اجرای الگوی کشت پس از ۵۰ سال در کشور کلید خورد

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: اولین اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی و رونمایی و ابلاغ سند کشت محصولات استان‌ها در سال زراعی ۱۴۰۲ – ۱۴۰۱ برگزار شد تا به واسطه اجرای این طرح مهم، کشور به امنیت غذایی پایدار و حاکمیت و اقتدار غذایی دست یابد. موضوع اجرای الگوی کشت در ایران از سال ۱۳۵۰ مطرح شده بود، اما طی نیم قرن گذشته به دلایل گوناگونی نتوانست تاکنون اجرایی شود. در واقع طی سال‌های گذشته الگوی کشت جذابیت لازم را برای کشاورزان به همراه نداشت، اما اکنون در دولت سیزدهم به آن توجه ویژه‌ای شده است تا کشاورزان با ایجاد بستر‌هایی همچون تأمین نهاده‌هایی مانند کود یارانه‌دار، بذر مناسب و تسهیلات یارانه‌ای در اجرای الگوی کشت محصولات کشاورزی به این سمت هدایت شوند.

مزایای اجرای الگوی کشت

در صورت اجرای الگوی کشت تا پایان سال اجرای طرح، تولید محصولات کشاورزی از ۱۲۵ به ۱۵۲ میلیون تن خواهد رسید و مصرف آب ۳ میلیارد مترمکعب کاهش خواهد یافت. همچنین صرفه‌جویی ۲.۲ میلیارد دلاری ارزی، افزایش تولید و همچنین نیم درصد کاهش سطح کشت آبی و افزایش سطح کشت دیم‌زار‌ها را به دنبال خواهد داشت.

با اجرای طرح جهش تولید در دیم‌زار‌ها انتظار می‌رود تولید محصولات در این اراضی ۴.۵میلیون تن افزایش یابد و خودکفایی در تأمین انرژی را به همراه آورد و نفوذ دانش را به صد درصد برساند. علاوه بر این سطح زیر کشت در سال اول اجرا از ۱۱ به ۱۲ میلیون هکتار افزایش خواهد یافت. تغییر فصل کاشت و تغییر فصل کشت گیاهان آب‌بر در زمستان مانند چغندر قند از جمله مباحث مطرح‌شده در الگوی کشت است که با تغییر محل کشت محصولات باید در آن استان‌ها زیرساخت‌ها و صنایع تبدیلی را نیز فراهم کند. طرح الگوی کشت فقط گیاهان زراعی را در بر می‌گیرد و مقررشده است تا محصولات باغی از سال زراعی آینده تحت پوشش الگوی کشت قرار گیرند.

نیاز به ۳۰ همت برای اجرای الگوی کشت

سید جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی در اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی با اشاره به اهمیت اجرای این طرح گفت: «اگر مشکل آب در کشور داریم یا دچار کمبود محصولات کشاورزی می‌شویم، راهی جز اجرای الگوی کشت نداریم و باید با جدیت آن را دنبال کنیم. برای اجرا شدن نیاز داریم حداقل در سال‌های اول یارانه کشت دهیم. به همین منظور درخواست داریم در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ ردیف بودجه اختصاصی برای اجرای الگوی کشت تعلق گیرد.» وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه الگوی کشت برای همه وزارتخانه‌ها فرستاده شده و این طرح بسته به شرایط و منابع کشور اصلاح خواهد شد، گفت: «حداقل ۳۰ همت برای اجرای الگوی کشت در ردیف بودجه سال آینده نیاز داریم.» ساداتی‌نژاد، ابلاغ الگوی کشت را مانند مردمی‌سازی یارانه‌ها کاری جسورانه عنوان کرد، زیرا با اجرای الگوی کشت در کشور مطالبه عمل به الگوی ابلاغ شده، ایجاد می‌شود.

به گفته وی با اجرای طرح جهش تولید در دیم‌زار‌ها انتظار داریم که تولید محصولات در این اراضی ۴.۵‌میلیون تن افزایش یابد. بنابر گفته وزیر جهاد کشاورزی، در دنیا ۴۰ درصد تولید قراردادی است که این رقم در کشور ما یک درصد است. اما اجرای کشت قراردادی در سال گذشته منجر به خرید ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تن گندم شد.

اهدافی که برای الگوی کشت لحاظ شده شامل مدلسازی الگوی کشت، مؤلفه‌هایی همچون تخصیص آب و زمین، صادرات، راهبرد‌های ملی و منطقه‌ای، شاخص‌های امنیت غذایی، اشتغال، قطب‌های تولید و سرانه و الگوی مصرف است.

در همین رابطه خیام نکویی، معاون وزیر جهاد کشاورزی نیز در این مراسم بر رویکرد‌های اصلی نظارت بر تدوین الگوی کشت اشاره کرده و گفت: «کاهش آب مصرفی خالص و ناخالص، حفظ و ارتقای تولید با الگوی مصرف فعلی، صرفه‌جویی ارزی، افزایش ضریب نفوذ دانش با ارتقای عملکرد در هکتار، توسعه کشت در دیم‌زار‌های کم‌بازده، توسعه کشت گیاهان علوفه‌ای کم آب‌بر، توسعه کشت دانه‌های روغنی، اصلاح کشت سبزی و صیفی از فضای باز به گلخانه و حفظ و ارتقای شاخص‌های اقتصادی می‌شود.» معاون وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید: «با اجرای الگوی کشت، تولید با رشد ۲۷ میلیون تنی از ۱۲۵ میلیون تن به ۱۵۲ میلیون تن می‌رسد، همچنین مصرف آب ۳میلیارد مترمکعب کاهش می‌یابد.» محمد قربانی معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی نیز در اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی با اشاره به اهمیت اجرای این طرح در بخش کشاورزی گفت: «رخداد بزرگ در نظام کشاورزی و تولیدی کشور با اجرای الگوی کشت در دولت سیزدهم رقم خورد که مصداق واقعی کار جهادی برای دستیابی به امنیت غذایی کشور است.»

به گفته قربانی، بودجه الگوی کشت چندوجهی است، بنابراین لازم است مجلس برای تخصیص یارانه به وزارت جهاد کشاورزی توجه کند، زیرا بحث سلامت و امنیت غذایی مطرح است و در این راستا نیازمند انتقال یارانه از وزارت بهداشت به صنایع غذایی هستیم. وی با بیان اینکه انتظار می‌رود کمیسیون کشاورزی مجلس براساس قانون بند (ت) ماده ۳۵ در قانون بودجه ۱۴۰۲، یک ردیف ویژه با یک مبلغ یارانه حداقل ۴۰ همتی برای پشتیبانی از الگوی کشت تدارک ببیند، اظهار کرد: «امیدواریم اثربخشی، کارآمدی و پذیرش اجتماعی بالا را از اجرای الگوی کشت داشته باشیم و مجموعه وزارت جهاد کشاورزی با استفاده از سیاست‌های پشتیبانی و با همراهی سایر دستگاه‌ها بخصوص مجلس، یکبار برای همیشه مشکل اجرای الگوی کشت را حل و فصل کند.»

امکان تأمین محصولات استراتژیک با اجرای الگوی کشت

اجرای الگوی کشت طی سال‌های اخیر یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث مطرح شده در حوزه کشاورزی بوده است و بسیاری از کارشناسان و دست اندرکاران، نابسامانی‌های تولید و حتی بازار محصولات کشاورزی را ناشی از عدم اجرای الگوی کشت مناسب می‌دانند. اهمیت این مسأله تا بدان جاست که کارشناس فائو در آسیا و اقیانوسیه تأکید کرده است، ایران با اجرای طرح الگوی کشت، امکان تأمین محصولات استراتژیک مورد نیاز خود را دارد.

در واقع هدف از تدوین و اجرای الگو‌های کشت مختلف دستیابی به بهره‌وری بالاتر در زمین‌های زراعی به منظور افزایش تولید محصولات زراعی است. در حال حاضر در کشور حدود ۱۲ میلیون هکتار اراضی زراعی وجود دارد که پیش‌بینی می‌شود نزدیک به ۶۰ درصد آن در سال‌جاری در قالب ۱۵ محصول زیر طرح الگوی کشت رود. طرح الگوی کشت در صورت تأمین الزامات لازم در ۲۶ محصول زراعی انجام می‌شود که شامل محصولات گندم، جو، ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای، برنج، چغندر قند و حبوبات می‌گردد. اجرای الگوی کشت موضوعی صرفاً مرتبط با وزارت جهاد کشاورزی نیست بلکه نهاد‌های دیگری از جمله وزارتخانه‌های اقتصاد، صمت، نیرو و سایر سازمان‌ها و نهاد‌های ذیربط، باید شرایطی برای کشاورزان فراهم کنند تا بتوانند به سمت الگوی کشت هدایت شوند.

در پایان ذکر این نکته نیز ضروری است که اجرای طرح‌هایی همچون الگوی کشت طرح ساده‌ای نیست؛ چرا که باید به‌صورت کارشناسی شده و بر اساس آمایش سرزمینی و ظرفیت اقلیمی در نقاط مختلف کشور و با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری تمام اجزای مردمی و دولتی اجرایی شود و دولت باید بر اساس ظرفیت‌های هر استان یک الگو معرفی کند که تا پیش از این الگو به‌صورت جامع ارائه نشده است، اما وزارت جهاد کشاورزی یکی از اولویت‌های فعلی خود را اجرای این طرح در ابعاد گسترده اعلام کرده است تا بعد از گذشت نیم قرن اجرایی شود.