مرهمی کم اثر: چرا مستاجران نمی‌توانند وام ودیعه مسکن دریافت کنند؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: کسی نیست که از معضل افزایش لجام گسیخته اجاره بها در کشور بی اطلاع باشد. این افزایش به حدی رسید که در برخی گزارش‌ها در همین یک ماه اخیر آمده بود ​اجاره بها «۱۰۰ درصد» هزینه خانوار‌ها در تهران را به خود اختصاص می‌دهد. از آن جایی که طبق آمار بیش از ۴۰ درصد خانوار‌های ایرانی مستاجرند از سال ۱۳۹۹ بعد از شیوع کرونا و فشار اقتصادی مضاعف بر کسب و کار و معیشت مردم قرار شد از مستاجران حمایت شود تا باری از دوش خانوار‌های مستاجر برداشته شود بنابراین تصمیم بر آن شد وام ودیعه مسکن به مستاجران اختصاص پیدا کند، اما آمار دریافت کنندگان این وام در این مدت نشان می‌دهد که این کمک هم با توجه به مقاومت بانک‌ها و الزامات اولیه دست و پاگیر مرهمی بر زخم‌های مستاجران نبود و همچنان بیش از ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار خانوار شهری مستاجر در کشور با مشکلات گرانی اجاره‌ها در شهر‌های بزرگ و کوچک دست و پنجه نرم می‌کنند. با این حال بنا بر آمار رسیده در سومین سال اجرای طرح وام ودیعه مسکن تا روز اول مرداد ماه تنها به ۴ درصد متقاضیان واجد شرایط تسهیلات ودیعه مسکن پرداخت شده است. در این گزارش ضمن مرور تعداد ثبت نام کنندگان و دریافت تسهیلات وام اجاره در سال‌های گذشته به دلایل مقاومت بانک‌ها در ارائه این تسهیلات پرداخته ایم.

۸.۵ میلیون خانوار شهری مستاجر

قبل از هر چیزی بد نیست بدانیم در کشور چه تعداد مستاجر وجود دارد و بعد ببینیم از این تعداد مستاجر چه تعدادی به دنبال وام اجاره بوده اند و چه تعدادی آن را دریافت کرده اند. طبق آمار‌هایی که با جست و جو در اینترنت از مرکز آمار گرفته تا ایرنا به دست آوردیم، می‌بینیم در سال ۹۵ حدود ۳۱ درصد از خانوار‌های شهری مستاجر بودند در حالی که در آن زمان جمعیت کشور ۸۰ میلیون نفر بود و ۱۸ میلیون خانوار وجود داشت. این در حالی است که جمعیت کشور اکنون به ۸۵ میلیون نفر رسیده و بیش از ۴۰ درصد خانوار‌های شهری آن مستاجرند. سال گذشته هم اقتصاد آنلاین به نقل از معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که اکنون بیش از ۸.۵ میلیون خانوار شهری مستاجر در کشور وجود دارد یعنی حداقل ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مشمول دریافت وام کمک ودیعه مسکن می‌شوند.

میزان کم ثبت نام‌ها نسبت به مشمولان

۱۴ بهمن سال ۹۹ در گزارشی که در همین صفحه چاپ شده بود، از استقبال کم مردم از تسهیلاتی نوشتیم که به نام کمک به مردم با جنجال و هیاهو رسانه‌ای می‌شوند، اما مردم از آن‌ها استقبال نمی‌کنند. وام ودیعه مسکن هم یکی از همان‌ها بود. جالب است بدانید در سال ۹۹ که اولین دوره پرداخت وام ودیعه مسکن بود تنها ۹۲۰ هزار نفر از ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار سرپرست خانوار شهری مستاجر برای این وام ثبت نام کردند و البته تعداد وامی که پرداخت شد به مراتب کمتر از تعداد ثبت نام کنندگان بود که در سطر‌های بعدی همین گزارش آمار آن را می‌خوانید. اما در سال گذشته هم وام ودیعه مسکن اجرا شد و تنها یک میلیون و ۶۴۰ هزار نفر برای دریافت وام ثبت نام کردند. امسال هم بنا بر گزارشی که فارس منتشر کرده تا روز اول مرداد ماه امسال ۴۱۱ هزار و ۹۳۷ متقاضی دریافت تسهیلات ودیعه مسکن در سامانه ثبت‌نام دریافت تسهیلات مرتبط با مستاجران ثبت‌نام کرده‌اند. البته این افراد متقاضی وام بودند، ولی به همه آن‌ها وام پرداخت نشد، تعدادی از آن‌ها به بانک‌ها برای دریافت وام معرفی شدند، ولی برخی از همان معرفی شده‌ها هم از گرفتن وام جا ماندند.

چه تعدادی وام ودیعه مسکن گرفتند

همان طور که پیش از این نوشتیم از سال ۱۳۹۹ تا کنون حدود ۲ میلیون و ۹۷۲ هزار نفر برای دریافت وام ثبت نام کرده اند، اما در سال ۹۹ از ۹۲۰ هزار ثبت نام کننده حدود ۲۳۰ هزار نفر در بانک‌ها تشکیل پرونده دادند و از این تعداد فقط ۱۹۱ هزار نفر موفق به دریافت وام ودیعه مسکن شدند. سال ۱۴۰۰ هم بر اساس گفته معاون وزیر راه ۲۳۰ هزار خانوار برای دریافت وام به بانک معرفی شدند که از این تعداد بنابر گزارش موج به نقل از وزارت اقتصاد ۱۲۳ هزار نفر تسهیلات ودیعه مسکن را دریافت کرده اند. اما در پنج ماه اول امسال هم به گزارش فارس، از حدود ۴۱۲ هزار نفری که ثبت نام کرده بودند ۲۰۲ هزار و ۴۷۹ متقاضی به بانک‌ها برای تشکیل پرونده معرفی شدند که فقط ۸۲۵۵ نفر آن‌ها موفق به دریافت وام شده اند. بنا بر این از ۲ میلیون و ۹۷۲ هزار نفری که تاکنون متقاضی دریافت وام ودیعه مسکن بوده اند ۳۲۲ هزار و ۲۵۵ نفر به این تسهیلات دست یافته اند که یعنی تنها کمتر از ۱۱ درصد متقاضیان موفق به دریافت وام شده اند و اگر تمامی خانوار‌های مستاجر را در نظر بگیریم کمتر از ۴ درصد کل مستاجران در کشور موفق به دریافت وام شده اند.

چرا به متقاضیان وام داده نشد؟

در وهله اول باید گفت که چرا از ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار خانوار مستاجر تنها حدود ۳ میلیون خانوار ثبت نام کرده اند که به نظر می‌رسد دلیل آن را می‌توان فیلتر‌های اولیه برای دریافت وام از جمله دریافت کد رهگیری دانست. البته بوروکراسی طولانی دریافت وام و اخذ ضامن هم از دیگر عواملی بوده که برخی قید دریافت وام ودیعه مسکن را زده بودند، اما سوال بعدی این جاست که چرا به متقاضیان وام داده نشده است، آن هم به رغم تهدید‌های وزیر اقتصاد و ابلاغیه‌های بانک مرکزی. حتی کار به جایی رسید که پروانه اصلانی، مدیرکل دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی به بانک‌ها هشدار داد و گفت: «سازمان امور مالیاتی سهمیه ۲۰ درصدی بانک برای پرداخت ودیعه مسکن را محاسبه می‌کند و اگر بانکی وام را پرداخت نکند مشمول مالیات می‌شود.» با این حال آمار دریافت کنندگان وام حاکی از سنگ اندازی‌ها برای دریافت وام ودیعه مسکن است.

بر اساس شنیده‌ها از متقاضیان وام ودیعه مسکن از بزرگ‌ترین مشکلاتی که مستاجران برای دریافت وام با آن مواجه هستند، مسئله بی‌انگیزگی نظام بانکی در پرداخت این تسهیلات است. بر اساس مشاهدات میدانی، برخی از بانک‌ها که طبق ابلاغیه بانک مرکزی مکلف به پرداخت تسهیلات مرتبط با مستاجران بودند، برای پرداخت این تسهیلات شرایط جدید و اضافه تری از آن چه در قانون آمده در نظر می‌گیرند، این در حالی است که بر اساس قانون وزارت راه و شهرسازی موظف به احراز صلاحیت دریافت کننده وام ودیعه مسکن اعلام شده و بانک‌ها باید به افراد معرفی شده وام ودیعه مسکن ارائه دهند. در این باره، علی خالص‌آبادی کارشناس حوزه مسکن در گفتگو با فارس گفته: «نظام بانکی بزرگ‌ترین سد مقابل سامان دهی بازار مسکن در کشور است که حاضر به پرداخت خردترین تسهیلات به مستاجران نیست.»

جزئیات تسهیلات ودیعه مسکن

بر اساس مصوبه اصلاحی شورای پول و اعتبار، ‎تسهیلات کمک ودیعه مسکن، در تهران ۱۰۰ میلیون تومان، در مراکز استان‌ها ۷۰ میلیون تومان و در شهر‌های بالای ۲۰۰ هزار نفر هم ۴۰ میلیون تومان است. دوره بازپرداخت این تسهیلات ۵ سال تعیین شده و نرخ سود آن ۱۳ درصد است. امسال ۴۰ هزار میلیارد تومان از محل منابع بانکی موضوع ماده ۴ قانون جهش تولید مسکن برای پرداخت این تسهیلات در نظر گرفته شده است.