای فرد به بیماریهای زمینهای و همچنین مرحله زخم اشاره کرد.
علائم زخم بستر عبارتند از:
تغییرات رنگ پوست: پوست تیره ممکن است به رنگ آبی، بنفش یا براق تغییر کند در حالی که پوست روشن احتمالا صورتی، قرمز یا تیره رنگ میشود. اگر این تغییر رنگ طی ۱۰ تا ۳۰ دقیقه بعد از برداشتن فشار از بین نرود میتواند نشانه زخم باشد
تغییر بافت: ناحیه آسیب دیده ممکن است سفت، اسفنجی و داغ به نظر برسد
ترک خوردگی پوست: ممکن است یک زخم سطحی و باز حاوی مایع یا چرک ایجاد شود. زخم میتواند به لایههای عمیق بافت گسترش یابد
عفونت: علائم شامل تغییر رنگ یا حواس در اطراف لبه زخم، تولید چرک بیشتر، سبز یا سیاه شدن بافت اطراف زخم و تب میباشد
زخم بستر در نواحی از بدن که تحت فشار قرار دارند ایجاد میشود. زمانی که فرد مدت زمان طولانی در حالت نشسته باقی میماند ممکن است دچار زخم در نواحی زیر شود:
*باسن و استخوان دنبالچه
*ستون فقرات
*تیغه شانه
*پشت بازو یا پاها
فردی که مدت زمان زیادی در رختخواب دراز میکشد ممکن است دچار زخم در نواحی زیر شود:
*مچ پا
*پاشنه
*شانهها
*دنبالچه
*آرنج
*پشت سر
همان طور که قبلا اشاره کردیم کسانی که به مدت طولانی در یک وضعیت باقی میمانند در معرض خطر زخم بستر قرار دارند. این عارضه اغلب در افرادی رخ میدهد که کمتر حرکت میکنند و برای تغییر وضعیت خود نیاز به کمک دیگران دارند.
افرادی که دچار زخم بستر میشوند معمولا:
*زمان زیادی روی صندلی مینشینند یا روی تخت دراز میکشند
*از پروتز، اندام مصنوعی یا دستگاه جراحی در برخی بخشهای بدن استفاده میکنند
*کفشهای نا مناسب یا لباسهای کشی میپوشند
این زخم زمانی ایجاد میشود که بافتها و عروق خونی فشرده شده و تغییر شکل دهند که میتواند به گردش خون ضعیف و در نتیجه مرگ بافت و عفونت منجر شود.
زخمها ممکن است در اثر فشار شدید در یک دوره کوتاه یا فشار ملایم، اما طولانی مدت رخ دهند.
موارد زیر میتواند خطر بروز زخم بستر را افزایش دهد:
*عدم توانایی حرکت کردن بدون کمک دیگران
*نازک و شکنندهتر شدن پوست با افزایش سن
*بی اختیاری ادرار و مدفوع که خطر آسیب و عفونت پوستی را افزایش میدهد
*شاخص توده بدنی پایین یا بالا یا که هر دو میتوانند فشار را افزایش دهند
*لاغر بودن بیش از حد که موجب میشود چربیهای محافظ اطراف استخوانها کاهش پیدا کند
*بیماریهایی مانند دیابت که احساس درد را کاهش میدهند
*طولانی شدن مدت زمان بهبود زخمها از جمله در بیماری دیابت
*گردش خون ضعیف
*کاهش هوشیاری و آگاهی ذهنی
زخم بستر دارای ۴ مرحله میباشد که عبارتند از:
مرحله ۱: پوست داغ به نظر میرسد، ممکن است تغییر رنگ مانند قرمزی در ناحیه ایجاد شود و با خارش همراه باشد
مرحله ۲: یک زخم یا تاول باز و دردناک ایجاد میشود و پوست در اطراف آن تغییر رنگ میدهد
مرحله ۳: این ضایعه به دلیل آسیب بافتی در زیر سطح پوست ظاهری شبیه دهانه پیدا میکند
مرحله ۴: آسیب شدید به پوست و بافت وارد شده و احتمالا عفونت رخ میدهد. در این مرحله عضلات، استخوانها و تاندونها ممکن است قابل مشاهده باشند
بهبود زخم عفونی مدت زمان بیشتری طول میکشد. عفونت میتواند در نقاط دیگر بدن گسترش پیدا کرده و به اندامهای دیگر آسیب بزند.
تغییر مکرر موقعیتی که فرد در آن قرار دارد میتواند به التیام زخم بستر کمک کرده و از ایجاد زخمهای جدید جلوگیری کند.
زمانی که زخمها در مراحل اولیه هستند ممکن است بتوان آنها را در منزل درمان کرد، اما در موارد شدیدتر لازم است به پزشک مراجعه شود.
سایر اقدامات درمانی به مرحله زخم بستگی دارد، اما به طور کلی موارد زیر میتواند مفید باشد:
از بین بردن فشار: برای این منظور میتوان از بالش یا پد فوم استفاده کرد که به تغییر وضعیت بدن و کاهش فشار کمک میکند
تمیز کردن زخم: زخمهای جزئی را میتوان به آرامی با آب و صابون ملایم شست. در مورد زخم باز نیز لازم است آن را در هر بار تعویض پانسمان با محلول نمکی تمیز کرد
پانسمان کردن: پانسمان از زخمها محافظت کرده و بهبودی را تسریع میکند. استفاده از پانسمانهای ضد میکروبی یا هیدروکلوئید یا حاوی اسید آلژینیک بهترین گزینهها برای این منظور هستند
استفاده از پمادهای موضعی: پمادهای ضد باکتری میتوانند به مبارزه با عفونتها کمک کنند در حالی که پمادهای محافظ از پوست آسیب دیده یا آسیب پذیر محافظت میکنند
برداشتن بافت مرده: این کار میتواند به بهبود زخم کمک کند. پزشک برای این منظور ممکن است از جت آب فشار قوی یا ابزارهای جراحی استفاده کند
رختخواب مناسب: برخی تشکها مانند انواع تشکهای هوایی و آنهایی که از فوم استاتیک ساخته شده اند میتوانند به کاهش فشار کمک کنند. برخی تختها دارای پمپ هستند که باعث جریان یافتن مداوم هوا به داخل تشک میشود. پزشک میتواند در انتخاب بهترین گزینه به بیمار کمک کند
مصرف آنتی بیوتیکها: پزشک ممکن است از آنتی بیوتیکها برای درمان عفونتهای پوستی، استخوانی یا عفونت در خون استفاده کند
تنظیم رژیم غذایی: شواهد چندانی وجود ندارد که نشان دهد رژیم غذایی خاص به درمان زخم بستر کمک میکند، اما مصرف مکمل پروتئین ممکن است باعث بهبودی و کاهش اندازه زخم شود. مصرف مواد مغذی ضروری و مقادیر فراوان آب نیز به سلامت کلی بدن کمک کند
عمل جراحی: جراحی احتمالا شامل برداشتن بافت مرده، تمیز کردن زخم و بستن لبهها تا جای ممکن میباشد. جراح ممکن است برای ترمیم بافتی از پوست سالم فرد کمک بگیرد
موارد زیر نیز احتمالا به بهبود وضعیت فرد مبتلا به زخم بستر کمک خواهد کرد:
*بسته شدن زخم به کمک خلا
*تحریک الکتریکی
*اکسیژن درمانی هایپر باریک
برای کاهش خطر بروز زخم بستر لازم است به نکات زیر توجه شود:
*فرد بسته به نیازش هر ۱۵ دقیقه تا ۲ ساعت یک بار تغییر وضعیت بدهد
*پوست هر روز وارسی شود
*پوست تمیز و خشک نگه داشته شود
*فرد تغذیه خوب داشته باشد
*سیگار را ترک کرده و از دود سیگار اجتناب شود
*تمرینات ورزشی حتی در رختخواب برای تقویت گردش خون مفید است
افرادی که حدس میزنند دچار زخم بستر شده اند لازم است در اسرع وقت به پزشک یا مراقب خود اطلاع دهند.
زخم بستر در صورت عدم درمان میتواند به برخی عوارض منجر شود. یکی از این عوارض سلولیت است که نوعی عفونت باکتریایی بالقوه کشنده میباشد و از سطح پوست تا عمیقترین لایههای پوستی را درگیر میکند.
سلولیت میتواند به سایر نواحی بدن نیز سرایت کرده و عوارض بیشتری به دنبال داشته باشد که از جمله آنها میتوان به سپسیس اشاره کرد. این عفونت کشنده ممکن است به نارسایی اندامی منجر شود.
به علاوه در صورت گسترش زخم بستر به استخوانها و مفاصل این نواحی دچار عفونت میشوند که به غضروف و بافتها آسیب رسانده و عملکرد اندام و مفاصل را دچار اختلال میکند.
منبع:سومیتا