ارتقای تاب‌آوری؛ راهی برای کاهش خشونت در مدارس

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-غزل رضایی ثانی: گاه و بیگاه با اخبار مربوط به خشونت در مدارس و برخورد‌های قهرآمیز از سوی معلم با دانش‌آموز یا در مواردی حتی دانش‌آموز با معلم مواجه می‌شویم. این موارد حتی اگر اندک هم باشد، به واسطه تأثیر فراگیر این دست از اخبار، قابل تأمل و کنترل آن ضروری است. اخیراً در یکی از استان‌های کشور، یک معلم با هل دادن یکی از دانش‌آموزان باعث جراحت داخلی در او شده است.

در توضیح آموزش و پرورش در این زمینه اشاره شده که به دنبال «ارتکاب عمل ناشایست و غیرقابل ذکر» توسط این دانش‌آموز در انظار سایر دانش‌آموزان و عصبانیت آنی همکار فرهنگی، این معلم او را هل داده و ضربه‌ای به او وارد شده است. این در حالی است که انتظار می‌رود، معلمان، سهم قابل توجهی در آموختن مهارت‌های زندگی از جمله کنترل خشم به دانش‌آموزان داشته باشند. بر این اساس انتظار می‌رود آنان خود از چنین مهارت‌هایی دست کم در حد قابل قبول در جامعه برخوردار باشند. این موارد، بویژه، ضرورت آموزش معلمان در این زمینه را بخوبی نشان می‌دهد. از سویی، اهمیت و ضرورت آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی، هر روز بیش از گذشته خود را نشان می‌دهد.

اهتمام آموزش و پرورش برای کاهش خشونت و جلوگیری از بروز هرگونه آسیب و حادثه در مدارس، هرچند جلوی گسترش این برخورد‌ها را گرفته، اما هنوز تا نتیجه مطلوب فاصله داریم. امیر تجلی‌نیا، مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی، در گفتگو با «ایران» درباره اینکه معاونت پرورشی و فرهنگی برای جلوگیری از خشونت در بین دانش‌آموزان مدارس چه مباحثی را به آن‌ها آموزش می‌دهد، اظهار کرد: آموزش و پرورش با توجه به طیف فراوان مخاطبانش، در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نقش بی‌بدیلی دارد.

وی افزود: طبق بیانیه گام دوم انقلاب و فرمایشات مقام معظم رهبری، آسیب‌های اجتماعی مانند آسیب‌های طبیعی‌اند؛ مثل زلزله که می‌تواند بنای خانه‌ها را تخریب کند، این آسیب‌ها بنیان خانواده و اجتماع را برهم می‌ریزد. اگر بموقع و بهنگام شناخته و یا پیشگیری شود، احتمال کاهش خسارت‌ها افزایش خواهد یافت. اما اگر نسبت به آن غفلت شود؛ خدای نکرده ممکن است بنای جامعه را متزلزل کند.

وی گفت: انجام تکالیف برنامه ملی نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان «نماد» که برعهده وزارت آموزش و پرورش با همکاری نهاد‌ها و دستگاه‌هایی همچون ریاست جمهوری، برنامه و بودجه، قوه قضائیه، کمیته امداد امام (ره)، وزارت کشور، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نیروی انتظامی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان بهزیستی کشور، وزارت دادگستری، سازمان بسیج مستضعفین، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، وزارت آموزش و پرورش، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و ستاد مبارزه با مواد مخدر، قرار داده شده، همواره یکی از اولویت‌های این وزارتخانه در زمینه پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی بوده و در اجرای این برنامه با نصب‌العین قرار دادن منویات و تأکیدات مقام معظم رهبری از هیچ کوششی دریغ نشده است. تجلی‌نیا گفت: مفاد و سازکار‌های این برنامه به دلیل جامعیت در فرایند‌های فنی و نیز ابزار‌ها و محتوا‌هایی که برای آن تولید شده است، یکی از اقدامات تأثیرگذار برای پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان، کودکان و نوجوانان و نیز خانواده‌ها در سراسر کشور است.

مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی با بیان اینکه وزارت آموزش و پرورش در راستای عملیاتی کردن مفاد سند تحول بنیادین، ماده ۴۴ آیین‌نامه ماده ۶ قانون حمایت از اطفال و نوجوان و سایر اسناد بالادستی، راهکار‌های مختلفی را برای پیشگیری، کنترل و کاهش خشونت در بین دانش‌آموزان طراحی و پیاده کرده است، افزود: برای افزایش نرخ پوشش توانمندسازی روانی و اجتماعی در مدارس کشور، معاونت پرورشی و فرهنگی، مهارت‌های تاب‌آوری و خودمراقبتی را برای توانمند کردن دانش‌آموزان و کارکنان و اولیا اجرایی کرده است؛ مهارت حل مسأله با رویکرد معنوی، مهارت مقابله با استرس، مهارت کنترل هیجان، مهارت توکل، مهارت بخشایش‌گری، مهارت مدیریت خود، مهارت خودآگاهی، مهارت خیر گزینی و حسن گزینی، مهارت مقابله با قلدری، آموزش‌های خودمراقبتی، مهارت درخواست کمک، مهارت ارتباط اجتماعی، دانش‌آموز و فضای مجازی و دعوت به مسئولیت‌پذیری از جمله این موارد است.

تجلی‌نیا به اقدامات این اداره کل و معاونت در زمینه کاهش خشونت بین دانش‌آموزان اشاره و اظهار کرد: در زمینه تولید محتوای آموزشی برای آموزش دانش‌آموزان، کلیپ آموزشی ۳ الی ۶ دقیقه‌ای با محوریت ارتقای مهارت‌ها و با موضوع توکل بر خداوند متعال، خودآگاهی، کنترل هیجانات، بخشایش‌گری، صبر، حل مسأله، همدلی، مدیریت خشم، تنظیم هیجان، باور‌های ناکارآمد، مدیریت زمان، کنترل استرس، تاب‌آوری، مهارت‌های ارتباطی و فضای مجازی، تولید شده است.

وی درباره دیگر اقدامات صورت گرفته برای کاهش آسیب‌ها و خشونت‌ها گفت: اجرای گسترده آموزش تاب‌آوری برای دانش‌آموزان (بویژه دانش‌آموزان در معرض خطر)، جریان‌سازی برای اصلاح نگرش‌های مخاطره‌آمیز دانش‌آموزان، اجرای بخش غربالگری و همچنین تحلیل نتایج مصاحبه تشخیصی و تهیه پروفایل فردی برای هر دانش‌آموز براساس نتایج آزمون خردمقیاس‌های مرتبط با خشونت (نارسایی توجه و فزون کنشی، رفتار تکانشی و پرخاشگری، نقص در خودگردانی و خودفرمانی، اضطراب، افسردگی و سوء‌استفاده از کودک) از جمله این اقدامات بوده است.

مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت افزود: علاوه بر مواردی که ذکر شد، شناسایی و کمک به درمان و حمایت‌های اجتماعی دانش‌آموزان در معرض خطر، پرخطر و آسیب‌دیده در زمینه خشونت مد نظر ماست. همچنین کنترل و کاهش عوامل مخاطره‌آمیز مؤثر بر گرایش دانش‌آموزان به خشونت تاکنون در برنامه‌های آموزش و پرورش بوده است.