نهج‌البلاغه الگویی انسان‌ساز در تمام اعصار و قرون

به گزارش مجله خبری نگار،این کتاب را می‌توان با پند‌های جاودانه‌ای که در خود جای داده است به عنوان الگوی انسان‌ساز در تمام اعصار و قرون نیز معرفی کرد.

امیرالمومنین علی (ع) که در منابع معتبر تاریخی به عنوان قرآن ناطق معرفی شده است، وجودش تجسم و تبلوری از کتاب آسمانی و الهی قرآن است و سخنان امیرالمومنین علی (ع) بازگوکننده حقایق قرآنی و تفسیرکننده کلام الهی است و کتاب نهج البلاغه که عالم بزرگوار مرحوم سید رضی از سخنان امام علی (ع) جمع‌آوری کرده است، از زبان شخصیتی بیان شده که نفس او تجلی‌گاه امتیازات همه پیامبران الهی بوده و حکمت و عرفان الهی را در خود جای داده است.

از کتاب ارزشمند نهج البلاغه و کلام والای امیرالمومنین می‌توان در تمام ابعاد حیات مادی و معنوی بهره برد؛ چراکه سخنان امام علی (ع) فوق کلام مخلوقات و جلوه‌ای از سخنان خالق است.

کتاب نهج البلاغه که بخشی از خطبه‌ها و نامه‌ها و کلمات قصار امیرالمومنین علی علیه السلام در آن گردآوری شده است با توجه به استدلال‌های قوی و فصاحت و بلاغت کلام مولا به عنوان یک کتاب انسان‌ساز که معارف بلند الهی و آسمانی را در خود جای داده است بسیاری از مباحث فکری، اخلاقی، عقیدتی را برای همه طبقات فکری جامعه به گونه‌ای صریح و روشن و واضح مطرح کرده است و همه افراد می‌توانند از این کتاب بزرگ بهره‌مند شوند.

مفاهیم بلند و وحی‌گونه کتاب نهج البلاغه همراه با جاذبه‌های هنری فصاحت و بلاغت در عین حال دربردارنده جاذبه‌های مادی و معنوی با زبانی ساده و قابل فهم برای عموم جامعه، همگان را شیفته خود می‌سازد و از عالم و عارف تا فیلسوف و متکلم و دانشمند و ادیب و شاعر گرفته تا تمام طبقات مردم را مجذوب خود ساخته است.

در این کتاب علاوه بر موارد گفته شده از صنایع ادبی همچون کنایه، تشبیه بلیغ، تشبیه مرکب، تشبیه موکد، استعاره مصرحه و استعاره مکنیه، تضاد، سجع متوازی، سجع متوازن، ایجاز و تحذیر استفاده شده است.

به عنوان مثال در نهج‌البلاغه به کنایه چنین آمده است «اِلَی أنِ انتَکَثَ فَتلُهُ... وَ کَبَت بِهِ بِطنَتُهُ» (سرانجام رشته‌هایش پنبه شد و پرخوری او را نگونسار ساخت) که کنایه از پریشانی و نابسامانی است. یا در تشبیه آمده است «صَدرُ العاقِلِ صندوقُ سِرِهِ وَ البَشَاشَهُ حِبَالَهُ المَوَدَّهِ و الاِحتِمالُ قَبرالعُیوب» (سینه خردمند صندوق راز اوست و گشاده‌رویی به دام دوستی و بردباری به گور زشتی‌هاست) که سینه آزادمردان به صندوق راز و گشاده‌رویی به دام دوستی و بردباری به گور زشتی‌ها تشبیه شده است.

ایجاز نیز به فراوانی در نهج‌البلاغه به چشم می‌خورد «قِیمَهُ کُلِّ امرِءِ مِا یُحسِنُهُ» (ارزش هر انسانی به آن چیزی است که به نیکی فرا گیرد) که جهان‌بینی، نوع نگرش، و میزان درک و فهم هر فرد در کرامت و ارزش او نقش بسزایی دارد.

نهج البلاغه بیانی است رساتر از هر رسا و پاره‌ای است از یک تنزیل و پیوند ناگسستنی با اصول ادب انسانی دارد و تا آنجا اوج می‌گیرد که درباره آن گفته‌اند «بیانی است فروتر از کلام خداوند و فراتر از گفتار بشری».

منبع:

«سخنان علی (ع)، نهج‌البلاغه و متون فارسی»، محمود عابدی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ۱۳۷۵، شماره ۷.