حرکت لاک پشتی در شیرین سازی آب دریا؛ چرا؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان-حسین بردبار: آن گونه که آمار‌های انجمن بین المللی بازچرخانی و نمک زدایی آب (IDRA) نشان می‌دهد وضعیت کشورمان به لحاظ حجم آب تولیدی با آب شیرین کن‌ها باوجود مشکلات رو به تزاید خشکسالی در میان کشور‌های حاشیه خلیج فارس رتبه‌های آخر را دارد، حتی کمتر از کویت و احتمالا بحرین، به طوری که امارات روزی ۱۲ میلیون مترمکعب آب خلیج فارس را شیرین می‌کند، عربستان حدود ۵.۵ میلیون (با این توضیح که بیشتر شهر‌های مهم و آب شیرین کن‌های این کشور سمت دریای سرخ هستند نه خلیج‌فارس)؛ قطر، ۲.۵ میلیون، کویت نیز بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار و بحرین ۶۰۰ هزار متر مکعب روزانه آب خلیج فارس را شیرین می‌کند و البته جای این امیدواری هست که با راه اندازی بزرگ‌ترین آب شیرین کن ایران در بندرعباس رتبه ما از بحرین جلو بزند، با این حال شروع به کار برای ایجاد زیرساخت‌های همین آب شیرین کن از ۱۰ سال پیش آغاز شده و قرار است تا بهار سال آینده فاز اول آن به ظرفیت ۲۰۰ هزار مترمکعب به بهره برداری برسد.

البته وضعیت کشورمان به عنوان کشوری که حدود هزار کیلومتر ساحل در خلیج فارس و بیشترین جمعیت را در میان کشور‌های حاشیه آن داراست و باوجود خشکسالی‌های چندین ساله به هیچ وجه با میزان کاری که باید برای ساخت آب شیرین کن در کشور بشود، متناسب نیست و جای تامل و آسیب شناسی در این باره وجود دارد. بازدید خبرنگاران از سایت بزرگ‌ترین آب شیرین کن ایران در بندرعباس به ظرفیت یک میلیون متر مکعب این فرصت را ایجاد کرد که در این گزارش به برخی از ابعاد و ریشه‌های این عقب افتادگی بپردازیم:

برنامه ۴ ساله توسعه آب شیرین کن

شهرک صنعتی خلیج فارس در ۳۵ کیلومتری شهر بندرعباس محل اصلی ساختگاه بزرگ‌ترین آب شیرین کن کنونی کشور است و آن طور که مدیراجرایی این مجتمع و مدیرعامل شرکت توسعه آب آسیا می‌گوید این طرح ۱۰ سال پیش در سال ۹۲ آغاز شده و در سال ۹۹ اولین خط انتقال آن به ثمر نشسته است که اکنون ۱۳۰ هزار مترمکعب آب نمک زدایی شده را به صنایع داخلی تا ۸۲۵ کیلومتر به سمت فلات مرکزی یعنی تا فولاد اردکان می‌رساند. به گفته نصرت خوش نیاز زیرساخت‌های نمک زدایی و انتقال یک میلیون متر مکعب آب خلیج فارس در شهرک صنعتی خلیج فارس آماده شده و در حال تکمیل است، با این حال طی سه ماه ابتدای سال آینده اولین فاز این آب شیرین کن به ظرفیت ۲۰۰ هزار مترمکعب به بهره برداری می‌رسد وخط دوم انتقال آب به صنایع داخلی کشور راه اندازی می‌شود که البته نگاه پدافند غیرعامل و تامین آب شرب برای برخی از شهر‌های در طول مسیر نیز وجود دارد.

مهندس خوش نیاز درخصوص توسعه این طرح نیز درپاسخ می‌گوید: در فاز توسعه‌ای برای ۶۰۰ هزار مترمکعب شیرین سازی آب دریا برنامه ریزی شده که ۴۰۰ هزار متر مکعب آن طی ۴ سال آینده قرار است به بهره برداری برسد و ۲۰۰ هزار متر مکعب دیگر نیز به تناسب مصرف اضافه خواهد شد. با این حال به گفته وی، ظرفیت خط انتقال به میزان ۶۰۰ هزار مترمکعب در شبانه روز دیده خواهد شد، ولی شیرین سازی در دو واحد نمک زدایی انجام می‌شود که ظرفیت از ۴۰۰ هزار مترمکعب به ۸۰۰ هزار مترمکعب خواهد رسید.

دغدغه صرفه اقتصادی

منصور هوشمند، مدیر بهره برداری شرکت توسعه آب آسیا در پاسخ به این که بقیه فاز‌های این طرح چه زمانی به بهره برداری می‌رسد، می‌گوید:، چون آب تولیدی ما نسبتا گران است، بحث اصلی بحث نیاز است، بعضی از معادن اگر طرح توسعه نداشته باشند اصراری به استفاده از آب ما ندارند، یعنی می‌گویند ما چاه آبی داشته ایم که با قیمت مفت از زمین آب را بیرون می‌کشیدیم و چرا بیاییم برای هرمترمکعب ۱.۵ تا ۲ یورو پول بدهیم، به همین دلیل ما الان هم به اندازه تولیدمان مصرف نداریم. یعنی واحدی که می‌تواند ۲۰۰ هزارمترمکعب آب دریا را شیرین سازی کند با ظرفیت کمتری تولید می‌کند. وی درباره شرایط خشکسالی کشور و نیاز شرکت‌های آبفا نیز می‌گوید: شرکت آبفا شاید حاضر به پرداخت این میزان هزینه نباشد، این هزینه‌ها صرفا برای مصرف کننده واقعی آب در صنایع قابل استفاده است. وقتی شما تشنه اید حاضرید آب معدنی را که سه هزار تومان است، تا ۱۰ هزارتومان نیز بخرید!

پمپاژ و انتقال، دلیل اصلی گرانی آب

هوشمند با بیان این که آبی که در آب شیرین کن‌های ما تولید می‌شود، از لحاظ هزینه برای کشاورزی توجیه ندارد، می‌گوید: این آب برای معدن مس سرچشمه که بدون داشتن آن تولیدش متوقف می‌شود، حیاتی است و هزینه آب برای این معدن ۲ درصد فرایند کار آن است.

به گفته وی، پس از انتقال این آب هر مترمکعب ۲ تا ۴ یورو تمام می‌شود در حالی که شیرین سازی این آب در بندرعباس کمتر از یک یورو تمام می‌شود، ولی هرچه مسیر از بندرعباس دورتر می‌شود، آب نیز گران‌تر تمام می‌شود، چون هزینه بسیاری باید صرف پمپاژ و انتقال آن بشود. صنایع گل گهر حدود ۳۰۰ کیلومتری شهرک صنعتی خلیج فارس است که ۱۸۰۰ متر نیز بالاتر از سطح دریاست بنابراین ۱۸۰ بار استاتیک باید آب را فشار بدهیم که دینامیک آن بیش از ۲۱۰ بار می‌شود یعنی باید آب در ۷ ایستگاه با فشاری معادل ۳۰ تا ۳۵ بار در لوله‌هایی به قطر ۱۶۰۰ میلی متر پمپ شود تا به گل گهر برسد، بعد از آن مس سرچشمه قراردارد که ۲۷۰۰ متر از دریا ارتفاع دارد بنابراین با ۴ ایستگاه دیگر آب به ارتفاع ۹۰۰ متر دیگر در لوله‌هایی به قطر ۱۴۰۰ میلی متر پمپاژ می‌شود، ولی بعد از مس سرچشمه وضعیت سراشیبی به داخل فلات مرکزی را داریم و به همین دلیل هزینه پمپاژ نداریم، ولی هزینه لوله کشی وجود دارد و آب در لوله‌هایی به قطر هزار میلی متر به چادرملو و فولاد اردکان در ۸۲۵ کیلومتری ساختگاه آب شیرین کن می‌رسد.

فروش با کمتر از نصف قیمت تمام شده

البته به گفته هوشمند ۲۵ هزار متر مکعب از آب تصفیه شده این طرح نیز به بندر خمیر برای مصارف شرب می‌رسد که در فاصله ۳۰ کیلومتری شهرک صنعتی خلیج فارس قرار دارد و ۳ هزار متر مکعب نیز به شهر رضوان اختصاص می‌یابد، ولی این آب به قیمت هر مترمکعب ۲۰ هزار تومان به آبفای استان هرمزگان فروخته می‌شود درحالی که قیمت تمام شده این آب حدود یک یوروست یعنی این آب به قیمتی کمتر از نصف قیمت تمام شده در راستای مسئولیت اجتماعی مان به آبفا فروخته می‌شود.

فشار تحریم‌ها

بهمن غلامپور مدیر هماهنگی آب شیرین کن بندرعباس نیز با اشاره به کارشکنی آمریکایی‌ها و فشار تحریم‌ها در فرایند پیشبرد کار آب شیرین کن با بیان این که اکنون در طراحی آب شیرین کن از وابستگی به خارج نجات یافته ایم، اظهار کرد: تمام طراحی فاز یک آب شیرین کن بندرعباس توسط کارشناسان فنی داخلی انجام و بومی سازی شده است.

به گفته وی قبلاً برای طراحی آب شیرین کن به شرکت‌ها و کارشناسان فنی خارجی نیاز داشتیم که به دلیل تحریم‌ها برخی از آن‌ها مجبور شدند بروند و برخی شرکت‌ها نیز تغییر نام دادند تا به دور از چشم آمریکایی‌ها بتوانند با ما کار کنند. اما در حال حاضر طراحی آب شیرین کن بومی سازی شده و ما می‌توانیم بدون نیاز به خارجی‌ها در اسکیل (مقیاس) بزرگ آب شیرین کن طراحی کنیم. وی با این حال میزان وابستگی به تجهیزات و وسایل خارجی در ساخت آب شیرین کن را در گذشته ۶۰ درصد ذکر کرد و افزود: قبلاً ۴۰ درصد از این تجهیزات در داخل ساخته می‌شد که این رقم برای فاز فعلی به ۴۵ درصد ارتقا یافته است و تلاش می‌کنیم برای فاز سوم آن را به ۶۰ درصد برسانیم.