مذاکره با طعم شکلات تلخ

به گزارش مجله خبری نگار، شهاب زمانی در یادداشتی در روزنامه ابتکار نوشت: شکلات تلخ، هرچند خالص ترین، بهترین و پرفایده‌ترین نوع شکلات برای سلامتی فرد است، با این حال برخی به دلیل طعم تلخ و قیمت آن، با اکرا تمایلی نسبت به آن نشان می‌دهند، مگر اینکه در شرایط خاصی باشند؛ اما به نظر می‌رسد، مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، با میانجی گری سلطان نشین عمان نیز، با تلخی و «هزینه بر» بودن آن برای برخی از گروه‌ها در دو کشور، تا حدودی با آن مطابقت دارد.

نزدیک به نیم قرن منازعه و مجادله بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، در دولت‌های مختلف دو طرف، چنان دیوار بی اعتمادی و سوء ظن دو کشور نسبت به یکدیگر را، بلند و قطور نموده، که شاید از نظر برخی، ایجاد هرگونه رخنه و گسستی در آن، سخت به نظر برسد؛ اما جهان امروز، وضعیت شکننده‌ای دارد و صلح بین المللی، در ضعیف‌ترین موقعیت خود، طی چند دهه گذشته قرار دارد؛ جنگ روسیه علیه اوکراین از یک سو (با از دست رفتن حدود ۲٠ درصد خاک اوکراین)، بحران سوریه از ۲٠۱۱ تاکنون و وضعیت اسفبار فلسطینیان در نوار غزه و مرگ بیش از ۵٠ هزار نفر غیر نظامی، جایی برای وقوع و تحمیل بحرانی جدید و گسترده را، به جامعه جهانی ندارد!

تجربه چند دهه بشر، بیانگر آن است که، کلمات به اندازه سلاح‌ها، ولی بهتر و کم هزینه تر، مسیر تاریخ بشر را تغییر و شکل داده‌اند؛ برای جلوگیری از جنگ و کمک به حل اختلافات، دیپلماسی در عصر مدرن پیروزی‌های بزرگی را رقم زده است و می‌تواند از شکستن «جام صلح»، جلوگیری نماید؛ حل بحران موشکی کوبا، جنگ هشت ساله عراق علیه‌ایران، بحران پیچیده و نسل کشی در بالکان، پایان اشغال عراق و افغانستان و غیره، بیانگر ارجعیت دیپلماسی در پایان دادن به شرایط خطرناک و مخل صلح بین المللی است.

در همین رابطه، شرایط پیش از مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا نیز، می‌توانست منطقه خاورمیانه و جهان را، در وضعیت بحرانی و غیرقابل کنترلی قرار دهد (و همچنان نیز، احتمال آن وجود دارد)، که با مداخله کشور‌های صلح طلب و توافق دو کشور، در مسیر گفت‌و‌گو قرار گرفت؛ اقدامی سازنده و رو به جلو، که با سه دور مذاکره غیر مستقیم دو کشور و اظهارات مثبت مذاکره کنندگان، امید به حل و فصل اختلافات پیش روی دو کشور، افزایش یافته بود.

با این حال، تعویق دور چهارم مذاکرات، بیانگر رسیدن واشینگتن و تهران به مرحله گرفتن تصمیم‌های سختی است که، می‌تواند برای ادامه مذاکرات پیش رو و آینده روابط دو کشور، سرنوشت ساز باشد؛ اینکه، هر طرف چه چیزی را روی میز مذاکره دارد؟ و چه خطرات و موانعی برای موفقیت در پیش است؟ و چگونه می‌توان بر مسائل موجود غلبه نمود؟ نیازمند تحلیلی واقع بینانه و در مسیر دستیابی به توافقی مناسب و متناسب است، که به صداقت در مذاکره، عدم تلاش برای فریب طرف رو‌به‌رو، حسن نیت و شراکت مطمئن برای مصالحه برد_برد نیاز دارد؛ اما در این بین، مغایرت عملکرد هر یک از دو طرف با اظهارات نمایندگانشان، می‌تواند مذاکرات را در وضعیت بحرانی قرار دهد و نتیجه‌ای جز فروپاشی مذاکرات نخواهد داشت؛ آن چنان که، به نظر می‌رسد، دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا، در فضایی ناشی از سخنان و عملکرد‌های متناقض و درخواست‌های ناممکن، به تعویق افتاده است.

با این حال، در صورتی که عزم جدی دو کشور در مسیر پیش رو، از نیرو‌ها و کشور‌های مداخله گر و مخالف، خود را مصون بدارند و از القائات آنها، تاثیر پذیر نباشند، به نظر می‌رسد تیم مذاکره کننده فعلی دو کشور، نتن‌ها در بهترین حالت خود برای توافق، بلکه بیشترین شانس ممکن را، برای دستیابی به یک توافق جدی داشته باشد.

هرچند، به دلایل مختلف و بخصوص مدت طولانی منازعه و سوء ظن دو کشور به سیاست‌های یکدیگر، اختلاف سیاسیون و کانون‌های قدرت هریک، امری طبیعی خواهد بود؛ با این حال، مدیریت فضای عمومی و ممانعت از تشدید اختلافات پیش آمده، بخش مهمی از اقدامات نیرو‌های مصالحه جو در دو کشور خواهد بود، تا محرک مثبتی در جهت پیشبرد مذاکرات باشند. در این بین، خودداری از درخواست‌های غیر ممکن و پایان دهنده به مذاکرات، می‌تواند تداوم بخش آن و رسیدن به مصالحه‌ای برد_برد را، در کوتاه‌ترین زمان ممکن، موجب شود.

تاکید رئیس جمهور ایران، در صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای و اصرار رئیس جمهور آمریکا، مبنی بر نظامی نبودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، دو روی یک سکه هستند، که می‌توان با اعتمادسازی و ایجاد راهکار‌هایی همچون مشارکت و همکاری‌های هسته‌ای دو کشور در آینده، تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی، گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای واشنگتن و تهران را نتیجه بخش و با رفع تحریم‌ها، به سرانجام درستی برساند؛ توافقی که بدون شک، نیازمند فضایی توام با احترام و حتی مراودات دوسویه شخصیت‌ها و گروه‌های علاقمند به بهبود فضای موجود بین دو کشور خواهد بود.