کروات‌ها از جنگ به قهوه و صحبت کردن و فوتبال؛ گذری بر فرهنگ کرواسی بدون مترو

به گزارش مجله خبری نگار، کشور‌ها و شهر‌ها به تاریخ خود وابسته اند و وقتی به آن‌ها سفر می‌کنی به گونه‌ای تدارک دیده اند که شما نشانه‌های این تاریخ و عظمت را در نقاط مختلف ببینی بدون اینکه به تو چیزی بگویند. به اصفهان که می‌روید در دل تاریخ پرعظمت صفوی غرق می‌شوید و در شیراز از ادبیات کهن یا کمی آن سوتر از بزرگی هخامنشیان نشانه‌های زیادی می‌بینید. در اروپا و در کرواسی چنین حسی را می‌توان هنگام قدم زدن در خیابان‌ها تجربه کرد. حسی که با حفظ بنا‌های تاریخی به هر رهگذری از هر جای دنیا دست می‌دهد و شما تصور قدم زدن در تاریخ پیدا می‌کنید. به همت سفارت جمهوری اسلامی ایران در کرواسی فرصتی دست داد تا یک هیئت رسانه‌ای از ایران با سفر به کرواسی، از نزدیک با حال و هوای این کشور و به ویژه بخش‌های رسانه‌ای مهم آن آشنا شوند و بتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند. گزارش مشروح این سفر در دو بخش منتشر خواهد شد و در بخش اول از کرواسی می‌گوییم و مشاهداتی که شاید خالی از لطف نباشد.​​​​​

اولین باری که نام کرواسی را شنیدیم

جمهوری کرواسی برای ایرانی‌ها از دو جنبه آشناتر است. شاید اولین بار که ایرانی‌ها نام کرواسی را شنیدند بعد از استقلال این کشور از یوگسلاوی سابق در سال ۱۹۹۱ (۱۳۷۰) بود، زمانی که جنگ خونین در بالکان بین کشور‌های تازه استقلال یافته از یوگسلاوی بالا گرفت و ده‌ها هزار نفر کشته شدند. در آن سال‌ها در کنار نام بوسنی و هرزگوین که دیگر کشور استقلال یافته از یوگسلاوی بود، نام کرواسی و زاگرب پایتخت آن نیز شنیده می‌شد و مسلمانان بوسنی در کنار کروات‌ها قربانیان اصلی پاک‌سازی نژادی صرب‌های تندرو بودند. ایران در ان زمان کمک‌های مردمی و نظامی خود را برای بوسنیایی‌ها و کروات‌ها ارسال می‌کرد و بیشتر این کمک‌ها از طریق زاگرب در کرواسی انجام می‌شد؛ اما در کنار این تجربه تلخ از یادآوری کرواسی در اذهان ایرانیان به نظر می‌رسد تجربه بعدی شیرین و خاطره‌ساز باشد. امروز هیچ ایرانی فوتبال دوست و حتی علاقه‌مند به فوتبال نیست که نام مربیان بزرگی همچون بلاژویچ، برانکو ایوانکوویچ، کرانچار، اسکوچیچ و ... را نشنیده باشد که هرکدام برای فوتبال کشورمان خاطره سازی داشتند و در دوره‌هایی موفقیت‌های بزرگی نیز کسب کردند. این شناخت مردم ایران از کرواسی شاید در مورد بسیاری از کشور‌های جهان وجود نداشته باشد و همین می‌تواند بستری برای همکاری‌ها و قرابت‌های بیشتر سیاسی و فرهنگی باشد.

از قهوه بگو

در زاگرب پایتخت ۸۰۰هزار نفری این کشور نه چندان بزرگ که قدم می‌زنید، تمیزی خیابان‌ها، ترافیک کم، عبور و مرور منظم اتوبوس و تراموا و وجود فروشگاه‌های بزرگ با برند‌های معروف جهانی و بیشتر آلمانی به چشم می‌خورد. مردم این جا قهوه و حرف زدن را بهترین تفریح می‌دانند هرچند گفته می‌شود زاگرب در تابستان‌ها تقریبا خالی شده و بیشتر مردم به سمت سواحل جنوبی این کشور در دریای آدریاتیک می‌روند تا دمی بیاسایند و از سواحل زیبای خود که سالانه تا ۲۵ میلیون گردشگر را هم جذب می‌کند لذت ببرند. اما این شهر زیبایی مهمی دارد به نام ساختمان‌های تاریخی.

 کرواسی در سال ۱۹۱۸، پس از پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری اتریش – مجارستان از آن جدا شد و در پادشاهی یوگسلاوی ادغام شد. بعد از جنگ جهانی دوم کرواسی یکی از واحد‌های مؤسس جمهوری فدرال یوگسلاوی به رهبری مارشال تیتو شد تا ۲۵ ژوئن ۱۹۹۱ که از یوگسلاوی جدا شد و اعلام استقلال کرد همچنان در این اتحاد باقی مانده بود. با این تاریخچه می‌توان سبک معماری زاگرب را بسیار شبیه معماری شهر‌های مرکزی اروپا به ویژه وین ایتخت اتریش دانست تا جایی که به زاگرب وین کوچک هم می‌گویند. ساختمان‌هایی که ۱۴۰ سال قدمت دارند هرچند مشاهده داخل خانه می‌گوید به صورتی کاملا مدرن و با فناوری‌های روز بازسازی شده و به ویژه در حوزه صرفه جویی انرزی مراقبت‌های جالبی دارند.

 زیباترین و مرکزی‌ترین میدان زاگرب میدان جمهوری است که قبلا میدان تیتو نام داشته و قبل‌تر میدان تاتر ملی. وجه تسمیه آن هم وجود بزرگ‌ترین سالن اپرا و تاتر بالکان در این میدان است که روزانه برنامه‌های متعددی به خود می‌بیند و تماشاگران زیادی هم دارد به گونه‌ای که گفته می‌شود باید بلیت‌های آن را از ماه‌ها قبل رزرو کرد. در اطراف این میدان زیبا و بزرگ ساختمان موزه اصناف کرواسی، دانشگاه حقوق و یک ساختمان مدرن به نام آکادمی موسیقی یا معروف به قوطی موسیقی قرار دارد که خود از چالش‌های میدان میان مدرنیست‌ها و سنت گرا‌ها شده است.

شهر پرآب و بدون مترو

زاگرب به زبان محلی معنی جایی می‌دهد که آب به آن می‌ریزد و ظاهرا در صد‌ها سال قبل این منطقه آبگیر بزرگی بوده که از کوه‌های نه چندان مرتفع اطراف زاگرب آب‌ها به این‌جا منتقل می‌شده، همین وضعیت باعث شده امروز زاگرب مترو نداشته باشد و خاک شهر مناسب حفر تونل مترو نباشد هرچند شهرداری با یک شبکه حمل و نقل عمومی به ویژه تراموا که تقریبا در هر نقطه‌ای دیده می‌شود و ایستگاه دارد، مشکل را حل کرده است. کروات‌ها اعتقادات عجیبی دارند، بیشترین وقت و تفریح خود پس از کار را به قهوه خوردن می‌پردازند و البته حرف زدن طولانی مدت در کافه‌هایی به تعداد فراوان که در شهر قابل مشاهده هستند. روز‌ها بازنشستگان و کهن سالان و عصر‌ها و شب‌ها جوانان و میان سالان. یکی از زیبایی‌های شهر مجسمه‌های متعدد از بزرگان کروات است که تقریبا در هر میدان یا خیابان اصلی قرارداده شده اند. در روز‌های بازدید ما این مجسمه‌ها با کراواتی قرمز رنگ به گردن تزیین شده بودند و وقتی علت را پرسیدیم گفتند روز کروات است. جالب است بدانید مردم کرواسی «کراوات» را برای خود می‌دانند و معتقدند آن‌ها این پوشاک را به دنیا صادر کردند.

۶۶متر در یک دقیقه و ۴ثانیه

در نزدیکی کلیسای جامع زاگرب یک اثر تاریخی دیگر و جالب بود که ما هم از آن استفاده کردیم. کوتاه‌ترین تله کابین جهان که با ۶۶ متر در کتاب گینس ثبت شده و به نوعی مشکل اختلاف ارتفاع میان پایین و بالای زاگرب را از گذشته تاکنون حل کرده است. این تله کابین ۶۶متری دقیقا ۶۶سنت هم هزینه برای مسافر دارد و در یک دقیقه و ۴ ثانیه شما را از منطقه‌ای به منطقه دیگری از زاگرب منتقل می‌کند و البته حالا یکی از جذابیت‌های گردشگری در زاگرب هم محسوب می‌شود.

۳۰۰۰ کلمه مشترک میان زبان فارسی و کرواتی

قرابت‌های فرهنگی میان ایرانیان و کروات‌ها هم دیده می‌شد از جمله این که ۳۰۰۰ کلمه مشترک میان زبان کروات و زبان فارسی وجود دارد و ما در سفرمان افراد متعددی دیدم که با زبان دست و پا شکسته به فارسی حرف می‌زدند. کروات‌ها روز اول نوامبر (۱۱آبان) را روز درگذشتگان می‌دانند و در این روز برای آن‌ها شمع روشن کرده و به قبرستان می‌روند، چیزی شبیه شب‌های جمعه ما یا شب جمعه آخر سال. حتی در برخی نقاط شهر مکان‌هایی شبیه سقاخانه وجود داشت که مردم ضمن دعا و نیایش شمع روشن می‌کردند. تقریبا ۹۸درصد مردم این کشور باسواد هستند و عموم مردم زبان انگلیسی را می‌دانند و با افراد خارجی تعامل خوبی دارند. این را در برخورد مردم یا ما به عنوان شهروندان غیر کرواتی به خوبی حس کردیم. تحصیل در دوره ابتدایی برای همه کودکان (۶ تا ۱۵ ساله) اجباری و رایگان است همچنین در کرواسی ۶۷ دانشگاه وجود دارد و دانشگاه زاگرب که قدیمی‌ترین دانشگاه ملی کرواسی به‌شمار می‌رود در سال ۱۶۶۹ میلادی تأسیس شده است. 

اقتصاد گردشگر محور

اقتصاد کشور بر پایه‌های گردشگری، کشاورزی، ترانزیت، خدمات و صنعت استوار است و درحالی که جمعیت کرواسی در حدود ۴میلیون نفر برآورد شده، سالانه بیش از ۲۵ میلیون گردشگر را میزبانی می‌کند که عموما به جنوب کشور و به سواحل آن که طولانی‌ترین و مناسب‌ترین سواحل تفریحی اروپا را دارد، سفر می‌کنند. گردشگری همچنین طی دست کم یک دهه اخیر حدود یک‌میلیون فرصت شغلی برای مردم کرواسی ایجاد کرده و به ویژه بعد از پیوستن کرواسی به اتحادیه اروپا و حوزه شنگن بسیار افزایش یافته و صنعت گردشگری حدود ۲۰درصد درآمد‌های اقتصادی کرواسی را تامین می‌کند. بخش کشاورزی حدود ۱۵ درصد اقتصاد کشور را شامل می‌شود البته در همسایگی کشوری مثل ایتالیا که در بخش کشاورزی بسیار پیشرفته است و یک صادرکننده عمده محصولات کشاورزی در جهان محسوب می‌شود، رقابت برای کشاورزان کروات سخت است. در زمینه صنعتی کرواسی تلاش کرده خود را به آلمان گره بزند.

 فروشگاه‌های زنجیره‌ای آلمانی را در سراسر مناطق و شهر‌ها می‌توان دید. شرکت‌هایی مثل مولر و دی ام در اکثر مناطق شهر‌ها از جمله زاگرب شعبات بسیاری دارند و خودرو‌های آلمانی از شرکت‌های مختلف را در خیابان‌های زاگرب به وفور می‌توان دید. در واقع آلمان به شکوفا شدن اقتصاد کرواسی کمک شایانی کرده و یکی از تامین‌کننده مالی اصلی کرواسی، آلمان است که طی سال‌های اخیر حداقل ۵میلیارد دلار وام برای آن تامین کرده است. نیروی کار کرواسی نیز علاقه زیادی به کار در کارخانه‌های بزرگ آلمان به‌ویژه خودروسازی دارد برای همین کارخانه‌های آلمانی بخش زیادی از مهندسان و کارگران کروات را به سمت خود جذب می‌کنند، در مجموع نیز آلمان اصلی‌ترین شریک اقتصادی کرواسی است.

اکثریت مردم صاحبخانه اند

یکی از ویژگی‌های مشترک کشور‌هایی که از بلوک شرق کمونیستی جدا شده اند و می‌توان از میراث‌های خوب دوران کمونیسم از آن یاد کرد، خانه دار بودن افراد است که مردم کرواسی نیز مستثنا نیستند. در نظام کمونیستی دولت موظف بود تمام شهروندان را خانه‌دار کند و بیش از ۷۰درصد مردم در کرواسی امروز نه تنها در زاگرب خانه دارند بلکه عموما منزلی نیز در سواحل خریده اند که یا به توریست‌ها اجاره می‌دهند یا خود در تعطیلات استفاده می‌کنند. با این حال هزینه‌های اجاره خانه نیز کم نیست و در حالی که حقوق متوسط یک کروات ۲۰۰۰ یور در ماه می‌شود، اگر بخواهد اجاره خانه بدهد باید حدود هزار یورو برای این کار کنار بگذارد.

رود ساوا قسمت‌های قدیمی شهر را از قسمت‌های جدید جدا می‌کند. آن طرف رود ساوا که شمال آن محسوب می‌شود، قسمت مدرن شهر را تشکیل می‌دهد که خیابان‌ها عریض می‌شوند و بولوار‌ها و میدان‌های بزرگ و برج‌های تجاری و اداری شهر در این قسمت واقع شده‌اند. همچنین ساختمان‌های بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین رسانه‌های کرواسی نیز در این قسمت واقع شده است.

پیری جمعیت، یک مشکل بزرگ کرواسی

این کشور همانند بسیار یاز کشور‌های دیگر نرخ رشد جمعیت در کرواسی پایین دارد که در حدود منفی ۰.۵درصد است. کارشناسان کاهش میزان تولد، پایین آمدن نرخ ازدواج و از همه مهم‌تر میل جوانان به مهاجرت به‌ویژه به آمریکا، آلمان، ایتالیا، هلند و انگلیس را دلیل اصلی کاهش نرخ رشد جمعیت کرواسی می‌دانند. همین مسئله پیر شدن جمعیت سبب شده تا فاصله نرخ بازنشستگی با نرخ نیروی کار جوان دایم کاهش یابد و این مسئله دولت را تحت فشار بگذارد. به همین دلیل دولت به قبول مهاجران از کشور‌های بوسنی و هرزگوین، هند، بنگلادش، پاکستان، نپال و کشور‌های دیگر اقدام کرده تا جایی که امروز در کرواسی بیشتر مشاغل سطح پایین به ویژه در رستوران‌ها و پیک‌های موتوری را همین مهاجران بر عهده دارند که بیشتر به صورت جمعی و در خانه‌های کوچک با تخت‌های چند طبقه زندگی می‌کنند.

منبع: خراسان-هادی محمدی