بازگشت ترکیه و یونان روی ریل تنش

به گزارش مجله خبری نگار به نقل از الوقت، درحالی که اتحادیه اروپا سعی دارد تا سطح تنش‌ها بین ترکیه و یونان بر سر ادعا‌های ارضی در دریای مدیترانه را کاهش دهد، اما جنگ لفظی بین مقامات دو طرف نشان می‌دهد که تنش‌ها به مرحله‌ای رسیده که هر لحظه احتمال درگیری نظامی بین دو کشور می‌رود.

تنش‌ها در روز‌های اخیر پس از آن شدت گرفت که تعدادی از جنگنده‌های ترکیه بر فراز دریای اژه در حال گشت‌زنی بودند که اقدام یونانی‌ها در رهگیری این جنگنده‌ها تنش‌ها بین دو کشور را وارد مرحله جدیدی کرد.

مقامات ترکیه ادعا کرده‌اند که در تاریخ ۲۳ آگوست یونان از طریق رادار سامانه اس-۳۰۰ مستقر در جزیره کرت، جنگنده‌های اف-۱۶ ترکیه را ردیابی کردند. منابع نظامی ترکیه اعلام کردند کشوری که جنگنده‌های یک کشور متحد در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را به عنوان هدف متخاصم از طریق رادار ردیابی می‌کند، یک رفتار خصمانه مطابق با قوانین درگیری ناتو انجام داده است.

به دنبال این اتفاقات، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه هر آنچه را که تاکنون نگفته بود علیه یونان به زبان آورد که دست کمی از اقدام نظامی نداشت. اردوغان در سخنانی هشدار داد که یونان در صورت ادامه نقض حریم هوایی ترکیه و ایجاد مزاحمت برای هواپیما‌های این کشور بر فراز دریای اژه، بهای زیادی خواهد پرداخت. اردوغان خطاب به یونانی‌ها گفت «ای یونان! به تاریخ نگاه کن. حرفی برای یونانی‌ها داریم، ازمیر را فراموش نکنید».

ازمیر شهری در سواحل دریای اژه است که یونانی‌ها آن را اسمیرنا می‌نامند و این شهر در اواخر جنگ جهانی اول از سوی یونان اشغال شد و ترکیه هرگز آن را به عنوان بخشی از یونان به رسمیت نشناخت تا اینکه نیرو‌های ترکیه در سال ۱۹۲۲ این شهر را از یونانی‌ها پس گرفتند. اردوغان همچنین تاکید کرد که سلطه یونانی‌ها در جزایر دریای اژه نزدیک به ترکیه به هیچ وجه آن‌ها را مقید به چیزی نمی‌کند و وقتی زمانش برسد ترکیه هر کاری را که لازم باشد انجام می‌دهد.

در واکنش به سخنان تهدیدآمیز اردوغان، یونان گفته است که متحدان و شرکای خود را از محتوای بیانیه‌های تحریک‌آمیز مطلع خواهد کرد تا مشخص شود چه کسی انسجام اتحاد ناتو را در یک دوره خطرناک هدف گرفته است. در سایه بالاگرفتن جنگ لفظی میان دو طرف، قره قوش، ژنرال بازنشسته ترکیه هم اظهار داشت که به وقوع پیوستن جنگ میان ترکیه و یونان امری گریزناپذیر است و باید نیروی هوایی این کشور تقویت شود.

ادعای مقامات ترکیه درحالی است که مقامات آتن همواره هواپیما‌های دشمن را به پرواز بر فراز جزایر یونانی نزدیک به مرز ترکیه متهم می‌کنند و اختلاف بین دو همسایه منجر به گشت‌زنی‌های مکرر شده است. آنکارا نیز حضور نیرو‌های یونان در این جزایر را برخلاف معاهدات صلح امضا شده پس از جنگ جهانی اول و دوم می‌داند و آن را محکوم می‌کند. مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در ماه ژوئن گفته بود که اگر آتن به اعزام نیرو به این جزایر ادامه دهد آنکارا حاکمیت یونان را به چالش خواهد کشید.

تقابل بر سر منابع انرژی در مدیترانه

در دهه‌های اخیر موضوعاتی همچون آب‌های سرزمینی، مناطق دریایی مورد مناقشه، مسلح کردن جزایر و نقض حقوق اقلیت تُرک در تراس؛ مناطق مسلمان‌نشین یونان ازجمله مواردی است که غالباً موجب تنش بین آنکارا و آتن شده است.

اگرچه اختلافات بین ترکیه و یونان ریشه تاریخی دارد، اما در سال‌های اخیر برخی مسائل به این اختلافات دامن زده است. ترکیه که به شدت به منابع نفت و گاز برای اقتصاد رو به رشد خود نیاز دارد، درصدد است تا بخشی از نیاز‌های خود را از بستر دریای مدیترانه تامین کند و به همین منظور بر سر این منابع با یونان درگیر شده است، زیرا یونان نیز نسبت به این منابع ادعای مالکیت دارد و همین مسئله سطح تنش‌ها بین دو طرف را تشدید کرده است.

تنش ترکیه و یونان بر سر جزیره «کاستلوریزو» در دریای مدیترانه که منابع گازی زیادی را در خود جای داده است، جایی است که دو رقیب برای کنترل منابع حیاتی آن متمرکز شده‌اند. ترکیه ادعا می‌کند که اطراف این جزیره استراتژیک متعلق به این کشور است و ادعای یونانی نمی‎تواند مبنایی برای تعیین محدوده منطقه انحصاری اقتصادی درنظر گرفته شود. ترکیه به لطف قدرت نظامی و سیاست‌های جاه‌طلبانه که در پیش گرفته است، توانسته از منابع بستر و زیر بستر دریای مدیترانه منابع زیادی را استخراج کند و هر گونه اقدام تحریک آمیز یونان را نیز تهدیدی برای خود قلمداد می‌کند که به شدت به آن پاسخ داده خواهد شد.

گشت‌زنی جنگنده‌های ترکیه بر فراز دریای اژه هم نوعی نمایش قدرت در مقابل آتن بود تا نشان دهد که ترکیه حاضر است برای دفاع از منابع گازی حتی وارد رودررویی نظامی نیز بشود. مقامات یونانی تاکنون از وارد شدن به تنش جدید با آنکارا خودداری کرده‌اند و سعی دارند از طریق میانجیگری اروپا این مشکل را حل کنند، ولی موفقیتی کسب نکرده‌اند.

مقامات آنکارا ادعا می‌کنند که یونان از دهه‌های پیش بسیاری از جزایر در دریای اژه را مسلح کرده است و به باور آنها، یونان با اینگونه رفتار‌های تنش‌زا امنیت ترکیه را مورد تهدید قرار داده و چنین تعرضاتی می‌تواند به تشدید تنش‌ها منجر شده و حتی عواقب خطرناکی برای صلح و امنیت در منطقه داشته باشد. به همین خاطر مقامات آنکارا از طریق کانا‌های دیپلماتیک سعی کرده‌اند تا همسایه خود را به نقض آشکار مقررات در این جزایر متهم کنند تا یونانی‌ها نتوانند نسبت به سایر حقوق دریایی خود در معاهداتی که بین دو کشور بسته شده است ادعا‌هایی داشته باشد.

یکی دیگر از دلایلی که دو کشور را به سمت تقابل کشانده است، تحرکاتی است که احتمالا یونان برای برهم زدن روابط بین واشنگتن و آنکارا انجام داده است. مقامات ترکیه مدعی هستند یونان سعی کرده تا دولت آمریکا را به عدم فروش جنگنده‌های اف -۱۶ متقاعد کند و کنگره نیز در حمایت از آتن طرح توافق فروش این جنگنده‌ها را به حالت تعلیق درآورده است، اقدامی که خشم دولتمردان آنکارا را به همراه داشته است.

ترکیه و یونان عضو ناتو هستند و به جای اینکه در برابر دشمن مشترک از یکدیگر دفاع کنند، در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند که این مسئله نگرانی سایر اعضای این سازمان نظامی را در پی داشته است. ترکیه و یونان یکدیگر را بزرگترین خطر امنیتی برای خود می‌دانند و کنترل شرق مدیترانه و دریای اژه را اساس رقابت خود می‌دانند.

باتوجه به اینکه ترکیه بعد از آمریکا بزرگترین ارتش ناتو را در اختیار دارد و از لحاظ تجهیزات و تعداد نیرو‌ها در موضع برتری نسبت به رقیب خود قرار دارد، لذا یونانی‌ها هم در سال‌های اخیر بیکار ننشسته‌اند و برای تقویت بنیه دفاعی خود سعی کرده‌اند تا تسلیحات مدرن‌تری را به زرادخانه‌های خود اضافه کنند. تلاش برای خرید جنگنده‌های پیشرفته از آمریکا برای تقویت نیروی هوایی و ساخت چتر ضد پهپادی برای رهگیری پهپاد‌های ترکیه که عمدتا با فناوری‌های ساخت رژیم صهیونیستی هدایت می‌شود، از جمله اقداماتی است که آتن در سال‌های اخیر در دستورکار قرار داده تا در صورت وقوع درگیری، بتواند از امنیت مرز‌های خود دفاع کند.

رجزخوانی اردوغان برای تحریک ملی‌گرایان

جدای از تقابل ترکیه و یونان بر سر منابع گازی مدیترانه و جزایر مورد مناقشه، اما در برهه کنونی رجزخوانی‌های اردوغان مصرف داخلی نیز دارد. باتوجه به اینکه سال آینده انتخابات ریاست جمهوری ترکیه برگزار خواهد شد و اردوغان سعی دارد به هر نحوی شده بتواند دوباره در مسند قدرت باقی بماند، لذا مانور قدرت اخیر در برابر آتن برای ترغیب افکارعمومی در داخل ترکیه است تا از اردوغان چهره‌ای ملی به نمایش بگذارد که رگ غیرتش برای تامین منافع ملی به جوش آمده است.

مواضعی که اردوغان در ماه‌های اخیر در قبال تحولات منطقه‌ای و جهانی به ویژه در قبال بحران اوکراین از خود نشان داده است تا حدی میزان محبوبیت و جایگاه او در بین مردم را ارتقا داده است و این سیاست در ماه‌های منتهی به انتخابات نیز با شدت بیشتری ادامه خواهد یافت تا مخالفان داخلی را کنار زده و برای سومین بار متوالی کرسی ریاست جمهوری را تصاحب کند. از آنجا که ملی‌گران ترکیه هم از نمایش قدرت اردوغان در برابر رقبای خارجی به وجد می‌آیند این اقدامات می‌تواند ملی‌گرایان را برای رای دادن به اردوغان مجاب کند.

شواهد و قرائن حاکی از این است که هیچ افق روشنی برای کاهش سطح تنش‌ها بین ترکیه و یونان وجود ندارد و از آنجا که هیچ یک از طرفین حاضر به عقب‌نشینی از خواسته‌هایشان نیستند تنش‌ها روز به روز افزایش خواهد یافت و آنگونه که تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند، احتمالا در آینده به وقوع جنگ تمام عیار در منطقه منجر خواهد شد.