مانع مرزی در دیپلماسی فراساحلی

به گزارش مجله خبری نگار، همه چیز برای یک نشست تاریخی میان وزرای خارجه همه همسایگان خلیج فارس در حاشیه هفتاد و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک فراهم شده بود، اما در نهایت این نشست در دقیقه ۹۰ لغو شد. اختلافات مرزی عراق و کویت، این شانس کم نظیر را که برای آن ماه‌ها رایزنی شده بود، از همسایگان خلیج فارس گرفت. فرمول ۲+۶ همسایه خلیج فارس آن‌قدر معنا داشت که به‌رغم حمایت ایران و سایر کشور‌های منطقه به‌ویژه عربستان، از برگزاری نشست بدون عراق و کویت صرف نظر شده و شانس برگزاری آن به زمان دیگری موکول شد. اختلافات مرزی عراق و کویت تاریخی است و یک‌بار به جنگ میان دو کشور انجامیده است.

یکی از انگیزه‌های اصلی حمله عراق به کویت در سال ۱۳۶۹ (۱۹۹۰م) تصرف جزایر وربه و بوبیان بود. اختلاف درباره این جزیره منجر به اختلاف درباره مرز دریایی دو کشور در خورعبدا... شده است. این خور مهم‌ترین راه دریایی است که از یک سو به شمال کویت و از سوی دیگر به جنوب عراق منتهی می‌شود.

خورعبدا... عمده‌ترین و مناسب‌ترین مسیر ارتباط دریایی عراق با خلیج فارس است و با تحدید مرزی عراق از خورعبدا... دسترسی این کشور به خلیج فارس تقریبا قطع می‌شود. کویت خواستار تداوم اجرای توافق ۱۳۹۱ (۲۰۱۲) درباره تعیین مرز در گذرگاه خور عبدا... میان دو کشور است. اما ۱۳ شهریور (۴ سپتامبر) دادگاه عالی عراق این توافق را به دلیل عدم احراز اکثریت آرا در زمان تصویب توافق در پارلمان در سال ۲۰۱۳، خلاف قانون اساسی عراق تشخیص داد.

طبق ماده ۵۹ قانون اساسی عراق، تصویب معاهده‌ها و توافق‌نامه‌های بین المللی باید به تصویب دو سوم نمایندگان پارلمان برسد. احتمالا اختلافات مرزی عراق و کویت با رد توافق مرز‌های زمینی تشدید خواهد شد. این توافق نیز تحت قطعنامه ۸۳۳ سازمان ملل متحد امضا شده است و قضات دادگاه عالی عراق به این توافق نیز همان اشکال را وارد می‌دانند. کویت نیز در واکنش به مواضع اخیر عراقی ها، بخش زیادی از رایزنی‌های دیپلماتیک خود در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل را معطوف به ادعا‌های مرزی خود در برابر عراق کرد.

نخست وزیر کویت در سخنان خود در نشست مجمع عمومی نیز نسبت به پیامد‌های لغو دو قرارداد مربوط به کشتیرانی دریایی بین کشورش و عراق هشدار داد. بدین ترتیب فرصت کم نظیر نشست همسایگان خلیج فارس در نیویورک از بین رفت. از نگاه ناظران، مهم‌تر از اختلافات سیاسی، اختلافات مرزی میان کشور‌های منطقه است که در واقع یکی از مهم‌ترین موانع تحقق ایده‌های مجمع همکاری و امنیت دسته جمعی در خلیج فارس شده است.

از جمله اختلافات ارضی و مرزی میان کشور‌های منطقه می‌توان به اختلافات میان عربستان و کویت، عربستان و یمن، عربستان و عمان، عربستان و قطر، عربستان و عراق، قطر و بحرین، امارات و یمن، ایران و امارات و عراق و کویت اشاره کرد.