به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: در شرایطی که این روزها دعوا بر سر عرضه خودرو در بورس کالا بالا گرفته است و از یک سو وزارت اقتصاد و بورس بر عرضه خودرو به این روش اعتقاد دارند و از سوی دیگر برخی از نهادها به این روش انتقاد دارند، آمار اخیر رئیس سازمان بورس در انتقاد از عرضه خودرو به صورت قرعهکشی نکات جالبی داشت. مجید عشقی اعلام کرد: «براساس آخرین آمار ثبت نامی ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر برای ۲۰ هزار خودرو ثبت نام کردند. طبق محاسبات از ۸۵ میلیون نفر جمعیت کشور ۷۳ میلیون نفر به دلایل مختلف از جمله این که صاحب خودرو یا زیر ۱۸ سال هستند، نمیتوانستند شرکت کنند. از ۱۲ میلیون نفر باقی مانده ۱۰ میلیون نفر شرکت کردند. این یک لاتاری ملی به تمام معناست».
ایران خودرو از یک شنبه هفته گذشته تازهترین ثبتنام برای قرعهکشی خود را آغاز کرد. ثبتنام برای شرکت در این طرح تا روز یک شنبه ۲۵ دی ماه ادامه داشت. طبق آمار منتشر شده توسط فارس، در این دوره از قرعهکشی ایران خودرو، بیش از ۹ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر برای عرضه ۲۰ هزار دستگاه ثبتنام کردند که رکورد ثبت تقاضا در قرعهکشی خودرو را شکست. این درحالی است که رکورد قبلی تعداد شرکتکنندگان، با احتساب کل متقاضیان سه طرح عادی، جوانی جمعیت و خودروهای فرسوده، کمتر از ۷ میلیون نفر بود. در این طرح ۴محصول شامل سورنپلاس دوگانهسوز، پژو پارس سال سفارشی (ELX)، پژو پارس سال سفارشی با موتور XU۷P و راناپلاس عرضه شد.
۳دسته از متقاضیان شامل متقاضیان عادی، مادران دارای ۲فرزند و دارندگان خودروهای فرسوده میتوانستند در این قرعهکشی شرکت کنند. ثبت نام ۹میلیونو۲۰۰هزار متقاضی درحالی بود که تعداد خودروهای قابل عرضه فقط ۲۰هزار دستگاه است. پیش از این در آبانماه امسال ۶میلیون و ۵۰۰هزار نفر در یکی از قرعهکشیهای خودروسازان ثبتنام کرده بودند که در نهایت فقط ۳۹هزار خودروی تولید شده در ایران خودرو عرضه شد. شدت تقاضا در قرعهکشی تازه ایران خودرو به حدی بود که سایت ثبتنام ایران خودرو در هفته گذشته به دلیل افزایش شدید تقاضا با اختلال مواجه و به همین دلیل زمان ثبتنام طی ۲مرحله تمدید شد. این رقم چنان عجیب و غریب بود که عشقی مدیر کل سازمان بورس به طعنه از آن به عنوان لاتاری ملی یاد کرد و گفت: «صنعت خودرو حدود ۴ درصد ارزش بازار را در دست دارد، اما ۲۰ درصد ارزش معاملات را به خود اختصاص داده و این نشان از علاقهمندی سرمایهگذاران به این صنعت است».
وی با بیان این که این صنعت شبیه بیماری است که عارضههای مختلفی دارد، تصریح کرد: «از قیمتگذاری دستوری تا مقیاس تولید، چالشهای مالی، مدیریت و مالکیت دولتی این صنعت را طی سالهای متمادی ضعیف کرده است، انباشت زیان ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی یقینا قابل ادامه نبود و این صنعت در صورت ادامه روند قبل، حتما با یک توقف تلخ مواجه میشد». رئیس سازمان بورس اظهار کرد: «در طرح اخیر فروش ایران خودرو یک لاتاری ملی رخ داد؛ از جمعیت ۸۵ میلیونی کشور، حدود ۷۲ میلیون نفر نتوانستند در قرعه کشی شرکت کنند و از ۱۳ میلیون نفری که میتوانستند شرکت کنند بیش از ۹ میلیون نفر در یک لاتاری بی هدف شرکت کردند! ۹ میلیون نفر برای ۲۰ هزار خودرو»!
رانت قیمت کارخانه و بازار برای ۴ محصول ایران خودرو که از ۱۷ دی ماه در قرعهکشی جدید عرضه شدند، بین ۲۰۰ تا۲۷۵ میلیون تومان بود. با توجه به اختلاف قیمت چشمگیر قیمت کارخانه و بازار آزاد، قرعهکشی خودرو طی سالهای اخیر جولانگاه دلالان خودرو بوده است که به دنبال کسب سود از این رانت قیمتی هستند. هرچند تعدادی از این افراد مصرف کننده واقعی هستند، اما نیاز آنها هم دراین فرایند پاسخ داده نمیشود.
بررسیهای خراسان نشان میدهد که برای ثبت نام خودرو در صورت برنده شدن، فردی که ثبت نام کرده است باید در فرصتی ۳ روزه مبلغ را واریز کند. اگر میانگین مبلغ واریزی را ۲۰۰ میلیون تومان در نظر بگیریم به این معناست که فرد برنده شده یا باید ۲۰۰ میلیون تومان وجه نقد در حساب داشته باشد یا در فرصتی کوتاه با فروش داراییهایی نظیر خودرو، طلا، ارز، سهام یا حتی زمین و مسکن پول نقد را جور کند. به این معنا با توجه به این که خریدار خودرو از طریق قرعهکشی یا برای استفاده شخصی یا برای استفاده از مابه التفاوت قیمت کارخانه و بازار وارد این عرصه شده است، میتوان گفت که به طور رُند ۱۰ میلیون نفر ۲۰۰ میلیون تومان پول آماده برای خرید یا سرمایه گذاری دارند. به این ترتیب کل این رقم یا به عبارتی مجموع پول آماده برای سرمایه گذاری، ۲ هزار هزار میلیارد تومان است.
البته باید توجه داشت که افراد ثبت نامی لزوما همگی دارای این مبلغ یا دارایی قابل تبدیل به این مبلغ نیستند چرا که به دلیل رانت ناشی از تفاوت قیمت، تعداد قابل توجهی از دلالان یا افراد عادی با انگیزه دلالی وارد این ثبت نامها میشوند و از طریق دوستان و اقوام خود اقدام به ثبت نام میکنند و در صورت برنده شدن هر یک از ثبت نامیهای مربوط به فرد دلال، پول خرید خودرو توسط آن دلال تامین میشود، بنابراین در عمل همه این ۱۰ میلیون نفر پول نقد یا دارایی قابل تبدیل به نقد ندارند، اما با نادیده گرفتن این واقعیت، رقم به دست آمده را میتوان با اعداد جالبی مقایسه کرد. اگر این رقم را با حجم کل نقدینگی کشور که براساس آخرین آمار بانک مرکزی در پایان مهر ماه ۵.۶ هزار هزار میلیارد تومان است، مقایسه کنیم، میبینیم که رقمی معادل ۳۵ درصد نقدینگی کشور و رقمی معادل سقف بودجه عمومی کشور را که در لایحه بودجه ۱۴۰۲ آمده است، شامل میشود.
همچنین با تبدیل این رقم به دلار (با نرخ ۴۰ هزار تومان) شاهد رقمی معادل ۵۰ میلیارد دلار هستیم که بالاتر از ارزش شرکتهایی نظیر فولکس واگن، بی ام و، تویوتا، پورشه، هوندا، فورد، ولوو، آئودی و هیوندای است. میتوان فرض کرد که با جمعآوری این مبلغ از تمام متقاضیان میشود یکی از خودروسازان مطرح جهان را خریداری و آن را جایگزین خودروسازان ناکارآمد فعلی کشور کرد.
نگاهی به ارزش برخی برندهای شرکتهای معروف خودروسازی جهان براساس قیمت گذاری سال ۲۰۲۲ طبق سایت مرجع آماری statista.com به خوبی حجم این نقدینگی را نشان میدهد:
*برند تویوتای ژاپن: ۳۳ میلیارد و ۱۱۰ میلیون دلار
*برند مرسدس بنز آلمان: ۳۰ میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار
*برند بی ام و (دبلیو) آلمان: ۲۷ میلیارد و ۵۹۰ میلیون دلار
*برند فولکس واگن آلمان: ۹ میلیارد و ۲۵۰ میلیون دلار
*برند فورد آمریکا: ۱۳ میلیارد و ۲۱۰ میلیون دلار
*برند هوندای ژاپن: ۱۱ میلیارد و ۱۲۰ میلیون دلار
*برند آئودی آلمان: ۱۰ میلیارد و ۱۹۶ میلیون دلار
*برند پورشه آلمان: ۸ میلیارد و ۶۱۰ میلیون دلار