بی‌قراری برای روز‌های بهاری

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: پیش از آغاز ایام نوروز، آیین‌های مختلف و متنوعی با عنوان «آیین‌های اسفندی» در استان‌های مختلف برگزار می‌شوند؛ آیین‌هایی که پیشینه تاریخی دارند و نسل به‌نسل به امروز رسیده اند. با توجه به تنوع اقلیمی و فرهنگی در استان‌ها، آیین‌های مختلفی در اسفند به اجرا در می‌آیند چنان‌که از دیرباز با شروع اسفند، استقبال از عید نوروز شروع می‌شود و با آغاز سال جدید سنت‌های نوروز ادامه می‌یابد. با شروع اسفند و کاهش سرمای هوا، آیین‌های اسفندی هم جذابیت بیشتری پیدا می‌کند؛ وقتی که رفته رفته بهار هویدا می‌شود؛ آغاز زایش زمین. آیین‌های اسفندی با جشن آبسالان شروع می‌شوند و با چهارشنبه‌سوری به پایان می‌رسند. «زهرا زارع»، عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی تأکید می‌کند به قدری آیین‌های اسفندی در مناطق مختلف کشور گسترده و جذابند که می‌توان برای آن‌ها کتاب نوشت.

پبه پیشواز نوروز

در برخی از روستا‌های کردستان جشن نوروز از ۲۰ روز قبل از سال تحویل شروع می‌شود. جشن نوروز روستای پالنگان از دهم اسفند با شادی و پایکوبی و چرخاندن مشعل‌ها و حرکت به بالای صخره‌های سنگی اطراف این روستا آغاز می‌شود. در این آیین دختران و پسران ملبس به لباس‌های محلی کردی که دارای رنگ‌های شاد هستند مشعل به‌دست از پشت‌بام خانه‌های روستا به‌صورت رژه سربازان نظامی، منظم و پشت سر هم از بالاترین نقطه این روستای پلکانی به پایین‌ترین نقطه آنکه محل اجرای جشن است، حرکت می‌کنند.

روستای افسانه‌ها

روستای آذران، روستای افسانه‌های اسفندی در کاشان قرار دارد؛ اهالی روستای آذران معتقدند بهمن که در گویش آذران، بهمنه نامیده می‌شود، چند روزی خانه‌تکانی کرده و خسته شده و در عصر روز آخر‌ماه خوابش می‌برد و معمولا در آن هنگام برف و باد هم به نشانه پایان خانه‌تکانی قطع می‌شود. خواب بهمنه به‌علت شدت خستگی به درازا می‌کشد و در واپسین لحظات بهمن که اسفند از راه می‌رسد، خواهرش را که در خواب است، بیدار نمی‌کند و می‌گذرد. به همین دلیل، سپیده‌دم اول اسفند است که بهمنه از خواب بیدار می‌شود، وقتی می‌فهمد که اسفند آمده و او نتوانسته از برادرش پذیرایی کند غصه‌دار می‌شود و در این هنگام، برف‌ریزه‌ای شروع به بارش می‌کند که مردم بر این باورند بهمن خاک بر سر می‌ریزد و برای اسفند بی‌قراری می‌کند.

آش اسفندی

همچنین یکی از آیین‌های اسفندی که در برخی از استان‌ها برگزار می‌شود، پخت آش شب اسفندی است. از گذشته این آیین در اصفهان، یزد، مرکزی، کاشان و... به امید برکت سفره در سال جدید برگزار می‌شد. آش شب اسفندی هرجا نامی دارد؛ در دهستان بهادران از توابع شهرستان مهریز استان یزد به نام آش گندم، اصفهان آش‌دونی، خراسان و مرکزی آش ترش، در جنوب یزد آش جه‌جه و... نامیده می‌شود. البته دگرگونی‌هایی که در روش پخت این آش در نواحی مختلف به‌وجود آمده، زمینه را برای تغییر نام آن نیز فراهم کرده است.

نوروزخوانی

نوروزخوانی یکی از آیین‌های اسفندی در گیلان، مازندران و سمنان است که خبر از فرارسیدن بهار می‌دهد.
اکنون این آیین را می‌توان در روز‌های پایانی سال و در برخی از مناطق البرز شمالی و جنوبی به‌صورت محدود مشاهده کرد. نوروزخوانان در این روز‌ها با چوبدستی بر دست و کوله‌پشتی بر پشت، در شهر و روستا می‌گردند و با اشعاری آهنگین، آمدن بهار و فصل نو را به مردم نوید می‌دهند و از آنان، مژدگانی و عیدی دریافت می‌کنند.