۱۱ پروتئین خون می‌توانند زوال عقل را یک دهه زودتر پیش‌بینی کنند

به گزارش مجله خبری نگار، در بزرگترین مطالعه از نوع خود، دانشمندان دریافته‌اند که یک آزمایش خون که پروتئین‌های خاصی را تشخیص می‌دهد، می‌تواند زوال عقل را ۱۵ سال قبل از تشخیص رسمی آن در فرد پیش‌بینی کند.

محققان ۱۱ پروتئین کشف کرده‌اند که می‌توانند ابتلا به زوال عقل را در آینده با دقت شگفت‌انگیز ۹۰ درصد پیش‌بینی کنند.

تشخیص زوال عقل پیچیده است و به روش‌های مختلفی بستگی دارد.

این موارد شامل پونکسیون کمری (برای جستجوی پروتئین‌های خاص در مایع نخاعی)، اسکن PET و آزمایش‌های حافظه است. این روش‌ها تهاجمی، زمان‌بر و گران هستند و بار سنگینی را بر دوش NHS (سرویس سلامت همگانی) می‌گذارند. این بدان معناست که بسیاری از افراد تنها زمانی تشخیص داده می‌شوند که دچار مشکلاتی در حافظه و شناخت خود شده‌اند. در این مرحله، زوال عقل ممکن است سال‌ها در حال پیشرفت بوده باشد و هرگونه برنامه حمایتی یا مراقبتی ممکن است خیلی دیر شده باشد.

افراد مبتلا به زوال عقل تشخیص داده نشده و خانواده‌هایشان قادر به شرکت در آزمایش‌های بالینی، داشتن یک برنامه مراقبتی سازمان‌یافته یا دسترسی به حمایت‌های مورد نیاز خود نیستند. بنابراین، بهبود تشخیص زوال عقل، امکان پشتیبانی زودهنگام را فراهم می‌کند و بیماران را قادر می‌سازد زندگی طولانی‌تر، سالم‌تر و مرفه‌تری داشته باشند.

در این مطالعه جدید، دانشمندان دانشگاه وارویک در انگلستان و دانشگاه فودان در چین نمونه‌های خون ۵۲،۶۴۵ داوطلب سالم را از پایگاه داده ژنتیکی UK Biobank بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ بررسی کردند. در طول یک دوره پیگیری ۱۰ تا ۱۵ ساله، حدود ۱۴۰۰ نفر به زوال عقل مبتلا شدند.

محققان با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، ۱۴۶۳ پروتئین موجود در خون را تجزیه و تحلیل کردند. آنها ۱۱ پروتئین مرتبط با زوال عقل را شناسایی کردند که چهار مورد از آنها می‌توانستند زوال عقل را ۱۵ سال قبل از تشخیص بالینی پیش‌بینی کنند.

وقتی این داده‌ها با عوامل خطر رایج‌تر مانند سن، جنسیت، تحصیلات و ژنتیک ترکیب شدند، قدرت پیش‌بینی زوال عقل حدود ۹۰٪ بود.

این پروتئین‌ها که در پلاسما (جزء مایع خون) یافت می‌شوند، نشانگر‌های بیولوژیکی تغییراتی هستند که در افراد مبتلا به زوال عقل تا یک دهه قبل از بروز اولین علائم بالینی رخ می‌دهند. آنها به عنوان علائم هشدار دهنده بیماری عمل می‌کنند.

چهار پروتئینی که بیشترین ارتباط را با زوال عقل به هر علتی، بیماری آلزایمر (که ۷۰٪ از کل زوال عقل‌ها را تشکیل می‌دهد) و زوال عقل عروقی (که ۲۰٪ از کل موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد) دارند، GFAP، NEFL، GDF۱۵ و LTBP۲ هستند.

دانشمندان ثابت کرده‌اند که GFAP بهترین «نشانگر زیستی» برای پیش‌بینی زوال عقل است. عملکرد GFAP پشتیبانی از سلول‌های عصبی به نام آستروسیت‌ها است.

یکی از علائم بیماری آلزایمر التهاب است که باعث می‌شود آستروسیت‌ها مقدار زیادی GFAP تولید کنند. بنابراین، افراد مبتلا به زوال عقل التهاب بیشتری دارند که منجر به افزایش سطح GFAP می‌شود و آن را به یک نشانگر زیستی مهم تبدیل می‌کند.

این مطالعه نشان داد افرادی که سطح بالاتری از GFAP دارند، بیش از دو برابر بیشتر از افرادی که سطح پایینی از آن را دارند، در معرض ابتلا به زوال عقل هستند. مطالعات کوچکتر نیز نشان داده‌اند که GFAP یک نشانگر بالقوه برای زوال عقل است.

NEFL دومین پروتئینی است که بیشترین ارتباط را با خطر زوال عقل دارد. این پروتئین با آسیب فیبر عصبی مرتبط است. ترکیب NEFL یا GFAP با داده‌های جمعیت‌شناختی و آزمایش‌های شناختی، دقت پیش‌بینی زوال عقل را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد.

پروتئین‌های GD۱۵ و LTBP۲ که در التهاب، رشد و مرگ سلولی و استرس سلولی نقش دارند، با افزایش خطر ابتلا به زوال عقل نیز ارتباط نزدیکی دارند.

اما علیرغم یافته‌های این مطالعه، دانشمندان دیگر هشدار می‌دهند که نشانگر‌های زیستی جدید قبل از اینکه بتوانند به عنوان یک ابزار غربالگری مورد استفاده قرار گیرند، نیاز به آزمایش‌های بیشتری دارند.

ابتکارات دیگری نیز در حال ترویج پذیرش آزمایش خون به عنوان یک روش غربالگری گسترده برای تشخیص زوال عقل هستند، از جمله چالش نشانگر زیستی خون، یک پروژه پنج ساله که هدف آن استفاده از آزمایش خون NHS برای تشخیص شرایطی است که منجر به زوال عقل می‌شوند، با مطالعه ردپای پروتئین‌های مغزی که به خون نشت می‌کنند.

این مطالعه نشان می‌دهد که آزمایش خون با شناسایی پروتئین‌های خاص، روشی مؤثر برای تشخیص زودهنگام زوال عقل است و به بیماران بهترین شانس ممکن را برای دریافت درمان‌های تغییر دهنده زندگی می‌دهد.

تشخیص زودهنگام زوال عقل منجر به درمان مؤثرتر خواهد شد. یک آزمایش خون ساده می‌تواند جایگزین آزمایش‌های گران‌قیمت، وقت‌گیر و تهاجمی شود که در حال حاضر برای بیماران زوال عقل استفاده می‌شوند و در نهایت کیفیت زندگی بسیاری از افراد را بهبود می‌بخشد.