پایان شوک حذف ارز ۴۲۰۰ بر تورم

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار از وضعیت قیمت‌ها حاکی از این است که تورم ماهانه کالا‌ها و خدمات در خرداد با ثبت ۲ درصد، به کمترین رقم خود از فروردین سال گذشته تا کنون رسیده است. از سوی دیگر همزمان با تخلیه اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ در «محاسبات» تورمی، تورم نقطه‌ای و به خصوص تورم نقطه‌ای کالا‌های خوراکی با افت شدید ۱۲ و ۳۳.۵ درصدی روبه‌رو شدند. موضوعی که یک رکورد جدید حداقل در یک دهه گذشته اقتصاد کشور محسوب می‌شود. در خرداد روند ۱۲ ماهه افزایش تورم سالانه نیز متوقف شد.

با آرام گرفتن وضعیت بازار ارز و در شرایطی که این بازار به عنوان یک لنگر تورمی (یعنی نشانه‌ای برای تقویت یا تضعیف انتظارات تورمی) برای اقتصاد ایران عمل می‌کند، روند تورم ماهانه کالا‌ها و خدمات چند ماهی است که روند نزولی به خود گرفته است. بر این اساس، در تازه‌ترین داده‌های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران ملاحظه می‌شود که نرخ تورم ماهانه پس از ۱۴ ماه یعنی از فروردین ۱۴۰۱، مجدد به ۲ درصد بازگشت. طبق این داده‌‎ها، خوراکی‌ها و کالا‌های غیرخوراکی در خرداد نسبت به اردیبهشت به ترتیب ۱.۸ و ۲.۲ درصد افزایش داشته‌اند.

در میان کل کالا‌ها و خدمات، گروه‌های «قند و شکر و شیرینی‌ها» با ۶.۶ درصد، «هتل و رستوران» با ۶.۲ درصد و گروه «چای، قهوه و کاکائو» با ۵.۷ درصد، بیشترین رشد ماهانه قیمت‌ها را از آن خود کردند. از سوی دیگر گروه‌های «سبزی‌ها و حبوبات» با منفی ۴.۶ درصد و نیز «حمل و نقل» با منفی ۲ درصد، با رشد منفی قیمت و کمترین تورم ماهانه نسبت به دیگر گروه‌های کالایی روبه‌رو شدند.

رکوردشکنی کاهش تورم نقطه‌ای در خرداد

از تغییرات ماهانه قیمت‌ها که بگذریم، شاهد این هستیم که یک اتفاق ویژه در خصوص تورم نقطه‌ای در خرداد رخ داده، به طوری که این رقم با کاهش ۱۲ واحد درصدی، از ۵۴.۶ در اردیبهشت به ۴۲.۶ درصد در خرداد رسیده است. بنا به تعریف، تورم نقطه‌ای به وضعیت شاخص قیمت‌ها در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل گفته می‌شود. به گزارش ایرنا، افت ۱۲ واحد درصدی تورم نقطه‌ای بین دو ماه متوالی، رکورد جدیدی حداقل در یک دهه اخیر محسوب می‌شود. جزئیات بیشتر گزارش مرکز آمار همچنین نشان می‌دهد که تورم نقطه‌ای کالا‌های خوراکی و غیرخوراکی بین ماه‌های اردیبهشت و خرداد، به ترتیب از ۷۵.۴ به ۴۲.۶ و از ۴۵.۱ به ۴۲.۶ درصد کاهش یافته که این افت تورم برای کالا‌های خوراکی نیز یک رکورد حداقل در ۱۰ سال اخیر به شمار می‌آید.

تخلیه اثر حذف ارز ۴۲۰۰ در محاسبات تورمی.

اما برای پی بردن به این که این رکورد کاهش تورم چگونه به دست آمد، باید به تعریف تورم نقطه‌ای و همچنین اتفاقات رخ داده در یک سال اخیر توجه کرد. علت اصلی کاهش تورم نقطه‌ای در خرداد به تخلیه اثر حذف ارز ۴۲۰۰ در «محاسبات تورمی» برمی‌گردد. خرداد سال گذشته و با حذف ارز ۴۲۰۰، قیمت کالا‌ها و به خصوص کالا‌های خوراکی با یک تکانه روبه رو شد، به طوری که تورم نقطه‌ای مواد خوراکی (یعنی سطح قیمت‌ها در هر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل) از ۴۹.۷ درصد در اردیبهشت ۱۴۰۱، به ۸۳ درصد در خرداد آن سال رسید.

اثر این روند بر میانگین قیمت کل کالا‌ها نیز به گونه‌ای بود که تورم نقطه‌ای از ۳۶.۱ درصد در اردیبهشت ۱۴۰۱ به ۴۷.۵ درصد در خرداد آن سال افزایش یافت. به این ترتیب و از آن جایی که در تورم نقطه ای، رشد قیمت‌ها در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل سنجیده می‌شود، این تورم‌های بالا در گزارش‌های تورم نقطه‌ای تا ۱۲ ماه بعد یعنی تا اردیبهشت امسال همواره وجود داشت. با این حال، با سپری شدن یک سال از حذف ارز ۴۲۰۰ و با توجه به این که تکانه‌ای مانند حذف ارز ۴۲۰۰ به وقوع نپیوسته، آمار‌های تورم در هر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل، هم اینک به روند عادی خود بازگشته است.

مورد بارز «روغن»

برای روشن شدن بیشتر آن چه در بخش پیش گفته شد، بررسی تورم نقطه‌ای قیمت روغن خوراکی یک مثال بارز است. به گزارش ایرنا، در خرداد سال قبل، با حذف ارز ۴۲۰۰، بیشترین افزایش قیمت در روغن خوراکی اتفاق افتاد و به این ترتیب قیمت این محصول حدود ۴ برابر شد و تورم نقطه‌ای آن در خرداد به ۲۸۵.۳ درصد رسید. مثلاً یک بطری روغن خوراکی مایع از ۱۵ هزار تومان به ۶۰ هزار تومان افزایش یافت؛ بنابراین هر بطری روغن ۶۰ هزار تومانی از خرداد ۱۴۰۱ به بعد، مبنای محاسبات آماری تورم روغن قرار گرفت و طبیعی بود که در ماه‌های بعد از خرداد نیز همین محاسبات آماری در تورم نقطه‌ای ادامه یابد، به طوری که شاهد بودیم در همه ۱۲ ماه اخیر تورم نقطه‌ای روغن خوراکی بیش از ۲۰۰ درصد بود، اما به آن معنا نبود که هر ماه قیمت روغن خوراکی بیش از ۲۰۰ درصد افزایش یافته است.

در این میان، برخی منتقدان غیرمنصف، چشم خود را روی این واقعیت آماری بسته بودند و هر ماه این گونه وانمود می‌کردند که تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها به عدد وحشتناکی رسیده و مدعی بودند که این آمار‌ها بیانگر گرانی‌های جدید است. این در حالی است که مردم شاهد بودند که به عنوان مثال قیمت روغن خوراکی در یک سال اخیر پس از حذف ارز ۴۲۰۰ در همان سطح مصوب باقی ماند و حتی با تخفیف‌هایی که کارخانه‌ها دادند، در مقاطعی از قیمت مصوب نیز پایین‌تر عرضه شد. در واقع اگر ادعای منتقدان دولت درباره تورم‌های نقطه‌ای بالای ۲۰۰ درصد ۱۲ ماه اخیر پس از حذف ارز ۴۲۰۰ درست بود و هر ماه روغن این مقدار گران شده بود اکنون باید قیمت یک بطری روغن خوراکی چند میلیون تومان می‌شد! واقعیت این است که از خرداد سال گذشته تا اردیبهشت امسال، آثار آماری حذف ارز ۴۲۰۰ همچنان در شاخص‌های تورم نقطه‌ای و تورم میانگین ادامه داشت و از خرداد امسال آن اثر آماری به تدریج حذف خواهد شد. در روغن خوراکی شاهد حذف آن در آمار تورم خرداد هستیم.

پایان روند افزایش تورم سالانه پس از ۱۲ ماه

داده‌های مرکز آمار از تغییر روند افزایش تورم سالانه پس از ۱۲ ماه حکایت دارد که آن هم به نظر می‌رسد متاثر از گذشت یک سال از اجرای سیاست حذف ارز ۴۲۰۰ است. نرخ تورم سالانه، به میانگین قیمت‌ها در ۱۲ ماه منتهی به یک ماه خاص، نسبت به دوره مشابه قبل از آن گفته می‌شود. بر این اساس، نرخ تورم سالانه از ۴۹.۱ درصد در اردیبهشت به ۴۸.۵ درصد در خرداد رسید. این تغییر برای کالا‌های خوراکی، کاهش از ۷۴.۹ به ۷۰.۶ و برای کالا‌های غیرخوراکی، افزایش از ۳۸ به ۳۸.۸ درصد بود.