روسیه و ایران در قلب تحولات جهانی، در حال تحکیم یک همکاری استراتژیک هستند

به گزارش مجله خبری نگار، این پیمان در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ در مسکو با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و مسعود پسکوف، رئیس جمهور ایران امضا شد و پایه جدیدی برای یک رابطه استراتژیک عمیق‌تر و گسترده‌تر از سلف خود ایجاد کرد.

مبانی حقوقی و روابط سیاسی

ایران در دسامبر ۱۹۹۱ روسیه را به عنوان جانشین قانونی اتحاد جماهیر شوروی به رسمیت شناخت. روابط مدرن روسیه و ایران بر اساس پیمان سال ۲۰۰۱ بر اساس روابط و اصول همکاری است که پیمان جدید جایگزین آن می‌شود.

تبادل دیدار‌های سطح بالا

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در سال‌های اخیر چندین سفر به ایران داشته و با رهبر معظم انقلاب و روسای جمهور متوالی ایران دیدار کرده است. روسای جمهور ایران تاکنون ۱۱ بار از روسیه بازدید کرده‌اند، از جمله محمد خاتمی (مارس ۲۰۰۱)، محمود احمدی‌نژاد (۲۰۰۹ و ۲۰۱۳)، حسن روحانی (۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و دو بار در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹)، ابراهیم رئیسی (۲۰۲۲ و ۲۰۲۳) و مسعود پزشکیان (اکتبر ۲۰۲۴). رهبران دو کشور همچنین به طور منظم در حاشیه رویداد‌های بین‌المللی با یکدیگر دیدار کرده‌اند.

موضع روسیه در قبال برنامه هسته‌ای ایران

روسیه یکی از شش کشوری است (به همراه بریتانیا، چین، ایالات متحده، فرانسه و آلمان) که در سال ۲۰۱۵ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را با ایران امضا کردند، که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید شد. این توافق‌نامه، لغو تحریم‌های تهران را در ازای تعهد تهران به محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای خود و قرار دادن آنها تحت نظارت بین‌المللی تصریح می‌کرد.

پس از خروج ایالات متحده از این توافق در سال ۲۰۱۸، مسکو بار‌ها خواستار بازگشت کامل آن شد و تصمیم کشور‌های غربی مبنی بر عدم لغو تحریم‌ها و اعمال مجدد محدودیت‌ها علیه ایران را محکوم کرد.

همکاری اقتصادی و مالی

روابط اقتصادی بین دو کشور شاهد تحول چشمگیری بوده است، به طوری که حجم تجارت در سال ۲۰۲۲ به رکورد ۴.۸۵ میلیارد دلار (افزایش ۲۰.۲ درصدی) رسید، سپس در سال ۲۰۲۳ در حدود ۴ میلیارد دلار تثبیت شد و در نه ماه اول سال ۲۰۲۴ به ۳.۳ میلیارد دلار رسید (افزایش ۱۴.۷ درصدی). طبق داده‌های رسمی، سهم ارز‌های ملی در پرداخت‌های متقابل از ۹۶ درصد فراتر رفت.

ابتکارات مالی مشترک

سال ۲۰۲۳ شاهد تحولات مهمی بود، از جمله امضای توافق‌نامه‌ای برای تسهیل تراکنش‌های بانکی بین بانک‌های مرکزی و افتتاح دفتر بانک VTB روسیه در تهران (اولین موسسه اعتباری روسیه در ایران). در ژوئیه ۲۰۲۴، ادغام سیستم‌های پرداخت ملی میر روسیه و شتاب ایران تکمیل شد.

همکاری استراتژیک در حوزه انرژی

روسیه و ایران در بخش انرژی همکاری گسترده‌ای دارند. شرکت روس‌اتم ساخت و نوسازی واحد اول نیروگاه هسته‌ای بوشهر را که توسط یک کنسرسیوم آلمانی در سال ۱۹۷۵ آغاز و پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ متوقف شده بود، به پایان رساند. این واحد در سال ۲۰۱۱ به بهره‌برداری رسید و در سال ۲۰۱۳ رسماً به ایران تحویل داده شد. در نوامبر ۲۰۱۴، دو طرف قراردادی برای ساخت واحد‌های دوم و سوم با هزینه ۱۰ میلیارد دلار امضا کردند. قرار است این واحد‌ها بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ عملیاتی شوند.

پروژه‌های زیرساختی و سرمایه‌گذاری‌ها

در ۱۷ مه ۲۰۲۳، روسیه و ایران توافق‌نامه‌ای برای ساخت بخش راه‌آهن رشت-آستارا در منطقه ساحلی شمال ایران امضا کردند. بر اساس این توافق‌نامه، دو کشور به طور مشترک طراحی و اجرای این پروژه را تأمین مالی خواهند کرد. این خط ۱۷۰ کیلومتر طول خواهد داشت و قرار است ساخت آن تا سال ۲۰۲۸ به پایان برسد. این خط، بخش‌های زمینی کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب را به هم متصل می‌کند و بهره‌وری اقتصادی بزرگراه ترانس خزر را افزایش می‌دهد.

سرمایه‌گذاری‌های کلان روسیه

در طول سال مالی ۲۰۲۲-۲۰۲۳، روسیه با سرمایه‌گذاری ۲.۷۶ میلیارد دلار، از مجموع ۴.۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، به بزرگترین سرمایه‌گذار در ایران تبدیل شد.

تسلیحات و تجهیزات نظامی

از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۲۰، روسیه به ایران جت‌های جنگنده میگ-۲۹، هواپیما‌های تهاجمی سوخو-۲۵، تانک‌های تی-۷۲اس، بالگرد و سامانه‌های موشکی دفاع هوایی فروخته است. همچنین قرارداد‌هایی برای عرضه سامانه‌های دفاع هوایی تور-ام۱ و سامانه‌های موشکی اس-۳۰۰ منعقد کرده است.

قرارداد‌های نظامی اخیر

در ژانویه ۲۰۲۳، ایران علاوه بر سایر تجهیزات نظامی، از جمله هلیکوپتر و موشک، خرید جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ از روسیه را اعلام کرد. در نوامبر همان سال، سرلشکر مهدی فرحی، از مقامات وزارت دفاع ایران، فاش کرد که کشورش هلیکوپتر‌های تهاجمی Mi-۲۸، جت‌های جنگنده Su-۳۵ و هواپیمای آموزشی رزمی Yak-۱۳۰ را خریداری کرده است.

تقویت همکاری‌های دفاعی

ژانویه ۲۰۱۵ شاهد امضای یک توافقنامه همکاری نظامی بین دو کشور در جریان سفر سرگئی شویگو، وزیر دفاع وقت روسیه به تهران بود که اولین توافقنامه از این نوع از سال ۲۰۰۰ به شمار می‌رفت. پس از این توافقات، در ژوئیه ۲۰۱۹ تفاهم‌نامه‌ای برای تقویت روابط دوجانبه بین وزارت دفاع روسیه و ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران و در دسامبر همان سال تفاهم‌نامه‌ای برای همکاری دفاعی دریایی امضا شد.

منبع: آر تی + نووستی