ماجرای مناقشه پتروشیمی میانکاله!

به گزارش مجله خبری نگار، یکی از موضوعات مهم این روز‌های شبکه‌های اجتماعی، پروژه پتروشیمی میانکاله است و باعث شده همه توجه‌ها به این طرح صنعتی در یک منطقه حفاظت شده محیط زیستی جلب شود. البته هیاهو برای ساخت مجتمع پتروشیمی میانکاله مربوط به امروز و دیروز نیست و از اوایل دهه ۹۰ شروع شده است. با این حال سخنگوی دولت هم در نشست خبری اعلام کرده است که در دولت مردمی شروع هرگونه توسعه یافتگی و فعالیت‌های عمرانی، صنعتی و معدنی منوط و مشروط به دریافت مجوز‌های قانونی لازم از جمله مجوز‌های محیط زیستی است و توسعه عمرانی، فرع بر رعایت محیط زیست است. در همین حال تسنیم روز گذشته به نقل از منابعی در وزارت نفت از بررسی لغو مجوز احداث این پترو شیمی خبر داد. با این حال در این گزارش سعی داریم نظر موافقان و مخالفان احداث پتروشیمی را در میانکاله خیلی مختصر بررسی کنیم.

ماجرا چیست؟

بیایید به روز صفر برگردیم؛ این اعتراض‌ها تقریبا از اوایل دهه ۹۰ و زمانی شروع شد که کلنگ ساخت یک مجموعه پتروشیمی در زمین‌های میانکاله در دولت محمود احمدی نژاد بر زمین خورد. در اهمیت زمین‌های میانکاله همین بس که این محدوده در شرق مازندران، یک منطقه حفاظت شده است و هیچ جایی شبیه آن در تمام سواحل جنوبی خزر وجود ندارد که محیط آن دست نخورده باقی مانده باشد. به همین دلیل از دولت دهم و سپس دو دولت یازدهم و دوازدهم کشاکش زیادی بین نماینده‌های مجلس شرق مازندران از یک سمت و از سوی دیگر دولت‌ها بر سر ساختن یک مجتمع پتروشیمی در این منطقه وجود داشت.

اصرار البته از سوی نمایندگان بود و انکار از سوی دولت ها. اما به جز یک کلنگ تزیینی و چند نامه نگاری عملا گامی برای آن برداشته نشد. از آن زمان دیگر صدایی از کسی به گوش نرسید تا همین بیستم اسفند سال ۱۴۰۰ که دوباره درست در آخرین روز‌های سال گذشته کلنگ جدیدی برای ساخت همان مجتمع زده شد که افراد بومی و فعالان محیط زیست را عصبانی کرد. چند نفر از مخالفان، از جمله هدیه تهرانی به همین دلیل در روز ۱۳ فروردین، در منطقه حفاظت شده میانکاله حاضر شدند تا در خصوص ساخت این مجموعه هشدار دهند.

چه فرد یا افرادی برای اجرای این پروژه تلاش می‌کنند؟

این طور که رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید، نماینده‌های مجلس به خصوص نمایندگان مناطق شرق مازندران اصرار عجیبی برای این کار دارند، ولی آن‌ها نمی‌توانند این کار را به تنهایی و بدون امضای هیئت دولت انجام دهند. بیایید روی همه عوامل و عناصر درگیر این مجتمع مروری داشته باشیم تا ببینیم این خواب آشفته را چه کسی برای میانکاله دیده است؟

دولت چه موضعی دارد؟

اگر چه مصوبه احداث این پترو شیمی مربوط به دولت روحانی است، اما نمی‌توان خیلی صریح و شفاف گفت که موضع دولت رئیسی چیست، ولی همه این کلنگ‌زنی‌ها در دولت سیزدهم زمانی اتفاق افتاد که رئیس جمهور به همراه برخی از اعضای هیئت دولت به مازندران و منطقه میانکاله سفر کرد. از آن طرف وزیر کشور کلنگ این طرح را زد، اما رئیس سازمان محیط زیست که مقامش در کابینه معاونت رئیس جمهور است مخالفت جدی با آن دارد.

احمد وحیدی، وزیر کشور در مراسم کلنگ‌زنی پتروشیمی بهشهر گفت که توافقات زیست محیطی برای پتروشیمی را گرفته‌اند تا با ساخت این مجتمع مشکل اشتغال در منطقه را حل کنند. از آن طرف با وجود این که وزیر کشور بر گرفتن پیوست‌های محیط‌زیستی پروژه پتروشیمی مازندران تأکید داشت، علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست این ادعا را رد کرد و این پروژه را فاقد مجوز‌های زیست محیطی دانست. او تاکید کرد که جلوی ساخت مجتمع ایستادگی خواهد کرد و نمی‌گذارد بدون مجوز برنامه‌ای اجرا شود. پس تا این جا معلوم شد که اشتغال، مهم‌ترین وسوسه دولت برای امضای ساخت این مجموعه بوده است.

نماینده‌های مازندران در مجلس چه می‌خواهند؟

سلاجقه در دیداری که با تعدادی از نمایندگان سمن‌های محیط زیستی مازندران داشت، در بخشی از اظهارات خود از اصرار برخی نمایندگان مجلس انتقاد کرده و گفته بود: «گاهی فشار نماینده‌های مجلس برای ما عجیب است. مجوز محیط زیستی این طرح گرفته نشده، نماینده محترم از من می‌خواهد که کلنگ‌زنی انجام شود، در حالی که حضرت آقا فرمودند نمایندگان در کار دولت دخالت نکنند.» جالب این که این اصرار نماینده‌ها فقط محدود به این دوره نیست و حتی همان پنج سال گذشته هم وزارت نفت گفته بود، نماینده‌های مجلس تاکید زیادی برای این طرح دارند.

نماینده‌های حوزه انتخابیه مازندران از مدت‌ها پیش ساخت این پتروشیمی را وعده داده بودند، به همین دلیل این بار احتمالا وارد فشار برای آغاز عملیات در دولت سیزدهم شده‌اند. چرا که آن‌ها معتقدند درآمد و اشتغال زایی این طرح به سود حوزه‌های انتخابیه آن هاست و قطعا در انتخابات بعدی مجلس به کمک شان خواهد آمد بنابراین به نظر می‌رسد پروژه پتروشیمی میانکاله یکی دیگر از موارد برخورد منافع محلی و منطقه‌ای و اصرار نمایندگان در برابر منافع ملی و کلان است.

شرکت نفت چه می‌گوید؟

آخرین موضع شرکت نفت، سه روز بعد از کلنگ زنی سال پیش اعلام شد. مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی، اسفند سال گذشته به باشگاه خبرنگاران گفته که طرحی به نام پتروشیمی میانکاله در شرکت ملی پتروشیمی تعریف نشده است. به گفته او مجوز این مجتمع را وزارت صمت داده چرا که محصولات انتهایی زنجیره پتروشیمی را تولید نمی‌کنند.

مشکل ساخت این مجتمع چیست؟

شاید شما بپرسید که اصلا چه ایرادی دارد یک مجتمع پتروشیمی برای مردم مازندران و استان‌های همسایه ساخته شود؟ اما مخالفان این طرح بر این باورند که اجرای این طرح در میانکاله می‌تواند به محیط زیست منطقه آسیب بزند و همچنین توجیه اقتصادی اجرای طرح هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته ایم.

مشکلات محیط زیستی:

برخی از مخالفان این پروژه می‌گویند، اول این که بر اساس بند الف ماده ۲ تصویب نامه در خصوص استقرار واحد‌های صنعتی در ۳ استان شمالی کشور، استقرار صنایع شیمیایی در این استان‌ها به جز در شهرک‌های صنعتی لوشان و مراوه ممنوع است. دوم این که این مجتمع هم در حریم تالاب بین‌المللی میانکاله قرار دارد. مرز‌های مجتمع پتروشیمی تا میانکاله ۵ کیلومتر فاصله دارد، ولی این طور که یکی از مدیرکل‌های سابق سازمان محیط زیست گفته فاصله واقعی آن با زمین‌های حفاظت شده این منطقه فقط ۶۰ متر است و به گفته برخی کارشناسان تهدیدی برای این تالاب و تنوع زیستی بی‌مانند آن محسوب می‌شود.

آن‌ها بر این باورند که حجم زیاد آب مصرفی و همچنین فاضلاب آلاینده صنایع پتروشیمی، حیات وحش، پرنده‌های مهاجر و همچنین گونه‌های ارزشمند ماهی در خزر را در معرض خطر قرار می‌دهد. به گفته محمد درویش فعال محیط زیستی، اجرای پتروشیمی میانکاله برای این منطقه «به‌شدت خطرناک» است و «اکوسیستم طبیعی آن را به فروپاشی می‌کشاند.» همزمان پدرام سلطانی عضو اتاق بازرگانی هم در توئیتی نوشت: «صنعت پتروشیمی اشتغال زایی پایینی دارد و با نگاه صادرات هم باید مجتمع‌های پتروشیمی را در جنوب کشور و نزدیک به آب‌های آزاد ساخت.»

نداشتن توجیه اقتصادی:

یکی دیگر از موضوعاتی که باعث شده احتمال لغو احداث پتروشیمی در میانکاله قوت بگیرد، نبود توجیه اقتصادی لازم برای احداث این پتروشیمی در میانکاله است. به گزارش تسنیم، محصول این طرح، پروپیلن است و این محصول در صنعت پتروشیمی محصولی ارزشمند محسوب می‌شود که مورد نیاز ایران است، اما با توجه به نوع این طرح که تبدیل مستقیم گاز به پروپیلن است، نکاتی وجود دارد که توجیه اقتصادی این طرح را زیر سؤال می‌برد.

۱- در شمال کشور در فصول سرد، با کسری گاز در شبکه مواجه می‌شویم و در زمستان سال گذشته، تلاش شد با تدبیر سوآپ گاز ترکمنستان، به پایداری شبکه گاز شمال کشور کمک شود، در چنین شرایطی، تخصیص گاز به یک مجتمع پتروشیمی که خوراک اصلی آن گاز طبیعی است، آن هم در استان مازندران که تلاش برای پایداری شبکه گاز آن در زمستان هر سال در اولویت قرار می‌گیرد، توجیه‌پذیر نیست.

۲- احداث مجتمع پتروشیمی در شمال کشور با توجه به دور بودن از بازار مصرف داخلی (صنایع پایین‌دستی) و بازار‌های صادراتی، تنها در صورتی توجیه‌پذیر خواهد بود که طبق آن چه در مصوبه هیئت وزیران در دولت گذشته آمده است، خطوط جدید انتقال محصولات تا مرکز یا جنوب کشور احداث شود که این مسئله نیز به‌معنای سرمایه‌گذاری مازاد و غیراقتصادی از جیب مردم برای توجیه‌پذیر شدن سرمایه‌گذاری عده‌ای خاص خواهد بود.

۳- از سوی دیگر، یکی از ادله موافقان این طرح، اشتغال‌زایی بالای آن و رفع مشکلات ناشی از بیکاری در استان است، در حالی که بخش بالادستی صنعت پتروشیمی، بدون احداث زنجیره ارزش، نسبت به حجم سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی قابل‌توجهی ندارد و تنها در صورتی این طرح می‌تواند از نظر اشتغال‌زایی مورد توجه باشد که صنایع تکمیلی کنار آن احداث شود که با توجه به محل قرارگیری این طرح، گسترش صنایع شیمیایی در این منطقه، به از بین رفتن بیش از پیش محیط زیست منطقه میانکاله منتج خواهد شد.

منبع: خراسان