یک استاد دانشگاه تونسی: جامعه ما در حال پیر شدن است و به کارگران خارجی نیاز داریم

به گزارش مجله خبری نگار، تونس: حسن القصار، استاد جمعیت‌شناسی دانشگاه تونس، هشدار داد که نتایج آخرین سرشماری جمعیت نشان می‌دهد که جامعه تونس در حال پیر شدن است.

القصار در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی افزود که تونس با مشکل تغییر نسل مواجه است و او معتقد است که حل این معضل نیازمند اقداماتی است که به منابعی نیاز دارد که در حال حاضر در دسترس نیستند.

نوامبر گذشته، تونس سرشماری جمعیت انجام داد و مؤسسه ملی آمار (دولتی) آمار حاصل از نتایج را در ۱۷ مه منتشر کرد.

این موسسه اعلام کرد که «جمعیت تونس در نوامبر ۲۰۲۴ به ۱۱ میلیون و ۹۷۲ هزار و ۱۶۹ نفر رسید و نرخ رشد جمعیتی در دهه گذشته به ۰.۸۷ درصد رسید.»

آمار‌ها نشان دهنده کاهش جمعیت دو استان شمال غربی: سلیانه (۶۸۵۲ نفر) و کف (۵۷۷۵ نفر) است. نرخ بی‌سوادی به ۱۷.۳ درصد رسیده است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۴، ۱۹.۳ درصد بود.

رشدی شبیه به اروپا

القصار معتقد است که «هر آنچه اکنون شاهد آن هستیم، نتیجه تکامل انقلاب جمعیتی و تأثیرات آن در تونس و همچنین تأثیر عوامل مدرنیته مانند افزایش فعالیت در میان زنان و تعادل جمعیتی بین زنان و مردان است.»

او هشدار داد که «۰.۸۷ درصد نرخ رشد جمعیتی ضعیفی است، مشابه کشور‌های اروپایی که قرن‌ها گذار جمعیتی را تجربه کرده‌اند و پتانسیل آنها با ما متفاوت است.»

وی افزود: ما در حال پیر شدن نیستیم، بلکه به سمت پیر شدن و پیری جامعه پیش می‌رویم، به معنای ظهور بخش قابل توجهی از جامعه تونس در سنین بالا.

وی ادامه داد: اقداماتی وجود دارد که می‌توان با انجام آنها تا حدودی رویکرد خود را تعدیل کنیم، اما من معتقدم که این روند برای بودجه دولت پرهزینه خواهد بود، آن هم در زمانی که تونس اکنون توان مالی انجام چنین کاری را ندارد.

او افزود: «حتی اگر اقدامات لازم را انجام دهیم، این روند تا حدی اصلاح خواهد شد، اما تغییر نخواهد کرد. مسائل مربوط به ازدواج، زایمان، ساختار خانواده، خویشاوندی، نابرابری‌های منطقه‌ای و فاصله‌گذاری اجتماعی نمی‌توانند به حالت قبل بازگردند.»

او پرسید: «شکل جامعه به این شکل خواهد بود، مگر اینکه ما یک تغییر بسیار عمیق ایجاد کنیم که هر آنچه گذشته را از بین ببرد و در تئوری یک سیاست جدید اتخاذ کنیم... (این) ممکن است، اما آیا می‌توانیم آن را انجام دهیم؟»

القصار در مورد اقداماتی برای متوقف کردن روند پیری جمعیت گفت: «ما باید با اعطای حق ازدواج به کسانی که قبل از ۲۰ سالگی ازدواج می‌کنند، معافیت از مالیات و اولویت دادن به آنها در اشتغال، ازدواج را تشویق کنیم.»

او ادامه داد: «ما به دانشجویانی که در جوانی ازدواج می‌کنند، مسکن رایگان دانشگاهی و بورسیه‌های تحصیلی قابل توجهی ارائه می‌دهیم. همچنین امکانات مراقبت از کودکان را بهبود می‌بخشیم و لوازم خانگی را برای زوج‌های شاغل فراهم می‌کنیم.»

القصار افزود که «یک دولت توانمند می‌تواند این کار را انجام دهد»، اما «سیاست‌هایی که روند (به سمت پیری) را نسبتاً تغییر می‌دهند، نیازمند قابلیت‌هایی هستند که در حال حاضر در دسترس نیستند.»

او افزود: «زنان کار می‌کنند و آرزوی رسیدن به مقامات ارشد را دارند، به خصوص که تعداد زنان دارای مدرک دانشگاهی بیشتر از مردان است و آنها به تدریج مدیریت را به دست خواهند گرفت. آیا زنان زایمان خواهند کرد یا از کشور مراقبت خواهند کرد؟»

نیاز به کارگران خارجی

با توجه به داده‌های جمعیتی فعلی، القصار مطرح کردن مسئله حضور مهاجران و پناهندگان خارجی در تونس را «غیرعاقلانه» دانست و گفت «هیچ کس با عقلش این مسئله را مطرح نمی‌کند که مهاجرت ما را تهدید می‌کند».

او توضیح داد که «بخش‌هایی در کشور وجود دارند که به این نیروی کار نیاز دارند، زیرا نیروی کار تونسی از کار در این حرفه‌ها خودداری کرده است. تونسی‌ها ترجیح می‌دهند در یک مزرعه گوجه‌فرنگی در پالرمو، ایتالیا، به جای شهر الحواریه» در شمال شرقی تونس کار کنند.

وی ادامه داد: خارجی‌ها در تونس در زمینه ساخت و ساز و برداشت زیتون فعالیت می‌کنند و اکنون در مزارع گندم مشغول به کار خواهند شد.

او معتقد بود که «با توجه به اینکه ۶۶ هزار و ۳۴۹ خارجی در تونس هستند، (و این) در مقایسه با تعداد خارجی‌ها در کشور‌های همسایه (لیبی و الجزایر) عدد بزرگی محسوب نمی‌شود، این مشکل بزرگنمایی می‌شود.»

به گفته القصار، «رویکرد غلطی در مورد مسئله خارجی‌ها در تونس وجود دارد که باعث درگیری‌های منطقه‌ای و نژادپرستانه می‌شود، به خشونت منجر می‌شود و مردم را به سمت نژادپرستی سوق می‌دهد.»

وضعیت بحرانی

القصار در مورد کاهش جمعیت استان‌های کف و سلیانه گفت: «این مناطق، به ویژه جندوبه، بجه و کف، رشد جمعیتی اندکی داشته‌اند.»

او این را به «دلایل تاریخی» نسبت داد، زیرا این منطقه جایی بود که سیاست تنظیم خانواده به طور گسترده اجرا شد، سیاستی که توسط رئیس جمهور سابق حبیب بورقیبه در دهه ۱۹۶۰ برای مهار رشد جمعیت اتخاذ شد.

این استاد دانشگاه تونسی همچنین افزود: «با توجه به اینکه یکی از مناطق نزدیک به پایتخت است، مهاجرت داخلی وجود دارد.»

او افزود: «به دلیل شرایط اقتصادی، نرخ باروری همیشه پایین‌ترین میزان بوده است. اینها مناطق کشاورزی هستند که تحت تأثیر عوامل طبیعی قرار گرفته‌اند. فرزندان کشاورزان در زمان خشکسالی مهاجرت می‌کنند تا برای تأمین هزینه‌های روزانه پول نقد بیاورند.»

القصار افزود: «ما پنج سال خشکسالی را پشت سر گذاشتیم و وقتی خشکسالی می‌شود، مهاجرت داخلی، عدم ازدواج، عدم ختنه کودکان و بحران رخ می‌دهد.»

کاهش اهمیت آموزش و پرورش

القصار در مورد نرخ بالای بی‌سوادی در استان‌های مرکزی و غربی تونس گفت: «نرخ بی‌سوادی به ویژه در مثلث سیدی بوزید (۲۶.۲ درصد)، قصرین (۲۵.۸ درصد) و قیروان (۲۷.۹ درصد) بالا است که نتیجه کیفیت پایین تجهیزات (زیرساخت‌های آموزشی) و شرایط ناپایداری است که به مدت ۱۵ سال وجود داشته است.»

او معتقد بود که «عوامل دیگری که باعث شده‌اند بی‌سوادی در این مناطق بالاتر از میانگین ملی (۱۷.۳ درصد) باشد، تغییر ارزش‌ها و وخامت وضعیت دانش به طور کلی و هر کسی که مدرک دانشگاهی دارد، نشان دهنده آن است.»

به گفته این استاد دانشگاه تونسی، «تغییر ارزش‌ها باعث شده است که مردم تحصیل را رها کنند.»

او افزود: «در مناطق مرزی، کودکان و جوانان پدران و عمو‌های خود را در حال قاچاق می‌بینند. آنها به مدرسه می‌روند، زیرا طبق قانون، کودکان تا سن ۱۶ سالگی ملزم به تحصیل هستند، اما در عمل، آنها در مدرسه نیستند.»

او افزود: «الگوی جوانان امروز قاچاقچی، فرد خشن و فروشنده مواد مخدر است، در حالی که معلم دیگر هیچ ارزشی ندارد.»

القصار هشدار داد که «اگر دولت به این وضعیت رسیدگی نکند، ما به سمت یک فاجعه اخلاقی و اجتماعی پیش می‌رویم.»

او تأکید کرد که «نقش آموزش باید به عنوان یک عامل تعیین‌کننده جایگاه در کشور بازگردد و به هدف جوانان تبدیل شود. این موضوع به سیاست‌هایی مربوط می‌شود که باید برای احیای جایگاه دانش و آموزش اجرا شوند. در غیر این صورت، ما کشوری خواهیم بود که مردم را برای مهاجرت به مشاغل سطح پایین‌تر آماده می‌کند.»

او افزود: در سنین ۳۰ سال و کمتر، در مورد ارزش آموزش سوال پیش می‌آید، زیرا سال‌هاست که تنها چیزی که اتفاق می‌افتد، وخامت اوضاع آموزش است.

کاهش باروری

القصار بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس گفت: «باروری پایین است و به حالت قبل برنمی‌گردد، زیرا کشور ظرفیت تغییر مسیر باروری خود را ندارد.»

او افزود: «درصد سالمندان افزایش خواهد یافت. اکنون زیاد نیست، زیرا حدود ۱۷ درصد است. تا سال ۲۰۳۵، به ۲۰ درصد و در سال ۲۰۴۵ به ۲۴ درصد خواهیم رسید.»

او افزود: «پزشکی تمرکز خود را به سمت طب سالمندان تغییر خواهد داد، زیرا تعداد زیادی از سالمندان بیش از گذشته به بیمارستان‌ها مراجعه خواهند کرد و با توجه به اینکه بازنشستگان بدون اشتغال مستقیم، حقوق دریافت می‌کنند، تورم افزایش خواهد یافت.»

القصار هشدار داد که «تونس در تجدید نسل با مشکلاتی رو‌به‌رو است... ۱.۷ فرزند به ازای هر زن نرخ بسیار پایینی است. برای تجدید حیات جامعه، حداقل باید ۲.۲ فرزند به ازای هر زن باشد.»

او ادامه داد: «ارقام منطقه‌ای در استان‌های کف، جندوبه، سلیانه، بجا و تونس بالاتر و در منطقه ساحل (استان‌های سوسه، منستیر و مهدیه/شرق) به میزان کمتری خواهد بود. به ازای هر زن ۱.۴ فرزند وجود خواهد داشت و نرخ نهایی تجرد، به ویژه در میان زنان، به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.»

القصار در پایان هشدار داد: «زنی که گواهی ازدواج دریافت می‌کند، در سن ۳۴ سالگی ازدواج می‌کند و ۱۰ سال قدرت باروری خواهد داشت، در حالی که مادربزرگش ۳۵ سال قدرت باروری داشته است و درصد زیادی از آنها به طور دائم مجرد (بدون ازدواج) خواهند ماند و درصدی از آنها پس از پنجاه سالگی ازدواج خواهند کرد.»

(آناتولی)