ذرات ریز منجر به زوال عقل می‌شوند: هشدار‌های علمی جدید

به گزارش مجله خبری نگار، قرار گرفتن در معرض ذرات ریز معلق در هوا (PM۲.۵) باعث تغییر شکل پروتئین‌های مغز و تشکیل توده‌هایی به نام اجسام لویی می‌شود که مشخصه زوال عقل اجسام لویی است، سومین نوع شایع زوال عقل پس از بیماری آلزایمر و زوال عقل عروقی.

طبق مطالعه‌ای که در مجله Science منتشر شده است، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض این ذرات ریز - که قطر آنها کمتر از ۲.۵ میکرومتر است - منجر به تغییر شکل پروتئین‌ها در مغز، به ویژه آلفا سینوکلئین می‌شود که نقش حیاتی در عملکرد طبیعی مغز دارد.

وقتی این پروتئین بد تا می‌شود، شکل طبیعی و صحیح خود را از دست می‌دهد (فرآیندی به نام بد تا شدن) و شروع به چسبیدن به سایر پروتئین‌های بد تا شده مشابه می‌کند. این پروتئین‌های بد تا شده مشابه به هم می‌چسبند و توده‌های چسبنده و سمی تشکیل می‌دهند، چیزی شبیه به یک توپ از نخ‌های درهم تنیده تصادفی. این توده‌های سمی در داخل نورون‌های مغز تجمع می‌یابند، عملکرد طبیعی آنها را مختل می‌کنند و از ارتباط آنها با سلول‌های دیگر جلوگیری می‌کنند و در نهایت منجر به آسیب و مرگ سلولی می‌شوند. بدتر از آن، این توده‌های سمی مانند زنجیره‌ای از دومینو‌های در حال سقوط از سلولی به سلول دیگر پخش می‌شوند و باعث تخریب تدریجی سلول‌های مغزی و ایجاد زوال عقل می‌شوند.

برای اثبات این رابطه‌ی علّی، تیم تحقیقاتی دانشگاه جانز هاپکینز داده‌های مربوط به ۵۶.۵ میلیون بیمار تحت پوشش بیمه درمانی مدیکر را تجزیه و تحلیل کرد و موارد جدید زوال عقل را بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ ردیابی کرد. محققان با استفاده از کد‌های پستی بیماران توانستند میزان مواجهه طولانی‌مدت هر بیمار با آلودگی PM۲.۵ را تخمین بزنند.

نتایج واضح بود: هرچه میزان قرار گرفتن در معرض آلودگی بیشتر باشد، خطر ابتلا به زوال عقل بیشتر می‌شود.

برای تأیید این یافته‌ها، محققان آزمایش‌هایی روی موش‌ها انجام دادند و گروهی از آنها را به مدت ۱۰ ماه، یک روز در میان در معرض ذرات PM۲.۵ قرار دادند. نتایج تکان‌دهنده بود: موش‌های معمولی از مرگ سلول‌های عصبی، کوچک شدن حجم مغز و زوال عملکرد شناختی رنج می‌بردند. موش‌های اصلاح‌شده ژنتیکی (که از تولید پروتئین آلفا-سینوکلئین جلوگیری شده بود) تا حد زیادی از این اثرات مخرب در امان ماندند.

حتی نگران‌کننده‌تر اینکه، این تحقیق نشان داد که ذرات ریز نه تنها باعث تاخوردگی نادرست پروتئین می‌شوند، بلکه تشکیل توده‌های پروتئینی تهاجمی و بسیار سمی را نیز تحریک می‌کنند که بسیار شبیه به توده‌های پروتئینی موجود در مغز افراد مبتلا به آلزایمر است.

محققان تأکید می‌کنند که این یافته‌ها پیامد‌های عمیقی برای سلامت عمومی دارند. در حالی که ما نمی‌توانیم عوامل خطر سنتی زوال عقل، مانند سن و ژنتیک را تغییر دهیم، آلودگی هوا همچنان یک عامل قابل اصلاح است.

دکتر شیائوبو مائو، نویسنده اصلی این مطالعه، می‌گوید: «نتیجه‌گیری فوری این است که سیاست‌های هوای پاک، در اصل، سیاست‌های سلامت مغز هستند.»

محققان خواستار تلاش‌های هماهنگ برای بهبود کیفیت هوا از طریق کاهش انتشار گاز‌های صنعتی و خودروها، بهبود مدیریت آتش‌سوزی جنگل‌ها و محدود کردن سوزاندن چوب در خانه‌ها هستند. آنها همچنین تأکید می‌کنند که کاهش مواجهه جمعی با آلودگی هوا می‌تواند به طور قابل توجهی بار بیماری‌های نورودژنراتیو را در سطح جمعیت کاهش دهد.

این مطالعه نه تنها درک ما را از مکانیسم‌هایی که آلودگی هوا از طریق آنها باعث بیماری‌های نورودژنراتیو می‌شود، افزایش می‌دهد، بلکه راه‌های جدیدی را برای پیشگیری و درمان نیز باز می‌کند.

منبع: گاردین