سرقفلی‌ها نو نوار می‌شوند

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: نوسازی بافت‌های فرسوده چند مزیت برای کلانشهری، چون تهران دارد؛ اول اینکه زیبایی بصری رقم می‌خورد. دوم، در زمان بروز حوادث غیرمترقبه مانند زلزله کالبد شهر کمتر دچار تخریب و آسیب می‌شود. سوم، کیفیت زندگی شهروندان را بهبود می‌بخشد. چهارم، سبب افزایش حس تعلق شهروندان به محله و کوچه می‌شود. خلاصه اینکه در تهران بیش از ۴ هزار هکتار بافت فرسوده وجود دارد که براساس آخرین اطلاعات و آمار منتشر شده از سوی حمیدرضا صارمی، معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران ۵۲ درصد نیازمند نوسازی هستند. برهمین اساس مدیریت شهری موضوعات بازآفرینی و نوسازی املاک و بافت‌های فرسوده را در دستور کار قرار داده و با جدیت پیگیری می‌کند.

در این میان نگاه و توجهی هم به املاک اوقافی و سرقفلی‌ای که در مسیر نوسازی با موانع قانونی مواجه هستند، داشته است و آنطور که مهدی هدایت، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران عنوان کرده است: «لایحه‌ای درخصوص تعیین تکلیف املاک سرقفلی آماده و برای مجلس و شورای عالی استان‌ها ارسال کردیم تا با قید فوریت در بهارستان بررسی و تصویب شود. امیدواریم با پیشنهاداتی که در لایحه ارائه شده، درصورت موافقت نمایندگان مجلس به‌زودی شاهد نوسازی املاک سرقفلی باشیم.»

۳ ضلع مهم بازآفرینی

سازمان نوسازی درخصوص محدوده‌های هدف بازآفرینی که بافت‌های فرسوده را هم شامل می‌شود، ۳ موضوع را پیگیری می‌کند. مهدی هدایت، مدیرعامل این سازمان در تشریح موضوع گفت: «مورد اول مربوط به افزایش سرانه‌ها و خدمات در بافت‌هاست. بحث دوم نوسازی مسکن است که با مشوق‌ها سرعت خوبی گرفته و شاهد رونق ساخت‌و‌ساز‌ها هستیم و در نهایت هم تولید مسکن با هدف بازآفرینی محدوده مورد نظر و مسکن‌های معوض است. در واقع با مورد سوم املاکی که شهرداری در اختیار شهروندان قرار می‌دهد فرایند تجمیع یا واگذاری ملک به مدیریت شهری برای تعیین تکلیف و نوسازی تسریع می‌شود.» آنطور که مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران عنوان کرده که این موارد ۳ ضلع بازآفرینی محسوب می‌شوند که شهرداری تهران به‌طور همزمان آن‌ها را پیش می‌برد.

رخت نو بر تن محدوده‌های تاریخی

در برخی از محدوده‌ها از جمله بازار تهران و سایر مناطق، شاهد بافت‌های تاریخی و ارزشمندی هستیم که ساخت‌وساز در این محدوده‌ها باید طبق ضوابط انجام شود. همین موضوع روند نوسازی در این محدوده‌ها را که اغلب دارای بافت فرسوده هستند، بسیار کند کرده است. هدایت با تأیید این مطلب گفت که متأسفانه چند سال است شرایط خوبی در محدوده تاریخی نداریم و در برخی از مکان‌ها فرسودگی‌ها بیشتر شده‌اند. او در ادامه عنوان کرد: «در حال پیگیری کار مشترک با سازمان میراث فرهنگی هستیم و انتظار داریم ضوابط و مقررات محدوده بافت‌های تاریخی بازتعریف و بازنگری شوند، چرا که بافت‌های این محدوده در فرایند نوسازی قرار نگرفته‌اند و ضرورت دارد به سمت سیاست‌های جدید و مؤثر حرکت کنیم تا شاهد نوسازی این محدوده‌ها باشیم. با توجه به اینکه مشوق‌های شهرداری در بافت‌های تاریخی تحرکی ایجاد نکرده نیاز هست دولت و بانک‌ها هم با پرداخت تسهیلات نوسازی و مرمت، کار‌ها را تسریع کنند.»

تراکم تشویقی برای استیفای حقوق شهر و شهروندان

یکی از موانع که در مسیر نوسازی بافت فرسوده قرار دارد، موضوع سرقفلی است. در این املاک عرصه برای مالک زمین است و حق بهره‌برداری با عنوان سرقفلی به مستأجر واگذار می‌شود. قوانینی که در این مورد وجود دارد به روز نیستند و به نوعی بازدارنده هستند. مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران با تأیید این مطلب تأکید کرد: «اکثر بنا‌های سرقفلی فرسوده هستند که نمونه آن را می‌توان در محدوده خیابان وحدت اسلامی مشاهده کرد. بنا‌ها از شدت فرسودگی به مرحله تخریب رسیده‌اند و به لحاظ ایمنی هم خطرآفرین هستند. در چنین شرایطی براساس قوانین موجود مغازه‌دار سند سرقفلی دارد و به‌دلیل نداشتن سند ملکی نمی‌تواند نوسازی کند و مالک هم، چون به‌دنبال منفعت است، رغبتی برای این کار نشان نمی‌دهد.

از سوی دیگر چهره شهر هم مخدوش شده است.» به‌گفته هدایت باید قوانینی درخصوص این املاک پیش‌بینی شود که حقوق شهر، مالک و سرقفلی را در برگیرد. او در تشریح بیشتر لایحه تهیه شده در راستای تعیین تکلیف و نوسازی املاک سرقفلی عنوان کرد: آن چه شهرداری در لایحه (که برای بررسی و تصویب به مجلس و شورای‌عالی استان‌ها ارسال کرده) پیش‌بینی کرده این است که بهره‌بردار سرقفلی در نوسازی تجاری خود مشارکت می‌کند و برای توجیه‌پذیری اقتصادی هم تراکم تشویقی به مالک داده می‌شود.

وارد شدن محدوده‌های ناکارآمد به حیات شهری

مهدی هدایت، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران: در حوزه نوسازی، موضوع خیلی مهمی که در این دوره مدیریت شهری به آن توجه ویژه‌ای شده، محدوده‌های نارکارآمد در تهران بوده که هرگز در جریان نوسازی قرار نداشتند؛ مانند کوره‌های آجرپزی منطقه ۱۹، شن‌چاله‌های منطقه ۱۸، محله‌های گلابدره و سیمین‌دره و محدوده‌های کن که طرح‌های موضوعی (احیای برخی مکان‌های متروکه) و موضعی (مکان‌هایی که با محدودیت همراه بودند و در توسعه شهری، این محدودیت‌ها برداشته شده) تصویب و ابلاغ شد و در روز‌های آینده با گشایشی که در زیرساخت‌های شهرسازی اتفاق افتاده، این محدوده‌ها به چرخه حیات شهری و نوسازی وارد می‌شود.